Morgunblaðið - 17.09.2003, Blaðsíða 5

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 17. SEPTEMBER 2003 B 5
bílar
Kauptu næsta bílinn þinn
beint frá Kanada
www.natcars.com
MMC Pajero
3500 V6 GLS,
Fyrsti skráningardagur
25.02.1999,
ekinn 83 þús. km, 5 dyra,
sjálfskiptur.
Verð 2.350.000.-
480 8000
SELFOSSI
Bílasala Suðurlands - Fossnesi 14 - 800 Selfossi
www.toyotaselfossi.is • toyotaselfossi@toyotaselfossi.is
Toyota Land Cruiser VX Diesel
35", árg. 1990, sjálfsk., ekinn 321
þús. Vél ekin 30 þús. Breyttur f. 38".
Gott eintak. Verð 1.980 þús.
Isuzu Trooper 3,0 Diesel 35", árg.
2001, sjálfsk., ekinn 44 þús. Glæsi-
legur bíll. Verð 3.250 þús.
Toyota Land Cruiser VX 90 Turbo
Diesel 33", árg. 2001, sjálfsk., ek-
inn 76 þús. Verð 3.690 þús.
Nissan Patrol GR SE+ 2,8 Turbo
Diesel árg. 1999, 5 gíra, leður, ekinn
107 þús. Verð 2.690 þús.
480 8000
EINN góðan laugardag í ágúst síð-
astliðnum, reyndar svolítið blautan,
ráku vegfarendur um Kjöl upp stór
augu, því það sem fyrir augu þeirra
bar var óvenjuleg sjón: Farkostur
eins ferðalangsins var 57 ára gamalt
mótorhjól, nánar tiltekið Matchless
G 80, árgerð 1946. Ökumaðurinn,
leðurklæddur með hjálm og gler-
augu í stíl við árgerð hjólsins, flengdi
safngripnum sem nýtt hjól væri yfir
holóttan hálendisveginn og sneiddi
af leikni framhjá stærstu drullupoll-
unum. Þar var eigandinn, Hjörtur
Jónasson, á ferð.
Hvernig datt honum í hug að
leggja í að fara á svo gömlu hjóli yfir
hálendið? Spurningu blaðamanns
svarar Hjörtur að bragði: „Vinur
minn var að kaupa sér Suzuki DR
650 [sem er enduro-ferðahjól af nýj-
ustu gerð, aths. blm.] og ég vildi bara
sjá hvort hann kæmist á því yfir
Kjöl!“
Ferðin sóttist vel, þrátt fyrir væt-
una og slæmt ástand vegarins. Að
Hveravöllum var komið litlu seinna
en tveimur tímum eftir að lagt var af
stað frá Geysi í Haukadal, að áning-
arstoppi meðtöldu. Álíka langan
tíma tók að renna í norðurátt niður
að Blönduvirkjun. Og þá var brunað
í sumarrigningunni í bæinn eftir
þjóðvegi eitt.
Fjöðrun af skornum skammti
Það eina sem að sögn Hjartar kom
upp á á þessu u.þ.b. 600 km langa
ferðalagi var að á suðurleiðinni voru
platínurnar í eins strokks loftkældu
vélinni í Matchlessinu farnar að
losna. Sú „sjúkdómsgreining“ hafi
verið einföld og auðvelt að kippa því í
liðinn. Heim skilaði hjólið knapanum
heilu og höldnu, þótt hann viður-
kenni að þreyta hafi verið farin að
segja til sín. Lesendum skal bent á,
að fjöðrunarbúnaður á Matchlessinu
er ekki mikill; fornir gaffaldemparar
að framan, enginn að aftan, nema
gormar í sæti ökumanns. Það tekur
því nokkuð á að aka þessum góða
grip í heilan dag yfir hálendið.
Að sögn Hjartar var þó á sínum
tíma keppt á svona hjólum í svoköll-
uðum trial-akstri, torfæruaksturs-
keppni þess tíma.
En hver er saga þessa hjóls?
Hjörtur segist hafa keypt hjólið af
Hilmari Lútherssyni, sem ekki þarf
að kynna fyrir íslenzku áhugafólki
um mótorhjól, en hann hefur gert
upp mörg gömul hjól, ekki sízt brezk.
Annars sé saga þess gloppótt. Eftir
því sem bezt er vitað hafi það þó
komið til landsins nýtt. Hjörtur segir
þrjú slík hjól til á landinu; fyrir utan
sitt sé eitt í Vestmannaeyjum og
annað á Akureyri.
Var meðal stærstu
framleiðenda mótorhjóla
Matchless-verksmiðjurnar á Eng-
landi, stofnaðar 1899, voru meðal
stærstu framleiðenda mótorhjóla í
heiminum á sínum tíma. Flest mót-
orhjól sem brezki herinn notaði í síð-
ari heimsstyrjöld voru annaðhvort
Matchless eða BSA. „Triumph-verk-
smiðurnar í Coventry eyðilögðust í
loftárásum Þjóðverja strax árið
1940,“ útskýrir Hjörtur, og því gátu
þær ekki tekið þátt í að framleiða
upp í pantanir hersins. Ásamt Ariel
og Norton voru þessi þrjú merki –
Triumph, BSA og Matchless – út-
breiddustu mótorhjólategundirnar í
Bretlandi um miðja 20. öld. Flóran í
mótorhjólaframleiðslu var mikil í
Bretlandi framan af öldinni; þegar
allt er talið nær fjöldi brezkra mót-
orhjólategunda sem litu dagsins ljós
í lengri eða skemmri tíma hátt í 600.
Eitt fyrsta eftirstríðshjólið
Hjörtur segir sitt hjól vera eitt
þeirra fyrstu af þessari tegund sem
framleidd voru fyrir almenning eftir
stríð; árið 1945 hafi verksmiðjurnar
verið búnar að framleiða slatta fyrir
herinn sem svo hafi verið breytt í
venjuleg götuhjól til sölu til almenn-
ings. Sitt hjól sé fullkomlega upp-
runalegt; það líti nú út nákvæmlega
eins og þegar það var nýtt.
Hjólið er með 500 ccm eins
strokks, loftkælda vél. Algengasta
gerðin af Matchless á þessum tíma
var hins vegar Matchless G 3 L með
350 ccm vél. G 80-gerðin, með stærri
vélinni, var gjarnan keypt til að nota
með hliðarvagni.
Eitt er það sem kemur nútíma-
mótorhjólamönnum spánskt fyrir
sjónir þegar Matchlessið er skoðað.
Gírskiptingin er hægra megin.
Hjörtur útskýrir að fyrsti gírinn sé
upp og hinir (þrír) niður, semsagt al-
veg öfugt við það sem nú er á öllum
mótorhjólum. Flest brezk mótorhjól
hafi verið útbúin svona gírskipting-
um fram undir 1970. Kröfur Banda-
ríkjamarkaðar kváðu hafa haft mikið
að segja um að brezku framleiðend-
urnir skiptu þá yfir í skiptingar eins
og nú tíðkast.
Sögu Matchless lauk 1969
Um sögu Matchless-verksmiðj-
anna er annars það að segja, að á
fyrstu áratugum 20. aldar var fyr-
irtækið meðal helztu frumkvöðla í
smíði mótorhjóla, en það lenti í erf-
iðleikum í heimskreppunni og sam-
einaðist AJS árið 1931 í fyrirtækið
Associated Motorcycles, AMC. Það
fyrirtæki framleiddi eftir það mót-
orhjól af gerðunum Matchless, Nort-
on og AJS. Allir brezkir mótorhjóla-
framleiðendur lentu í erfiðleikum er
komið var fram á sjöunda áratuginn.
AMC varð gjaldþrota árið 1969.
Framleiðsla á Norton-hjólum hélt þó
áfram um hríð hjá arftakafyrirtæki.
Á áttunda áratugnum lét hver
brezka mótorhjólaverksmiðjan af
annarri undan í samkeppninni við
japönsku framleiðendurna, sem í
framhaldinu urðu langstærstu mót-
orhjólaframleiðendur heims og
halda þeirri stöðu enn í dag.
Triumph hélzt einna lengst á floti, en
um 1980 sökk það fornfræga fyrir-
tæki líka. Á tímabili leit út fyrir að
þar með væri sögu brezkrar mótor-
hjólaframleiðslu lokið, en brezkur
milljónamæringur keypti fram-
leiðsluréttinn að Triumph árið 1984
og árið 1990 hófst framleiðslan aftur
í nýrri verksmiðju. Eftir „endurlífg-
unina“ hefur þessari fornfrægu mót-
orhjólategund verið lyft til vegs og
virðingar að nýju.
Minningin um Matchless lifir hins
vegar í glæsilegum „forngripum“
eins og hjólinu sem á nú heimili í bíl-
skúr Hjartar Jónassonar í Grafar-
voginum.
Morgunblaðið/Auðunn
Öldungurinn kastar mæðinni á hæsta punkti Kjalvegar.
Á Matchless
árgerð 1946
yfir hálendið
Þeir eru margs konar farkostirnir sem ferðast er á yfir há-
lendi Íslands. Einn sá óvenjulegasti sást uppi á Kili í sumar.
Auðunn Arnórsson ræddi við eiganda 57 ára mótorhjóls.
Morgunblaðið/Auðunn
Gamall mótorfákur og nýr á áningarstað á Hveravöllum.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hjörtur Jónasson í bílskúrnum. Matchlessið í baksýn en sonurinn Hinrik styður hendi á Triumph Trident, árgerð 1975.
auar@mbl.is