Morgunblaðið - 18.09.2003, Blaðsíða 30

UMRÆÐAN
30 FIMMTUDAGUR 18. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
TRYGGINGAFÉLÖGIN keppast við að selja okkur
alls konar tryggingar og tryggingar til viðbótar við
tryggingar. Flestir fá sér innbús- og fjölskyldutrygg-
ingar fyrir utan lögboðnar brunatrygg-
ingar á fasteignum. Mitt tryggingafélag,
Sjóvá-Almennar, sannfærði mig um að
kaupa fjölskyldutryggingu sem hluta af
Stofni. Fyrir ári buðu þeir síðan viðbót
við fjölskyldutrygginguna sem hét inn-
búskaskó og taldi ég mig þá vera vel
tryggðan og hafði ekki miklar áhyggjur
af mér og mínu, fjárhagslega, yrði ég fyrir tjóni. Ég
ákvað síðan að bæta um betur og fékk mér öryggiskerfi,
þó ekki tengt öryggisfyrirtæki, sem hringir í mig eða
konu mína verði annaðhvort brotist inn heima hjá mér
eða eldur laus. Ég keypti mér búnað sem www.slokkvi-
taeki.is selur og setti hann upp á heimilinu. Ég ákvað að
kanna hvort ég fengi afslátt á iðgjöldum hjá trygginga-
félaginu mínu fyrir það að gera þessar ráðstafanir en
svarið var nei, ég yrði að vera tengdur við vaktstöð ör-
yggisfyrirtækis. Slíkt kostar um það bil 4–5.000 kr. á
mánuði en afslátturinn myndi þá líklega nema sem svar-
aði eins mánaðar þjónustugjaldi. Þjónustugjöld öryggis-
fyrirtækjanna voru einmitt ástæða þess að ég keypti
mér frekar kerfið og hefur það borgað sig upp á hálfu
öðru ári miðað við þjónustugjöldin. Það er kannski eðli-
legt að Sjóvá-Almennar geri þessar kröfur miðað við
það að vera einn af eigendum Securitas. Síðan gerðist
það að kerfið lét mig vita að eitthvað væri að heima hjá
mér, þegar við komum heim var húsið fullt af reyk og
kom í ljós að einhverra hluta vegna hafði verið kveikt á
eldavélarhellu og samlokugrill fjölskyldunnar var
bráðnað ofan á hellunni. Ekki var sjáanlegur eldur en
reykurinn var grár og vond lykt af honum og var því
drifið í að reykræsta íbúðina, þó án þess að vera að
ónáða slökkviliðið. Þegar því var lokið var haft sam-
band við tryggingafélagið til að tilkynna tjónið, en stórt
plaststykki hafði bráðnað ofan á keramikhelluborðið og
óvíst hvort eldavélin slyppi heil frá þessu, fyrir utan
hina vondu lykt sem var í húsinu okkar. Starfsmaður
tryggingafélagsins sem varð fyrir svörum spurði hvers
lags tryggingu við værum með og þegar hann vissi að
við værum með fjölskyldutryggingu spurði hann hvort
eldur hefði verið. Við sögðum svo ekki vera og sagði
hann þá að tryggingafélagið væri ekki bótaskylt því að
ekki væri bætt þegar um væri að ræða sviðnun eða
bráðnun, sem ekki verður talin eldsvoði. Þá minntumst
við á innbúskaskótrygginguna sem við keyptum fyrir
ári, því hún var svo andsk … góð. Nei, svaraði trygg-
ingastarfsmaðurinn, eldavélin er ekki innbú. Staðan er
sem sagt sú að af því við fengum okkur aðvörunarkerfi
sem lét okkur vita í tíma og eldur varð ekki laus – við
höfðum gert þessar „fyrirbyggjandi“ ráðstafanir –
verður tjónið ekki bætt. Við eigum nú ónýtt samloku-
grill, eldhúsið er nýþvegið, svo og borðstofan, stofan,
sjónvarpsholið og forstofan, öll barnafötin sem voru ný-
komin úr þvottavélinni fóru þangað aftur og eldhúsvift-
an er eins og ný eftir þvott og nýja síu. Það má síðan
leika sér aðeins að smáklausu í skilmálum þar sem segir
að þegar tjón hefur orðið eða hætta á að tjón verði beri
vátryggðum að reyna að afstýra því. Vanræksla í því
efni geti varðað lækkun eða missi bóta. Við erum með
kerfi sem lætur vita og náum að afstýra miklu tjóni en
þá missum við bótarétt.
Þú tryggir ekki eftir á,
en ertu tryggður, þegar þú ert tryggður?
Eftir Guðmund Fylkisson
Höfundur er opinber starfsmaður.
RÍKISSTJÓRNIN hefur nú verið
við völd í rúma 100 daga. Það er ekki
langur tími en gefur þó vísbendingu
um það hvort stjórn-
in ætlar að breyta
um stefnu með hlið-
sjón af síðustu þing-
kosningum eða hvort
hún ætlar að berja
hausnum við stein-
inn og halda upp-
teknum hætti. Því miður er allt útlit
fyrir, að hið síðarnefnda verði ofan á.
Fyrstu mánuðir ríkisstjórnarinnar
við völd benda ekki til þess að stjórn-
in hafi tekið sinnaskiptum. Þvert á
móti.
Fyrir skömmu hélt Framsókn-
arflokkurinn fund á Austfjörðum,
þar sem allir foringjar flokksins og
þingmenn voru viðstaddir. Það sem
vakti einna mesta athygli frá fund-
inum var sú yfirlýsing, er þar kom
fram, að ekki yrði um neinar skatta-
lækkanir að ræða næsta ár! Skatta-
málin voru eitt stærsta málið í síð-
ustu þingkosningum og
stjórnarflokkarnir lofuðu báðir mikl-
um skattalækkunum. Sjálfstæð-
isflokkurinn gekk þó fetinu framar í
því efni. En báðir flokkarnir lofuðu
mikilli lækkun tekjuskatts. For-
sætisráðherra sagði, að skattamálin
yrðu lögð fyrir þingið strax í haust
og mundi þá koma í ljós hvernig
skattar yrðu lækkaðir. Sjálfsagt hafa
loforð stjórnarflokkanna um skatta-
lækkanir átt þátt í því, að stjórnin
hélt velli. En nú bendir allt til þess,
að þetta kosningaloforð verði svikið.
Áður hefur komið fram, að loforð
ríkisstjórnarinnar um línuívilnun
strax í haust hefur verið svikið. Hið
sama er að segja um Héðinsfjarð-
argöng, milli Siglufjarðar og Ólafs-
fjarðar. Það var einnig svikið að
hefja framkvæmdir við þau á til-
settum tíma. Verkið var boðið út en
öllum tilboðum hafnað á þeim for-
sendum, að framkvæmdir gætu vald-
ið þenslu!
Ástandið í efnahags- og atvinnu-
málum er mjög ótryggt um þessar
mundir. Atvinnuleysi hefur verið
mun meira á þessu ári en í fyrra. Á
fyrstu átta mánuðum þessa árs hefur
atvinnuleysi numið 3,5% af mannafla
á vinnumarkaði en á öllu sl. ári nam
það 2,5%. Námu greiðslur atvinnu-
leysisbóta einum milljarði meira
fyrstu átta mánuði ársins en á sama
tímabili í fyrra. Alls námu greiðslur
atvinnuleysisbóta 2,7 milljörðum
fyrstu átta mánuði ársins. Húsnæði
heldur áfram að hækka, bæði eign-
aríbúðir og leiguíbúðir. Alls nam
verðhækkun á íbúðum í fjölbýlis-
húsum 8,1% á fyrstu sex mánuðum
þessa árs. Húsnæðisliður vísitölu
neysluverðs hækkaði um 1,2% í júlí
sl. og um 1,3% í ágúst. Hefur hækk-
un á þessum lið ekki verið svo mikil
síðan í maí 2000. Þessi hækkun á
húsnæði eykur verðbólguna og getur
ásamt öðru leitt til þess að verka-
lýðshreyfingin krefjist leiðréttingar í
formi kjarabóta. Verðbólgan nemur
2% sl. tólf mánuði. Ástandið er því
engan veginn tryggt.
Skoðanakönnun Fréttablaðsins,
sem gerð var nýlega, bendir til þess
að fylgi Framsóknarflokksins hafi
minnkað á ný og sé orðið eins og það
var lengst af í kosningabaráttunnni
en fylgi Sjálfstæðisflokksins hafi
aukist. Fylgi Samfylkingar er svipað
og í kosningunum, örlítið meira.
Fylgi annarra flokka breytist lítið.
Það kemur ekki á óvart, að fylgi
Framsóknar sé að minnka á ný.
Fylgi flokksins í kosningunum
fékkst út á auglýsingabrellur og ljóst
var, að það mundi aldrei haldast
lengi. Framsóknarflokkurinn hefur
minnkað vegna stjórnarsamstarfsins
við Sjálfstæðisflokkinn og kom það
fylgistap þegar fram í kosningunum
1999. Ljóst er, að Framsókn réttir
sig ekki af fyrr en flokkurinn slítur
stjórnarsamvinnunni við Sjálfstæð-
isflokkinn. Ef allt hefði verið með
felldu hefði Framsókn slitið sam-
vinnunni við Sjálfstæðisflokkinn
strax eftir síðustu kosningar. Það er
mjög óeðlilegt, að Framsókn skyldi
efna til samstarfs við Sjálfstæð-
isflokkinn þriðja kjörtímabilið í röð
og það þrátt fyrir mikið fylgistap í
kosningunum 1999, sem staðfest var
í kosningunum nú. Það er aðeins ein
skýring á því hvers vegna Framsókn
kaus að halda áfram samstarfi við
Sjálfstæðisflokkinn: Hégómi for-
manns Framsóknar. Formaðurinn
fær að vera forsætisráðherra síðari
hluta kjörtímabilsins. Davíð verður
þó áfram í stjórninni og mun áfram
ráða öllu. En hann vissi, að með því
að bjóða formanni Framsóknar að
stýra fundum ríkisstjórnar um skeið
gæti hann framlengt völd stjórn-
arinnar eitt kjörtímabilið enn. Og
það gekk eftir.
Engar skattalækkanir næsta ár
Eftir Björgvin Guðmundsson
Höfundur er viðskiptafræðingur.
ÞESSI fyrirsögn datt höfundi í
hug þegar hann var á ferð í umferð-
inni í Reykjanesbæ fyrir stuttu. Þar
má víða sjá skilti
sem eru fest á þar til
gerða búkka og á
stendur:
„Varúð, börn á
leið í skóla.“
Tilefni þessara
skrifa er sú mikla
umræða síðustu daga um afbrot
tveggja ungra alþingismanna sem
voru í fyrsta skipti kosnir á þing í
vor. Það hefur ekki hvað síst ýtt við
mér léttúðin og hvernig réttlæting
og aðrar úr sér gengnar leiðir eru
notaðar í umfjöllun málsins í stað
þess að horfast í augu við þær stað-
reyndir sem blasa við.
Einstaklingur sem kosinn er til al-
þingisstarfa má ekki hafa það eitt
sér til ágætis að vera góður talandi,
orðhákur í kappræðum og koma vel
fyrir í vönduðum fötum í sjónvarpi.
Það er aðeins óverulegt brot af
heildinni. Viðkomandi þarf að vera
góður og gegn, réttsýnn með ríka
ábyrgðarkennd og kunna að setja
sig inn í málefni frá ýmsum sjón-
arhornum. Mannúðin og sam-
kenndin með borgurunum má ekki
vera langt undan heldur. Auðvitað
er hann sem og hvert okkar hinna
fyrirmynd fyrir samfélagið, börnin
okkar, holdgervingur trúar að bætt-
um kjörum og skiptir verulegu máli
hvernig honum, sem og hverju okk-
ar hinna, til tekst að feta hinn gullna
meðalveg.
Því er í engu ofaukið þegar sagt er
að vandi fylgi vegsemd hverri.
Þótt ofanritað sé næst því eins og
það ætti að vera að mínu mati skal
ég þó fúslega viðurkenna að sú
markaðssetning ímyndar persónu,
aðgengi hennar að fjölmiðlum, fjálg-
legt fas sem fjas og yfirborðs kurt-
eisi er oftar en ekki látið vega
þyngra í stjórnmálum fyrir menn í
framboði og ég því velt fyrir mér
hvort almenn blinda eða skjálgur
forystunnar sé ástæðan fyrir því
hversu litlu ráði mannkostir eins og
mildi, kærleikur og frekjulaus
óframhleypni hinna sem eftir sitja.
Glans eða gjörvileiki mætti kalla
þetta val sem stjórnmálaöflin standa
frammi fyrir.
Umræðan í ljósvakamiðlum um
þessa ungu alþingismenn sem eru án
efa ágætis drengir er alls ekki mál-
efnaleg. Einn viðmælandi vitnar í
ömurlega áhöfn, svo mjög að fá-
mennt yrði ef skammlausir réðu,
máli sínu til stuðnings á meðan ann-
ar vitnar um ungmenni á dráttarvél
sem dæmi um borgaralega óhlýðni. Í
báðum tilfellum virðist afbrot eiga
að fá þann sess að vera léttvægara ef
finna má annað jafn slæmt því til
samanburðar.
Þessi ævaforna íþrótt mannsins
að finna réttlætingu fyrir öllum
sköpuðum hlutum þykir mér lág-
kúruleg leið til að nálgast skoð-
anaskipti frá vitrænu sjónarhorni og
oftar en ekki merki um rökþrot eða
barnalegt viðhorf viðmælanda. Þessi
gamla íþrótt var stunduð í það
minnsta 500 árum fyrir Krist og
gengu spekingar þá um götur og
torg, fullyrtu að finna mætti réttlæt-
ingu fyrir öllu mögulegu milli himins
og jarðar. Vogarskálarnar sem hétu
fyrst rétt og rangt hjá þegnunum og
samfélagsheildinni fóru að fyllast af
setningum eins og: „Þetta þarf ekki
að vera svo rangt ef til þess er lit-
ið...“
Svo leiknir voru þeir í hugar-
leikfimi sinni að senda þurfti þá
bestu í heimspeki og stærðfræði sem
völ var á til þess að hafa roð við
þeim. Þennan algenga ljóta sið
mætti leggja af með öllu mín vegna.
Fyrir margt löngu las ég í bók um
kenningu sálfræðings sem hélt því
fram að heilbrigður ábyrgur maður
þyrfti ekkert að kunna fyrir sér í
lögum því munurinn á réttu og
röngu væri innbyggður í sálu hans
og aðeins þyrfti að gefa þessum vís-
dómi sem oft er kölluð samviska
tíma til að greina þar á milli. Um
þetta atriði getum við líka lesið í
fornsögum. Til eru þess dæmi þegar
fyrir dyrum var ákvörðunartaka í
máli var skriðið undir feld og þessi
undirvitund látin hjálpa til við úr-
lausn mála. Mér finnst þetta mjög
athyglisverð kenning. Í lögum er
sagt frá vægi trúverðuleika t.d. hjá
vitni. Þá skiptir miklu að viðkomandi
sé maður dyggða og heiðarleika í
gjörðum sínum og er þá vitnisburður
hans metinn í því samræmi. Þá
kröfu á líka að gera til manna í
ábyrgðarstöðu.
Í ofangreindum skrifum er ég
ekki að fullyrða að hverju okkar geti
ekki orðið á. Þvert á móti. Það er
hluti af lífinu, reynslunni sem skerp-
ir muninn á réttu og röngu og færir
okkur nær skilningnum á vægi
góðra gilda í mannlegum sam-
skiptum. Ég er að vekja athygli á
hversu vandmeðfarin er hin mikla
ábyrgð sem fylgir því að fara með
stjórn þessa lands. Við verðum að
vera þess umkomin hvort sem
ábyrgð okkar er mikil eða lítil að
getað horfst í augu við ófullkomleika
tilverunnar, okkar sjálfra, tekið á
málum eins og þau koma fyrir án
þess að grípa til réttlætingar, létt-
úðar eða annarra óheppilegra leiða
til þess að mýkja eða hylja sporin.
Varúð,
alþingis-
menn á ferð
Eftir Baldvin Nielsen
Höfundur er stýrimaður í Reykjanesbæ
og situr í landsráði Frjálslynda flokksins.
ÞAÐ goppaðist upp úr framsókn-
arforingjanum á fundi á Egils-
stöðum að menn ættu ekki að vera
að agnúast við
ítalska fyrirtækið
Impregilo. Ef Ítal-
irnir hefðu ekki
komið til sögunnar
væri verkið við
Kárahnjúka ekki
hafið.
Hvílík heppni að fá hina strang-
heiðarlegu, suðrænu framtaksmenn
til skjalanna, margrómaða úr öðrum
heimsálfum einnig! Ella hefði sjálf-
sagt orðið að fresta kosningunum sl.
vor!
Framsóknarmennskan í virkj-
unarmálum eystra ætti ekki að vera
neinum hulin ráðgáta. Hún drýpur
af hverju strái. Virkja skyldi hvað
sem það kostaði. Meðan Norðmenn
voru í takinu voru þeim boðin gull og
grænir skógar. Þeir gætu makað
krókinn án þess að axla neina
áhættu. Samt sem áður sneru Norð-
menn sér undan. Jafnvel þeir
treystu sér ekki til að semja við ís-
lenzku atkvæðakaupmennina.
Að svo búnu er enginn vafi á að
farið hefir verið eftir æðstu leiðslum
utanríkissambanda þegar Alcoa-
mönnum var boðið upp í dansinn og
gefið sjálfdæmi um aðalatriði samn-
inga.
Þá er röðin komin að nýju bjarg-
vættunum, sem menn hafa í flimt-
ingum að Berlusconi hafi sent á vett-
vang í greiðaskyni við nýjan, náinn
gistivin sinn, Davíð, fráfarandi for-
sætisráðherra. Eins og að framan
segir hefir verðandi forsætisráð-
herra staðfest að ítalska fyrirtækið
hafi ráðið úrslitum um að fram-
kvæmdir voru hafnar eystra.
Greinarhöfund skortir upplýs-
ingar um innihald samningsgerðar
við Ítalina, utan tilboðsfjárhæðar af
þeirra hálfu, sem nam rúmum 34
milljörðum króna – Tilboðsgjafi,
þaulkunnugur íslenzkum aðstæðum,
bauð u.þ.b. 58 milljarða. Mismunur
24 milljarðar aðeins!
Það þarf varla gripsvit til að skilja
að hér eru á ferðinni einhver óskilj-
anleg undur.
Aðeins tvennt er til í dæminu:
Annaðhvort er innlendi tilboðsgjaf-
inn ófyrirleitinn fjárplógsmaður eða
að Ítalirnir munu tapa stórfé á verk-
inu. Að vísu hafa Ítalirnir þegar haft
uppi tilburði til að skara eld frá köku
starfsmanna á staðnum og að sinni.
Tæplega getur það orðið þeim til
bjargar, enda má ætla að íslenzk
verkalýðshreyfing sé í færum um að
hindra slík vinnubrögð. Upplýs-
ingar, sem verkalýðsforingi gaf um
þær aðfarir í sjónvarpi mánudags-
kvöldið 15. sept. sl., voru hrollvekj-
andi, þótt steininn tæki úr við frá-
sögn Þorbjörns Guðmundssonar,
framkvæmdastjóra Samiðnar, á for-
síðu Fréttablaðsins morguninn eftir.
En verðandi forsætisráðherra
Framsóknar prísar verktakann og
biður menn að láta af að gagnrýna
góðgerðarmennina. Þykir þeim
ítölsku sjálfsagt ekki amalegt að
skáka í því skjólinu.
Þeir fáu drættir, sem sýnilegir eru
í heildarmyndinni, benda til að hér
sé pottur brotinn, jafnvel margir
pottar mölbrotnir.
Einsýnt virðist að þess verði kraf-
izt, strax og þing kemur saman, að
ríkisstjórn gefi ítarlega skýrslu um
þetta viðamikla mál. Hér er á ferð-
inni stærsta framkvæmd í sögu
þjóðarinnar, sem sýnist byggð á
brauðfótum.
Það skyldi þó ekki vera að hér séu
í uppsiglingu stærstu afglöp í ís-
lenzkri framkvæmdasögu?
Afglöp?
Eftir Sverri Hermannsson
Höfundur er fv. formaður
Frjálslynda flokksins.
Mikið úrval af
fallegum
rúmfatnaði
Skólavörðustíg 21, Reykjavík, sími 551 4050
Kokkabókastatíf
Verð 3.990 kr.
Klapparstíg 44
Sími 562 3614
Litir: Svart, blátt,
grænt, grátt
Nýtt! drapplitur