Morgunblaðið - 22.09.2003, Blaðsíða 52

52 C MÁNUDAGUR 22. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐFasteignir
ÁRIÐ 1880 reistu tveirbræður, Sigurður ogBjarni Sigurðssynir fráHæðarenda í Grímsnesi,
húsið sem kallað var Bræðraborg.
Gatan Bræðraborgarstígur dregur
nafn sitt af húsi þeirra. Lóðin er
úr túni Sels og hefur húsið trúlega
verið byggt við landamerki Sels og
Hlíðarhúsa, en túnið í Hlíð-
arhúsum náði þar sem Bræðra-
borgarstígur er.
Sama ár byggir Sigurður hjall á
lóðinni, 8 x 6 álnir að flatarmáli,
nokkru sunnar en húsið. Ekki
kemur fram á teikningum af hús-
inu hver teiknaði það.
Fyrsta virðingin á Bræðraborg
var gerð í september 1880. Þar
segir m.a. að húsið sé úr grásteini,
einlofta með kjallara, grunnflötur
þess 14 x 11 álnir og hæð undir
þakbrún 7 1/4 álnir. Í kjallaranum
eru tvö eldhús en að öðru leyti var
kjallarinn óinnréttaður. Þegar
þessi virðing var gerð var húsið
ekki fullbúið.
Fyrsta steinhúsið
á þessum slóðum
Bræðraborg er talið vera fyrsta
steinhúsið sem byggt var á þessum
slóðum. Talsvert stór lóð var með
húsinu, þar var matjurtagarður og
hjallur sem var lengdur um 7 álnir
árið 1881. Á lóðinni var einnig
stórt stakkstæði.
Bræðurnir Sigurður og Bjarni
Sigurðssynir voru frá bænum Gelti
í Grímsnesi. Foreldrar þeirra voru
Sigurður Einarsson bóndi á Gelti
og kona hans Ingunn Bjarnadóttir.
Kona Sigurðar var Sigríður Ög-
mundsdóttir frá Öndverðarnesi í
Grímsnesi. Sigurður var fæddur 6.
des. 1840 og var því fertugur þeg-
ar hann byggði húsið. Þau hjón
eignuðust sex börn en tvö þeirra
dóu í æsku.
Árið 1880 lést Sigríður Ög-
mundsdóttir, kona Sigurðar, frá
fjórum börnum þeirra sem þá voru
öll ung. Sonur þeirra var Sig-
urmundur Sigurðsson sem lengi
var læknir í Laugarási og hjá hon-
um lést faðir hans 22. maí 1932.
Dæturnar voru þrjár, Elín sem bjó
á Kyrrahafsströnd, Júlíana Sigríð-
ur, símamær í Reykjavík og Ing-
unn sem bjó í Winnipeg.
Sigurður var steinsmiður og
vann við þá iðn í fimmtíu ár á
meðan hann bjó í Reykjavík.
Hinn 17. febrúar 1888 var hálf
Bræðraborg seld á uppboði, en það
var hlutur Bjarna. Hæstbjóðandi
var G. Zoëga. Árið eftir byggja
þeir Sigurður og G. Zoëga stakk-
stæði og var úthlutað lóð undir það
fyrir norðan Bræðraborg. Stakk-
stæðið var 18 x 29 álnir á stærð.
Árið 1895 selur G. Zoëga sinn
hluta í Bræðraborg Árna Guð-
mundssyni.
Bjarni Sigurðsson var fæddur
28. júlí 1838. Hann bjó um tíma á
Ísafirði eftir að hann fór frá
Bræðraborg en kom aftur til
Reykjavíkur og dó 18. nóvember
árið 1910 á Bergstaðastræti 34.
Kona Bjarna var Guðbjörg Þórð-
ardóttir frá Hömrum í Grímsnesi.
Út af þeim er komið margt mann-
vænlegt fólk.
Árið 1896 hefur Árni Guðmunds-
son byggt á lóð sinni geymsluhús
úr bindingi, klætt að utan með
járni, 7x 6 álnir að grunnfleti og 3
3/4 álnir á hæð. Árið 1918 fær Sig-
valdi Jónasson, sem þá er eigandi
að helmingi hússins, að breyta
pakkhúsi á lóðinni, taka af því risið
og stækka grunnflöt þess um tvo
fermetra.
Árið 1939 er Sigurður Berndsen
skráður eigandi að Bræðraborg og
talið að hann hafi leigt húsið en
ekki búið þar sjálfur.
Sæmileg lýsing er til af húsinu
frá árinu 1942. Þar segir að húsið
sé úr grásteini, með járnþaki á
borðasúð, timburgólfum og loftum.
Á aðalhæðinni eru tvö íbúðar-
herbergi og eldhús. Allt þiljað og
málað. Uppi eru tvö íbúðar-
herbergi og framloft, með sams-
konar frágangi og niðri.
Kjallari, sem er undir öllu hús-
inu, er með steinsteypugólfi. Í hon-
um er eitt íbúðarherbergi og eld-
hús, allt þiljað og málað. Þar eru
einnig tvö geymsluherbergi og
gangur. Húsið er múrhúðað að ut-
an. Þegar þessi virðing var gerð er
ekki getið um skemmuna sem
byggð var á lóðinni árið 1896 og
má telja víst að þá hafi verið búið
að rífa hana.
Endurbætur 1945
Nokkrar endurbætur voru gerð-
ar á Bræðraborg 1945 til 1946. Þá
var allt ýmist veggfóðrað eða mál-
að að innan og gólfin lögð nýjum
dúk. Veggir í eldhúsi á hæðinni
voru múrhúðaðir og málaðir og
gert þvottahús í kjallara. Keyptar
voru tvær rafmagnseldavélar í
húsið og gerð þrjú íbúðarherbergi
niðri, eldhús og klósett. Í risi var
gert eldhús þar sem framloftið var.
Í virðingum á húsinu er þess
ekki getið að þegar það var byggt
var því skipt í tvo jafna hluta með
steinvegg. Tveir stigar voru í kjall-
arann hvor úr sínum helmingi
hússins.
Til eru teikningar af breytingum
á húsinu sem gerðar voru árið
1939. Þar er gluggum breytt í það
horf sem þeir eru núna. Upphaf-
legir gluggar voru með sex rúðum.
Þá var bíslagið tekið og inn-
göngudyrnar færðar á vesturhlið
hússins eins og þær eru núna.
Samkvæmt kirkjubókum hefur
oft verið búið þröngt í Bræðraborg
og stundum voru þar fjögur heim-
ili. Árið 1881 voru þar tuttugu og
fimm manns, sum af þeim voru
börn. Árið 1936 leigði Jóhannes
Birkiland ritstjóri í húsinu. Jós-
efína Nauthól og maður hennar
Halldór fisksali áttu heima í hús-
inu um tíma.
Eigendaskipti 1980
Árið 1980 keyptu Bræðraborg
Baldur Már Arngrímsson og kona
hans Hrafnhildur Sigurðardóttir.
Baldur Már og Hrafnhildur hafa
gert húsið upp af mikilli smekkvísi
og stakri tilfinningu fyrir sögu
þess. Í húsið er gengið inn af
stórri verönd og inn í rúmgóða for-
stofu. Þaðan inn í eldhús og stofu.
Búið er að taka vegginn sem skipti
húsinu en dálítil silla var skilin eft-
ir. Eldhúsið er þiljað með panel og
settar voru nýjar innréttingar sem
Hjördís Ingólfsdóttir tækniteiknari
hannaði.
Innréttingarnar eru sérstaklega
smekklegar og falla vel að þessu
gamla húsi. Opinn hilluveggur og
háfur við eldavél aðskilja stofu og
eldhús að hluta. Í loftum hæð-
arinnar eru stórir bitar eins og
víða má sjá í húsum byggðum á
svipuðum tíma og eldri. Á gólfum
er parket nema í forstofu, þar eru
ljósar flísar.
Gengið er upp í risið frá for-
stofu. Stiginn er með trétröppum
og hefur verið gerður upp en er
ekki upprunalegur. Uppi eru þrjú
herbergi og baðherbergi með
grænum hreinlætistækjum. Á sum-
un gólfum í risi eru upprunalegar
gólffjalir sem búið er að vinna upp.
Þegar Baldur Már og Hrafnhildur
eignuðust húsið voru gólfin lögð
teppum ofan á nokkur lög af gólf-
dúk. það var því ærin vinna að
hreinsa gólfin upp.
Í kjallarann er gengið úr forstof-
unni. Stiginn var smíðaður eftir að
núverandi eigendur komu í húsið.
Áður var gengið í kjallarann ut-
anfrá. Þar er búið að gera þvotta-
herbergi með ljósum flísum á gólfi,
stórt tómstundaherbergi, hol og
geymslu. Í holi og herbergi er
parket á gólfum.
Veggir hússins eru þykkir og
eru gluggakistur í kjallara um 80
cm. Í glugga við stiga í kjallara
sést hleðslan og er það eftirtekt-
arvert að steinninn er hlaðinn í
boga fyrir ofan gluggann. Ekki er
vitað með vissu hvort Esjukalk var
notað við hleðslu hússins en sterk-
ar líkur eru á því.
Búið er að skipta um járn á þaki
og næsta verkefni verður að koma
gluggunum í upprunalegt horf að
sögn Hrafnhildar og Baldurs.
Garðurinn í kringum Bræðra-
borg er gróskumikill og þar er öllu
smekklega fyrirkomið. Grjót úr
veggnum sem skipti húsinu í tvo
hluta var notað í hleðslu í garð-
inum og þar vaxa steinhæða-
plöntur. Í garðinum er mikið af
rósum en tré og runnar veita skjól.
Helstu heimildir eru frá Borg-
arskjalasafni og þjóðskjalasafni.
Bræðraborg
Veggir hússins eru þykkir og eru gluggakistur í kjallara um 80 cm. Í glugga við stiga í kjallara sést hleðslan og er það eft-
irtektarvert að steinninn er hlaðinn í boga fyrir ofan gluggann.
Innréttingarnar eru sérstaklega smekklegar og falla vel að þessu gamla húsi. Opinn hilluveggur og háfur við eldavél að-
skilja stofu og eldhús að hluta. Í loftum hæðarinnar eru stórir bitar eins og víða má sjá í húsum byggðum á svipuðum
tíma og eldri.
Morgunblaðið/Kristinn
Fyrsta virðingin á Bræðraborg var gerð 1880, en í lýsingu frá 1942 segir að húsið sé úr grásteini, með járnþaki á
borðasúð, timburgólfum og loftum. Kjallari, sem er undir öllu húsinu, er með steyptu gólfi.
Sigurður Sigurðsson steinsmiður.
Búið er að gera húsið upp af mikilli smekkvísi
og stakri tilfinningu fyrir sögu þess.
Freyja Jónsdóttir fjallar hér um þekkt
hús við Bræðraborgarstíg 14.