Morgunblaðið - 24.09.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. SEPTEMBER 2003 27
Í DAG koma saman í Lundi
ráðherrar frá átta löndum í
norðanverðri Evrópu. Það
gera þeir til að ræða framtíð-
arstefnu í baráttunni gegn
fíkniefnum í viðkomandi lönd-
um. Það eru Norðurlöndin
fimm og fulltrúar frá Eist-
landi, Lettlandi og Litháen
sem með þessum hætti leggja
áherslu á samvinnu í barátt-
unni gegn fíkniefnum til að
geta brugðist við þessum vá-
gesti með afgerandi hætti.
Það er augljóst af hverju
við tökum þetta frumvæði.
Fíkniefnavandinn í löndunum
hefur vaxið ört hin síðari ár.
Tollur og lögregla haldleggja
sífellt meira af fíkniefnum, t.d.
heróín, kannabis og e-pillur.
Fjöldi eiturlyfjaneytenda hef-
ur aukist í mörgum landa okk-
ar. Fíkniefni í norðanverðri
Evrópu eru mun aðgengilegri
en áður var og við lýsum
þungum áhyggjum af þróun-
inni. Við verðum að leggja
okkur meira fram til að snúa
henni við.
Við komum saman til að
reyna að sameinast um stefnu
í baráttunni gegn fíkniefnum
og við erum sammála um að
stefna í málaflokknum þarf að
byggjast á nokkrum grund-
vallaratriðum:
Í fyrsta lagi getum við aldr-
ei sætt okkur við ólöglega
notkun fíkniefna. Við höfnum
því algjörlega að lögleiða
kannabisneyslu eða að ríkið
dreifi heróíni til eiturlyfja-
neytenda. Við getum ekki
sætt okkur við sölu fíkniefna –
hvorki á Sergels-torgi í
Stokkhólmi, framan við að-
aljárnbrautarstöðina í Osló, í
Kristjaníu í Kaupmannahöfn
eða í miðborg Reykjavíkur og
Helsinki.
Í öðru lagi höfum við skiln-
ing á að við þurfum að treysta
hvert á annað til að geta bætt
ástandið á fíkniefnasviðinu í
okkar heimshluta. Eitur-
lyfjaneyslan takmarkast ekki
af landamærum og árangur
næst ekki nema með al-
þjóðlegu samstarfi og samstarfi ein-
stakra þjóða.
Eiturlyfjasala á netinu fer vaxandi
og gegn henni þurfa þjóðir að vinna
saman.
Í þriðja lagi erum við þess fullviss
að árangursrík barátta gegn fíkniefn-
um þarf að byggjast á heildarsýn.
Stefnan þarf að vera þríþætt; okkur
þarf að takast að draga úr fíkniefna-
neyslunni, við verðum að draga úr af-
brotum sem tengjast fíkniefnum og
við verðum að bjóða fíklum upp á að-
hlynningu og leiðir úr neyslunni.
Við höfum þegar ákveðið að löndin
vinni saman á mörgum mismunandi
sviðum sem snerta fíkniefnavandann.
Á liðnu ári haldlagði norræni tollurinn
til að mynda umtalsvert magn fíkni-
efna. Þess sjást glögg merki að virk-
ara samstarf tollyfirvalda og lögreglu í
löndum okkar leiðir til þess að barátta
gegn alþjóðlegum afbrotum eflist.
Með því að miðla upplýsingum og með
samstarfi landa á milli beina menn nú
sjónum að þeim sem skipuleggja fíkni-
efnasmyglið.
Brýnt er að samræma aðgerðir okk-
ar enn frekar. Á norrænum ráðherra-
fundi sem haldinn var í Osló á liðnu ári
samþykktu Norðurlöndin stefnu í
fíkniefnamálum til framtíðar. Hún
nær til ársins 2005 og byggist á sam-
starfi Norðurlandanna og Eistlands,
Lettlands, Litháens og Norðvestur-
Rússlands.
Með Lundarfundinum skuldbindum
við okkur enn til að taka upp gagn-
kvæmt samstarf í baráttunni gegn
fíkniefnum á grundvelli Lundaryf-
irlýsingarinnar sem löndin sameinast
um. Við ætlum okkur að ræða það
hvernig draga má úr neyslu fíkniefna
og fíkniefnasölu á Norð-
urlöndum og í nálægum
löndum. Þetta ætlum við
okkur með því að:
 miðla reynslu milli þjóð-
anna
 upplýsa og beita for-
vörnum, einkum gagn-
vart börnum og ung-
mennum
 grípa til aðgerða gegn
skipulögðum afbrotum og
fíkniefnasölu
 stuðla að því að fá áhuga-
mannasamtök til liðs í
baráttunni gegn fíkniefn-
um
 auka upplýsingamiðlun
m.a. til fjölmiðla og á upp-
lýsingatæknisviði
 styðja meðferð og end-
urhæfingarverkefni sem
skila eiturlyfjaneyt-
endum árangri og fyr-
irbyggja smitsjúkdóma
 koma upp tengslaneti
 grípa til aðgerða sem
tryggja mannréttindi og
leikreglur réttar- og lýð-
ræðisríkja í baráttunni
gegn fíkniefnaneyslu, þar
með talin fræðslu-
starfsemi Það verður að
snúa við þróun sem felur í
sér í vaxandi fíkniefna-
neyslu og koma í veg fyrir
aukna misnotkun fíkni-
efna á tilteknum svæðum
þar sem ungmenni og
jafnvel börn verða fíkni-
efnaneyslu að bráð. Við
verðum að auka almenna
vitneskju um alvarlegar
afleiðingar neyslunnar og
koma fíklum á réttan kjöl
að nýju. Markmiðið þarf
að vera að koma í veg fyr-
ir afbrotin og vændið sem
eru fylgifiskar fíkniefna-
neyslunnar og skapa eit-
urlyfjaneytendum raun-
hæfa tilveru án fíkniefna.
Þess vegna leggjum við
sameiginlega áherslu á
að stefnan í fíkniefna-
málum miðist við:
 að virkar aðgerðir séu
verkefni og frumkvæði
sem felur í sér áþreif-
anlegan árangur
 að þau verkefni sem menn ráðast í
tengist þegar höfnum samvinnu-
verkefnum, stefnu í viðkomandi
landi og alþjóðlegum verkefnum til
að tryggja varanlegan árangur
 að sérstaklega verði í baráttunni
gegn fíkniefnum tekið tillit til ung-
menna og barna á grundvelli þess
sem Norðurlandaráð hefur dregið
fram og byggist á vitneskjunni um
uppvaxtarskilyrðum þeirra í ná-
grannaríkjum Norðurlanda
 að styðja stefnu þar sem tekið er
tillit til hinnar norðlægu víddar
ESB
 að styðja af fullri ábyrgð samstarf
yfirvalda á Norðurlöndum og í
Eystrasaltsríkjum
Við gerum okkur grein fyrir að við
berjumst gegn sterkum andstæð-
ingum. Alþjóðlegir glæpamenn finna
sér jafnan nýjan smyglfarveg og
reyna í sífellu að finna nýja markaði
fyrir fíkniefnin. En við erum þess
hins vegar fullviss að eina leiðin til að
leggja andstæðinginn að velli og til
vinna í baráttunni gegn glæpum sem
byggjast á því að græða á dópsölu sé
einmitt alþjóðleg samvinna. Með
auknu samstarfi Norðurlandanna og
Eystrasaltsríkjanna á öllu sviðum
sem snerta fíkniefnamál getum við
vænst betri árangurs.
Norræn barátta
gegn fíkniefnum
Norðurlöndin og Eystrasaltsríkin
sammælast um aðgerðir
Árni
Magnússon
Morgan
Johansson
Liisa
Hyssälä
Lars Lökke
Rasmussen
Ingjerd
Schou
Eftir Árna Magnússon, Morgan Johansson, Ingjerd Schou, Lars Lökke Rasmussen
og Liisu Hyssälä
Árni er félagsmálaráðherra á
Íslandi.
Morgan er félags- og lýð-
heilsuráðherra Svía.
Ingjerd er félagsmálaráðherra
Norðmanna.
Lars Lökke er innanríkis- og heil-
brigðisráðherra Dana.
Liisa er umönnunarráðherra
Finna.
s, heim-
og telur
kki fall-
, Hasip
brotin á
réttindi
i, trúar-
að um-
na kaþ-
ólskrar trúar hennar og íslensks uppruna. Segist
dómstóllinn ekki sjá merki um þetta í máli Sophiu.
Gripu ekki til ráðstafana
Mannréttindadómstóllinn segir að dætur Sophiu
hafi sætt gífurlegum þrýstingi, m.a. vegna þess að
málið hafi vakið almenna athygli. Tyrknesk stjórn-
völd hafi hins vegar ekki gripið til neinna ráðstafana
til að tryggja að Sophia fengi að hitta dætur sínar
meðan á málarekstrinum stóð. Dómstóllinn tekur
sérstaklega fram að ekki hafi verið leitað aðstoðar
sálfræðinga til að tryggja að endurfundir mæðgn-
anna gengju sem best fyrir sig og skapa jarðveg fyr-
ir bætt samskipti Sophiu og föður barnanna, Halim
Al.
Dómstóllinn segir að dætur Sophiu hafi ekki viljað
hitta hana meðan á skilnaði hjónanna og deilum um
forræði stóð. Í málsvörn sinni hafi tyrknesk stjórn-
völd bent á að þau bæru ekki ábyrgð á því að börnin
vildu ekki hitta móður sína og því að faðir þeirra færi
ekki eftir dómsúrskurðum. Mannréttindadómstóll-
inn segir hins vegar að dæturnar hafi aldrei fengið
raunverulegt tækifæri til að þróa samband við móður
sína eða tóm til að tjá tilfinningar sínar.
Þá tekur dómstóllinn fram, að fyrrverandi eig-
inmaður Sophiu hafi ávallt verið fjarverandi með
dæturnar þegar þær áttu að hitta móður sína sam-
kvæmt dómsúrskurðum. Þótt lögreglumenn hafi
komið á staðinn hafi tyrknesk stjórnvöld ekki gripið
til neinna raunhæfra aðgerða til að finna börnin. Í
ljósi mótþróa föðurins hefðu stjórnvöld átt að grípa
til aðgerða til að tryggja að móðirin hitti börn sín.
otin á Sophiu Hansen
hluta bótakrafna Sophiu á hendur tyrkneskum yfirvöldum
and á Ís-
g
1987.
klands.
92
kilnað
að
Það var svo árið 1991 að Sophia hóf málarekstur
fyrir tyrkneskum dómstólum og krafðist forræðis
yfir dætrunum. Dómur féll á þann veg árið 1992 að
Halim skyldi hafa forræðið en Sophiu var tryggður
umgengnisréttur, sem Halim braut margsinnis á
næstu árum.
Árið 1997 kærði Sophia tyrknesk stjórnvöld fyrir
Mannréttindadómstóli Evrópu. Dómur réttarins
liggur nú fyrir.
taðið í 12 ár
an íbúð föður síns í Istanbúl
erberginu. Þaðan komust þær
egna þess að útidyrnar höfðu
, en í staðinn var búið að setja
ð þeirra niður í íbúðina á neðri
na leið þeirra út var því í gegn-
ims Al.
ophia til þess að þær kenndu ísl-
við heimavistarskóla í Istanbúl,
r víggirtur allt um kring. „Þær
g veru lærðir íslamskir prestar,“
a, en þær fá þó ekki að predika í
r sem þær eru konur. Sophia
sínum upplýsingum nái Halim
g Dagbjörgu aðra hverja helgi,
ær á heimili hans. Þær fari
hans leyfis og séu í raun fangar
ns.
Óvissan hræðileg
r til Tyrklands um síðustu ára-
von að hitta dætur sínar aftur
fyrir ekki. Þá hefur hún sent
g kort og ennfremur hefur hún
ngja í þær. Halim Al hefur hins
um símanúmer og þrátt fyrir
raunir hefur ekki verið hægt að
ýja númerinu. „Ég hef sent
g kort í gegnum tíðina. Ég veit
það hefur aldrei borist í þeirra
g vildi samt reyna,“ segir
n segir að óvissan um þær sé
Mig dreymir þær undanteking-
erri einustu nóttu,“ segir hún.
ví við að baráttan fyrir dætr-
ér ekki bara stað í raunveruleik-
r líka í draumunum. „Og óvissan
ega að tæra mig upp.“
máli Sophiu Hansen var vísað til
dadómstólsins 13. apríl árið
mstóllinn ákvað að taka málið til
umfjöllunar þá strax. „Við erum
í sex ár eftir því að vita hvernig
dómstóllinn tæki á þessu en nú er þeirri bið
lokið.“ Sophia segir það vissulega létti að
þessum kafla sé lokið. Hún ítrekar að það sé
mikill sigur að dómstóllinn skyldi hafa við-
urkennt að brotið hafi verið á henni í Tyrk-
landi en segir það þó ákveðin vonbrigði að
dómstóllinn skyldi ekki hafa dæmt tyrk-
nesk stjórnvöld til að greiða henni hærri
bætur en raun ber vitni. Bótakrafa Sophiu
hljóðaði upp á eina milljón dollara, sem í
dag jafngildi 77 milljónum kr., en dómstóll-
inn dæmdi stjórnvöld í Tyrklandi til að
greiða henni 75 þúsund evrur, sem er um
6,6 milljónir kr. Sigurður Pétur Harðarson,
stuðningsmaður Sophiu, segir að bæturnar
dugi ekki til að greiða upp allar skuldir
vegna baráttunnar við að ná dætrunum aft-
ur. Til þess vanti enn um tíu milljónir kr.
Sophia kveðst hafa vonast eftir því að fá
nægar bætur til að geta greitt upp allar sín-
ar skuldir og jafnvel haft nóg til þess að fara
til Tyrklands og freista þess að hitta dæt-
urnar. „Það var því ákveðið áfall að fá ekki
hærri bætur,“ segir hún og bætir við: „Pen-
ingarnir spila nefnilega því miður allt of
stórt hlutverk í þessu máli.“ Hún segir þó
ákveðinn létti, eins og áður kom fram, að úr-
skurður dómstólsins skyldi liggja fyrir.
„Það er gott að vita þetta svo hægt sé að
takast á við þetta. Ég verð að finna ein-
hverja aðra leið til að leysa þetta,“ segir hún
og vísar í peningamálin.
Aðalmálið er þó, segir Sophia, að „frelsa“
þær Dagbjörtu og Rúnu, eins og hún orðar
það. Hún segir að úrskurður Mannréttinda-
dómstólsins opni kannski nýja leið, sem ger-
ir henni kleift að hitta dætur sínar. „Tyrk-
nesk stjórnvöld hafa þrjá mánuði til að
bregðast við þessum úrskurði,“ útskýrir
hún. „Ég ætla að reyna að fara utan í nóv-
ember og reyna að hitta þær. Þá ætla ég
hiklaust að reyna að nota tyrkneska fjöl-
miðla til að þrýsta á um að ég fái að hitta
þær því ég veit að þeir eru spenntir fyrir því
að ná viðtali við mig eftir þennan úrskurð.“
Sigurður Pétur segir að í ljósi þeirrar
staðreyndar að tyrknesk yfirvöld hafi sóst
fast eftir því að komast í Evrópusambandið
hafi þau haft þá stefnu að greiða út þær
sektir sem þeim beri skv. úrskurðum Mann-
réttindadómstólsins. Sigurður Pétur segir
að af sömu ástæðum eigi þau ekki von á
öðru en að tyrknesk stjórnvöld taki upp ný
lagaákvæði sem samræmist úrskurði dóm-
stólsins varðandi 8. gr. mannréttinda-
sáttmálans. Bendir Sigurður á að sá úr-
skurður sé fordæmisgefandi fyrir
dómstólinn.
Oft mjög döpur
Sophia segir spurð að baráttan fyrir for-
ræðinu og nú síðast fyrir því að fá að hitta
dætur sínar hafi oft á tíðum verið mjög erf-
ið. „Það hafa komið tímabil þar sem ég hef
verið mjög döpur,“ segir hún, „en ég hef þó
reynt að láta þetta ekki yfirtaka allt, ég get
glaðst með öðrum, hlegið í góðra vina hópi,
farið í kvikmyndahús og fleira.“ Hún segir
einnig að hún hafi heldur ekki verið reið út í
Halim Al. „Ætli almættið stjórni því ekki að
ég hugsa mjög lítið um hann,“ segir hún,
„maður sér bara að hann er andlega veikur;
hefur hvorki rétta dómgreind né neina sið-
ferðiskennd.“ Hún segist hafa beðið spennt
eftir úrskurði dómstólsins síðustu daga.
„Tyrkneskur lögfræðingur minn, Hasip
Kaplan, hringdi síðan í mig um leið og úr-
skurðurinn lá fyrir,“ segir hún. „Þessum
kafla er lokið,“ segir hún en sá næsti tekur
við. Hún ætlar að freista þess að hitta dætur
sínar, þær Dagbjörtu og Rúnu, fyrir jólin og
segir að lokum að hún muni berjast fyrir því
að fá að hitta þær „svo lengi sem kraftar
mínar leyfa“.
éttindadómstólsins ryðji brautina fyrir aðrar konur
Morgunblaðið/Anna G. Ólafsdóttir
sen sést hér með dætrum sínum, Dagbjörtu og Rúnu, í Istanbúl, snemma á tíunda áratugnum.
arna@mbl.is