Morgunblaðið - 25.09.2003, Blaðsíða 7

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 2003 B 7
























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
eins og Ísland taki ekki þátt í því ferli. „Að mínu mati ætti
eins lítið land og Ísland að taka alþjóðavæðingu opnum
örmum. Tekjur Íslands eru háar og með því að opna land-
ið meira gætu þær hækkað enn meira.“
Ofer segir það hafa komið sér á óvart að sjá hversu lok-
að Ísland sé í viðskiptum. „Ég hef heyrt að Ísland sé ekki
eins opið og það gæti verið. Þetta er mjög undarlegt því
þið eruð smá þjóð og gætuð hagnast mun meira með auk-
inni sérhæfingu.“
Ofer vill þó taka fram að hann er ekki sérfræðingur í ís-
lensku hagkerfi. Hins vegar er hann sérfræðingur í heil-
brigðiskerfum og er einmitt staddur hérlendis til að
kenna í meistaranámi í heilsuhagfræði, sem er nýtt nám
við Háskóla Íslands. „Ég hef lesið mér lítillega til um ís-
lenskt heilbrigðiskerfi. Hér hafa allir heilsutryggingu frá
ríkisstjórninni sem ég held að sé mjög gott. En hér eru
allir heilbrigðisstarfsmenn, læknar og aðrir, á launum hjá
ríkinu og ég held að það sé hægt að bæta. Að mínu mati er
betra að einkaaðilar sjái um þjónustuna, þó ekki fyrirtæki
sem eru rekin í hagnaðarskyni. Ég held að það fari betur
á því. Heilbrigðisþjónusta krefst natni og nákvæmni og
ég held að það sé ekki gott að ríkisstarfsmenn sinni þjón-
ustu við sjúklinga,“ segir Ofer.
Fyrsta kynslóð rússneskra hagfræðinga
Meðfram því að kenna við Hebreska skólann í Jerúsalem
starfar Ofer við Nýja hagfræðiskólann í Moskvu en hann
er einn af stofnendum skólans. Á árinu 1991 fór Ofer oft
til Rússlands og tók meðal annars þátt í að koma á fót
fyrirtæki. Hann nefnir ekki um hvers konar fyrirtæki var
að ræða en segir það ekki hafa verið rekið í hagnaðar-
skyni. Þegar finna átti Rússa til að reka fyrirtækið segir
Ofer að málið hafi vandast. „Ég reyndi að finna hagfræð-
inga til að koma að rekstrinum. Ég fór oft til Rússlands á
árinu 1991 til að reyna að finna fólk inn í batteríið en
komst að því að hagfræðingarnir voru af gamla skólanum.
Þeirra skilningur á markaðshagkerfi var mjög takmark-
aður. Það var engin þjóðhagfræði til í Sovétríkjunum.
Menn þurftu bara að læra að fylgja skipunum. Ég hugsaði
með mér, þessar breytingar eiga eftir að taka langan
tíma. Við þurfum hagfræðinga, rússneska hagfræðinga.
Svo ég tók þátt í að koma á fót Nýja hagfræðiskólanum í
Moskvu 1992 og tek þátt í rekstri hans.“
Ofer segist hafa þurft að gera breytingar á sínu eigin
lífi um leið og hann reyndi að stuðla að breytingum á
rússnesku hagkerfi. „Þetta breytti reyndar lífi mínu því
ég kom í fyrsta sinn til Rússlands 1989 en hef farið yfir
hundrað sinnum til Rússlands síðan þá. Þessi skóli kennir
vestræna hagfræði en í rússnesku umhverfi. Við tökum
fyrir rússnesk vandamál, notum rússneskar tölur og för-
um yfir rússneskar rannsóknarspurningar.“
Skólinn býður upp á meistaranám í hagfræði og að
sögn Ofer eru bestu nemendurnir sendir í doktorsnám í
bestu skólunum á Vesturlöndunum. „Þessir nemendur
eru að tínast til baka og nú höfum við náð að koma okkur
upp hópi ungra hagfræðinga, í kringum þrítugt, sem
starfa við skólann. Þarna er í raun komin fyrsta kynslóð
rússneskra hagfræðinga,“ segir Ofer.
Ísland þarf að opnast meira
Litlir markaðir, nokkurs konar syllumarkaðir, sem krefj-
ast hátækni og mikillar sérþekkingar eru þeir sem Ofer
sér fyrir sér að Íslendingar geti náð árangri á. „Ég sé Ís-
land sem framleiðanda á þjónustu frekar en vörum.
Menntastigið er hátt og staðsetning landsins ekki svo
slæm. En mér sýnist sjávarútvegurinn standa í vegi fyrir
þessu. Þið ættuð að fjárfesta meira í menntun. Þið þurfið
bara litla markaði. Ísland verður aldrei tryggingarisi eða
fjármálarisi. Þið munuð gera litla hluti. Svona lítið sam-
félag getur hagnast verulega á að eiga viðskipti við önnur
lönd. Ísland gerir ekki nóg af því að skipta við aðra. Það
er enginn vafi í mínum huga að Ísland er allt of lokað land
í viðskiptum. Lífsgæðin og tekjurnar gætu náð hæstu
hæðum ef landið yrði opnað meira.
Með því að líta á tölur þá sé ég að inn- og útflutningur
er um 30% af vergri landsframleiðslu. Það er svipað og til
dæmis í Þýskalandi sem er miklu stærra land. Þar til inn-
og útflutningur fer upp í 200% af landsframleiðslu þá er
það ekki nóg. Ég skil ekki ennþá hvernig land með 30%
inn- og útflutning af landsframleiðslu getur haldið svo
háum lífsgæðum. Ég hef spurt marga en enginn gat svar-
að þessu. Margir virðast sammála mér um það að landið
þurfi að opnast meira.“
Íslendingar kenni Rússum fiskveiðitækni
Spurður að því hvort hann sjái fyrir sér einhvers konar
samstarf milli Rússlands og Íslands kveðst hann helst sjá
það fyrir sér á sviði fiskveiða. „Íslendingar eru langt
komnir í tækni í sjávarútvegi og fiskveiðum. Rússland er
hins vegar stutt á veg komið í þessum málum. Íslendingar
gætu ábyggilega kennt þeim mikið.“
Gur Ofer segist heillaður af íslenskri náttúru en ekki
gera ráð fyrir að koma aftur hingað til lands, enda sé
hann „ekki beint á tvítugsaldri“ eins og hann orðar það.
Ofer heldur til Jerúsalem á laugardag en viku síðar er
hann floginn til Moskvu.
gera. Hagfræðingarnir sögðu: færið ykkur yfir í markaðs-
hagkerfi á stundinni. Þeir höfðu ekki góðan skilning á því
úr hverju þeir voru að breyta. Ef þú ætlar að gera breyt-
ingar þá verðurðu að þekkja kerfið sem er fyrir ekki síður
en markaðshagkerfið sem á að innleiða.“
Mikil áhætta, mikill hagnaður
Með opnun markaða í Rússlandi og Austur-Evrópu hafa
opnast fjárfestingartækifæri, sem íslenskir fjárfestar
meðal annarra hafa nýtt sér með góðum árangri.
„En heyrðirðu um alla þá sem töpuðu?“ spyr Ofer innt-
ur eftir því hvort fjárfestar eigi ekki hægt um vik að fara
inn á eins ómótaðan markað og hinn rússneska og upp-
skera ríflegan hagnað. „Þetta er mjög áhættusamur og
mjög ábatasamur staður fyrir fjárfesta. Fjármálaum-
hverfið er áhættusamt vegna þess að það eru engin lög
sem vernda einkaeignir, hvorki eignir Rússa né útlend-
inga. Það eru heldur engar óformlegar reglur sem leið-
beina um hegðun í viðskiptum.“ Einhver lög segir Ofer
vera til staðar en enn svífi andi gamla kerfisins yfir vötn-
um þegar „engu skipti hver hafði rétt fyrir sér, rík-
isstjórnin hafði alltaf rétt fyrir sér“. Umhverfið sé mun
hættulegra en víðast hvar annars staðar því ekki sé hægt
að treysta því að staðið sé við gerða samninga. „Þú getur
gert samninga um viðskipti en það gerist mun oftar í
Rússlandi en annars staðar að ekki er staðið við gerða
samninga. Þú getur ekki verið viss um við hvern þú ert að
skipta. Þarna eru gríðarleg tækifæri en það er alltaf sá
möguleiki að tapa miklu. En líkt og á hlutabréfamark-
aðinum er líka hægt að græða mikið,“ segir Gur Ofer.
Hrifinn af íslensku heilbrigðiskerfi
En Ofer segir ástandið engu að síður fara batnandi í
Rússlandi. „Tvö skref áfram og eitt afturábak,“ segir
hann og bætir við að Austur-Evrópu gangi betur að fóta
sig í markaðshagkerfi enda hafi þau ríki fengið leiðbein-
ingar frá Evrópusambandinu um hvernig þau eigi að haga
sér. Hann segist eiga erfitt með að skilja hvers vegna land
en nokkuð sem fólk hafði séð á tímum Sovétríkjanna. Allt
kom þetta að utan og dró úr möguleikum til innlendrar
framleiðslu. Í upphafi hrundu tekjur ríkisins því ríkið var
vant að fá skattana sjálfkrafa. Fyrirtækin voru ekki vön
því að þurfa að greiða skattana, það var séð um þetta allt
saman af ríkinu. Það tók mörg ár að finna út úr því hvern-
ig ætti að gera þetta.“
Ofer segir ástandið í efnahagsmálum í Rússlandi klár-
lega mun betra en fyrir fjórtán árum síðan. „En það er
enn mikið eftir. Það eru ótal vandamál sem þarf að taka á
og það mun taka lengri tíma. Við verðum að muna að það
tók þróuð lönd hundruð ára að koma á hagkerfi annars
vegar og pólitísku kerfi hins vegar og læra að láta þessi
kerfi starfa saman. Samt koma upp mál eins og Enron-
hneykslið,“ segir Ofer og bætir við að ástandið nú sé þó
ekki eins gott og menn bundu vonir við að það yrði þegar
frá liði. „Við héldum að ástandið yrði miklu betra. Málið
er að þessar breytingar eru mun erfiðari en hagfræðingar
sem skilja ekki almennilega kommúnismann gerðu ráð
fyrir,“ segir Ofer og vísar til þess hóps hagfræðinga sem
hann sjálfur tilheyrir, svokallaðra Sovietologists eða sov-
étfræðinga í hagfræði. „Þegar Sovétríkin liðu undir lok
fengu ráðamenn í Rússlandi hagfræðinga alls staðar að úr
heiminum til að ráðleggja um breytingarnar sem þurfti að
ægt að leggja sama
ndi og gert er í öðr-
einkavædduð bank-
rfitt og ég er nokkuð
mál tengd þeim mál-
þeir störfuðu í raun
narinnar. Þeir höfðu
r skugga um að þau
oru ekki að lána upp
á því að bankarnir
oru í raun að koma í
a við hann. Lausnin
ka, fá erlenda banka
and hefur neitað að
væðingu
íslenskt dæmi. „Mér
ölu áfengis. Hugsum
engisverslunina. Það
í það væri verið að
eru mörg einkafyr-
reynda stjórnendur
kipta því upp í fleiri
En þegar þarf að
eigu þá vandast mál-
æða úr engu. Í Sov-
itla búð, við erum að
arf að koma úr rík-
ssar ákváðu að leysa
ætt en ekki allt. „Al-
æru fyrirtækin end-
m urðu ákaflega ríkir
að sögn Ofer, þegar
voru svo mikið betri
einkavæða úr engu
atasamar. Margir hafa farið flatt á því að stofna fyrirtæki í Rússlandi því löggjöf um einkaeignarrétt vantar.
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
eyrun@mbl.is
.............................................
Þ a ð e r e n g i n n v a f i í m í n u m
h u g a a ð Í s l a n d e r a l l t o f l o k a ð
l a n d í v i ð s k i p t u m . L í f s g æ ð i n o g
t e k j u r n a r g æ t u n á ð h æ s t u h æ ð -
u m e f l a n d i ð y r ð i o p n a ð m e i r a .
.............................................