Morgunblaðið - 25.09.2003, Blaðsíða 10
10 B FIMMTUDAGUR 25. SEPTEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
NFRÉTTIR NÚ ÞEGAR óvissa ríkir um
hvort George W. Bush Bandaríkja-
forseti nái endurkjöri, auk þess
sem hann hefur áhyggjur af vax-
andi atvinnuleysi heima fyrir, byrj-
ar hann á því að kenna öðrum
löndum um, senda fjármálaráð-
herrann út af örkinni til að krefjast
þess að þau hækki gengi gjald-
miðla sinna þannig að innfluttur
varningur verði dýrari fyrir banda-
ríska neytendur. Þetta var verk-
efni bandaríska fjármálaráðherr-
ans Johns Snows þegar hann fór til
Kína nýlega, en markmið hans var
ekki nýtt. Tveir forverar Snows í
embættinu, John Connally og
James Baker, beittu sér með svip-
uðum hætti fyrir gengisbreyting-
um sem ráðamennirnir töldu æski-
legar.
Beiðni Snows var harla undar-
leg: við förum yfirleitt ekki inn í
verslanir til að biðja kaupmanninn
um að hækka verðið á vörunum
sem við kaupum. Þegar öflugir
gjaldmiðlar koma fram verða þeir
á hinn bóginn alltaf til þess að
reynt er enn einu sinni að hafa
áhrif á gengisþróunina í pólitískum
tilgangi.
Í tuttugu ár eftir síðari heims-
styrjöld voru aðeins til tveir öflugir
alþjóðlegir gjaldmiðlar eins og á
millistríðsárunum: breska pundið
og bandaríski dollarinn. Undir lok
sjöunda áratugar aldarinnar sem
leið var pundið orðið svo veikt að
alþjóðlegu markaðirnir misstu
áhugann á því. Tveir öflugir gjald-
miðlar komu þá fram, japanska
jenið og þýska markið, þar sem
blómlegur efnahagur Japans og
Þýskalands leiddi til mikils afgangs
á vöruskiptajöfnuði.
Bandarískir framleiðendur og
stjórnvöld í Washington kvörtuðu
þá yfir því að bandarískir launþeg-
ar misstu atvinnuna vegna þess að
gengi jensins og þýska marksins
væri haldið óeðlilega lágu gagnvart
dollaranum. Stjórn Richard Nixons
Bandaríkjaforseta lagði fast að
Þjóðverjum og Japönum að hækka
gengi gjaldmiðla sinna. Þjóðverjar
gerðu það en ekki Japanir, banda-
ríska fjármálaráðherranum til mik-
illar gremju þar sem hann hafði
gert allt sem hann gat til að þvinga
japönsk stjórnvöld til hlýðni. John
Connally kvartaði yfir því að hag-
kerfi Japans væri miðstýrt og
landið færi ekki eftir reglunum.
Ríkin hnakkrifust um hvert
þeirra ylli hagkerfi heimsins mest-
um skaða. Bandaríkjamenn gagn-
rýndu Evrópuþjóðirnar og einkum
Japani fyrir of hægan hagvöxt en
stjórnvöld í Evrópuríkjunum og
Japan héldu því fram að Banda-
ríkjamenn flyttu út verðbólgu til
annarra ríkja og misnotuðu alþjóð-
lega peningakerfið til að standa
undir kostnaðinum af hernaðar-
brölti þeirra (í Víetnam á þeim
tíma).
Reyndar hafði þenslan í peninga-
málum í Bandaríkjunum orðið vopn
í gjaldmiðlastríðinu. Mikil verð-
bólga í Bandaríkjunum beindi at-
hyglinni að vandamálum alþjóða-
peningakerfisins með því að
afhjúpa óstöðugleika bandaríska
myntfótarins. Reyndar kallaði
Connally dollarann „gjaldmiðil
okkar en vandamál ykkar“.
Að lokum tókst Bandaríkja-
mönnum að knýja Japani til að
hækka gengi jensins með því að
eyðileggja alþjóðapeningakerfið í
ágúst 1971. Bandaríkjamenn
ákváðu þá fyrst að afnema um tíma
gullmyntfót dollarans – meginstoð
fastgengisstefnunnar sem fylgt var
eftir Bretton Woods-ráðstefnuna
sem lagði grunn að alþjóðlegu
efnahagskerfi eftir síðari heims-
styrjöld – og þeir tóku síðan hönd-
um saman við Evrópuríki um að
knýja Japani til að hækka gengi
jensins um 16,9% gagnvart doll-
aranum. (Fjármálaráðherra Japans
hafði þá hótað að fyrirfara sér með
kviðristu ef gengið yrði hækkað
um 17%.)
Afnám fastgengisstefnunnar
varð þó ekki til þess að ráðamenn-
irnir hættu að stjórna gengi gjald-
miðla stefnumiðum sínum til fram-
dráttar. Atburðarásin í byrjun
áttunda áratugarins var endurtek-
in með fljótandi gengi um miðjan
níunda áratuginn, þegar fjármála-
ráðherrar iðnvelda þvinguðu fyrst
gengi jensins og þýska marksins
niður gagnvart dollaranum og
reyndu síðan árið 1987 að halda því
stöðugu.
Báðir þessir sögulegu atburðir
enduðu með ringulreið. Því fór
fjarri að verðbólgan stöðvaðist
þegar Bretton Woods-fyrirkomu-
lagið var lagt niður, þvert á móti
hófst samstillt þensla í peninga-
málum. Tilraunir til að halda gengi
jensins í samræmi við sjónarmið
Bandaríkjamanna leiddu um ára-
tug síðar af sér loftbóluhagkerfið í
Japan og margir Japanir kenndu
Bandaríkjunum um það þegar loft-
bólan sprakk.
Tveir aðrir gjaldmiðlar, evran og
kínverski gjaldmiðillinn renminbi,
ógna nú dollaranum. Eins og á átt-
unda og níunda áratugnum stafar
honum meiri hætta af asíska gjald-
miðlinum vegna misvægisins í
vöruskiptum Bandaríkjanna og
Kína. Bandaríkin eru auk þess enn
með öflugt vopn vegna þess að
önnur lönd eiga svo mikið af doll-
urum: talið er að 46% af bandarísk-
um ríkisskuldabréfum hafi verið
seld til annarra landa.
Þetta getur orðið til þess að báð-
ir aðilar í gjaldmiðlastríðinu tefli á
tæpasta vað. Mikil áhrif Bandaríkj-
anna í peningamálum felast í því að
afdrif dollarans hafa gríðarmikla
fjárhagslega þýðingu fyrir önnur
ríki heimsins. Hin löndin geta þó
hótað að selja dollara í miklum
mæli.
Stjórn Kína getur dregið gagn-
lega lærdóma af atburðunum af-
drifaríku á áttunda áratugnum þótt
þeir virðist fjarlægir við fyrstu
sýn. Augljósasti lærdómurinn er að
það er erfitt að streitast lengi á
móti Bandaríkjunum, einkum þeg-
ar stjórnin í Washington er undir
miklum þrýstingi frá öflugum
bandarískum hagsmunahópum sem
kynnu að beita miklum áhrifum
sínum á þinginu til að knýja fram
nýja verndartollastefnu.
En heimurinn – og þá sér í lagi
Bandaríkin – geta einnig dregið
lærdóma af sögunni. Fyrri atburðir
sem tengjast viðleitni stjórnvalda
til að koma á nýjum alþjóðapen-
ingakerfum hafa einkennst af mik-
illi ringulreið og leitt til aukinnar
spennu á alþjóðavettvangi.
Þegar menn láta tilfinningarnar
ráða í umræðunni um gengi gjald-
miðla er útlendingum kennt um
allt sem miður fer í efnahagnum
heima fyrir. Slík umræða er hvorki
af hinu góða né til marks um
þroska, en hún þarf þó ekki að
vera mjög skaðleg. Verra er þegar
viðbrögð þeirra sem móta efna-
hagsstefnuna verða að ígildi þess
að kenna útlendingum um, þ.e.
þegar komið er á nýjum viðskipta-
hindrunum. Slíkt kann að verða til
þess að stjórnmálamönnunum líði
betur um stundarsakir en til lengri
tíma litið væri það aðeins til þess
fallið að draga úr hagvexti og grafa
undan atvinnuuppbyggingu út um
allan heim.
Dollarastríðið
hefst á ný
Eftir Harold James
Harold James er prófessor í sagnfræði
við Princeton-háskóla og höfundur bók-
arinnar „The End of Globalization:
Lessons from the Great Depression“.
..................
F y r r i a t b u r ð i r s e m
t e n g j a s t v i ð l e i t n i
s t j ó r n v a l d a t i l a ð
k o m a á n ý j u m a l -
þ j ó ð a p e n i n g a k e r f -
u m h a f a e i n k e n n s t
a f m i k i l l i r i n g -
u l r e i ð o g l e i t t t i l
a u k i n n a r s p e n n u á
a l þ j ó ð a v e t t v a n g i .
..................
© Project Syndicate.
ÞJÓNUSTULAUSNIR Skýrr
og DK hugbúnaður í Kópavogi
hafa undirritað samninga um að
Skýrr veiti viðskiptavinum sínum
viðskiptahugbúnað frá DK í Kerf-
isleigu Skýrr. Kerfisleiga leigir
fyrirtækjum afnot af hugbúnaði
með föstum mánaðargreiðslum í
stað viðamikilla fjárfestinga í bún-
aði í upphafi og fjárfreks reksturs
á honum í eigin umhverfi í kjölfar-
ið.
Kerfisleiga Skýrr sér um hýs-
ingu og rekstur DK-búnaðarins og
vaktar hann allan sólarhringinn.
DK sér um innleiðingu búnaðarins
hjá viðskiptavinum. Viðskiptavinir
senda og sækja upplýsingar í við-
skiptakerfið eftir hefðbundnum
gagnaflutningsleiðum á hverjum
stað.
Skýrr og
DK í sam-
starf
H
vernig kom það til
að þú ákvaðst að
fara út í verð-
bréfamiðlun?
„Það kom aldrei
neitt annað til greina. Ég hef
alltaf haft mikinn áhuga á verð-
bréfum alveg frá því ég var
gutti og var að bera út Mogg-
ann. Ég eyddi öllum laununum
mínum í hlutabréf. Það er mjög
skemmtilegt að vinna á verð-
bréfamarkaðinum. Mjög krefj-
andi, miklar og örar breyt-
ingar.“
Hvers konar fyrirtæki er
Jöklar-Verðbréf?
„Jöklar er mjög lítið verð-
bréfafyrirtæki. Það eru aðeins
tveir starfsmenn, ég og fram-
kvæmdastjórinn Jónas Dalberg.
Jöklar eru að fullu í eigu
tveggja lífeyrissjóða; Lífeyr-
issjóðsins Framsýnar og Lífeyr-
issjóðs Vestmannaeyja en þeir
eiga sitthvorn helminginn. Við
veitum lífeyrissjóðunum ráðgjöf
varðandi eignastýringu verð-
bréfa hvort sem er innlendra
eða erlendra. Það er af nógu að
taka og starfið er afar fjölbreytt
og skemmtilegt.“
Þú eignaðist dóttur í maí og
verður í feðraorlofi næstu mán-
uði. Hvernig kanntu við hið ný-
tilkomna föðurhlutverk?
„Ég er búinn að vera í feðra-
orlofi síðustu fjórar vikur og
það er alveg frábært. Það er
yndislegt að fá tækifæri til að
vera með Bryndísi og sjá hvað
hún þroskast hratt. Það er
hreint ótrúlegt hvað einn dagur
hefur mikið að segja, svo erum
við bara orðin bestu vinir. Hún
er okkar fyrsta barn og ég segi
stundum að hún sé svona byrj-
endabarn, engin vandamál eða
vesen ennþá. Auðvitað var mað-
ur svolítið smeykur í byrjun og
fólk hafði enga sérstaka trú á
mér og að ég gæti gert þetta.
Það er ennþá verið að spyrja
Mörtu hvort Bryndís sé ekki al-
veg vel til höfð og svo fram-
vegis.“
Er algengt í þeim bransa sem
þú starfar í að karlar taki sér
feðraorlof?
„Mér finnst eins og allir séu
að eignast börn. Kannski er ég
bara á þeim aldri. Ég hugsa að
það sé æ algengara að karlmenn
nýti sér þetta tækifæri.“
Geturðu unnið eitthvað á
meðan þú ert heima með dótt-
urinni?
„Þökk sé Netinu þá get ég
fylgst vel með heima á meðan
sú litla leggur sig á daginn. Þar
sem vinnan er líka aðaláhuga-
málið er erfitt að slíta sig frá.
Svo eru líka búnar að vera mikl-
ar sviptingar á markaðnum und-
anfarnar vikur.“
Hvernig er dæmigerður dag-
ur í lífi ykkar feðginanna þessa
dagana?
„Ég fer venjulega á fætur
þegar Marta fer í skólann, kíki í
tölvuna og les allar fréttir sem
ég kemst yfir. Ég er alveg
fréttasjúkur. Svo gef ég Bryn-
dísi að borða þegar hún vaknar,
set hana svo í eitthvað bleikt,
sem er uppáhaldsliturinn henn-
ar, og svo fíflumst við svolítið
þangað til hún verður aftur
þreytt. Lítil börn eru alltaf
þreytt. Þá kíki ég aftur í tölv-
una, en það fer víst eitthvað lít-
ið fyrir heimilisstörfunum. Í há-
deginu förum við svo alltaf í
Tanngarð þar sem mamma
hennar gefur henni aðeins að
borða. Eftir hádegi gerum við
okkur ýmislegt til dundurs og
ég bregð mér í hin ýmsu gervi
og gef frá mér allskyns hljóð.
Svo þarf auðvitað að skipta á
fullt af bleium. Dagurinn flýgur
bara í burtu og áður en maður
veit er Marta komin heim. Þá
fer ég oftast í Sporthúsið að
hlaupa. Hún sofnar svo venju-
lega um níuleytið og þá höfum
við Marta það bara kósý og
notalegt. Sem sagt frábært líf.“
Það hlýtur að breyta töluvert
miklu að eignast barn.
„Er ekki lífið alltaf að breyt-
ast? Maður aðlagast bara. Það
er það sem gerir lífið skemmti-
legt, nýjar áskoranir, eitthvað
skemmtilegt til að takast á við.
Hvernig verður heimilishaldið
þegar þú snýrð aftur til vinnu á
næsta ári?
„Það á alveg eftir að koma í
ljós.“
Muntu ekki sakna þess að
vera heimavinnandi húsfaðir?
„Jú, þetta er það skemmtileg-
asta sem ég hef gert. Ég læri
eflaust meira af Bryndísi en hún
af mér. Ef ég fæ leið á þessum
verðbréfum verð ég bara dag-
mamma, svona „fulltime“-pabbi.
Hefurðu einhvern tíma fyrir
áhugamál, önnur en barnaupp-
eldið?
„Ég spila fótbolta með Pens-
ion United FC á miðvikudögum.
Þar komum við saman nokkrir
verðbréfamiðlarar og lífeyris-
kallar.“
Morgunblaðið/Kristinn
Miðlari
í feðraorlofi
Guðni Rafn Eiríksson er fæddur 1977 og lauk stúdentsprófi frá
Menntaskólanum við Sund árið 1998. Hann lauk prófi í við-
skiptafræði af fjármálabraut frá Háskóla Íslands 2001 og prófi í
verðbréfamiðlun vorið 2002. Guðni starfar sem verðbréfamiðlari
hjá Jöklum-Verðbréfum en hann hóf störf hjá fyrirtækinu árið
2000. Unnusta Guðna er Marta Þórðardóttir, fjórða árs tann-
læknanemi. Dóttir þeirra er Bryndís. Guðni Rafn hóf nýlega fimm
mánaða feðraorlof.