Morgunblaðið - 29.09.2003, Blaðsíða 15

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2003 15
Suðurlandsbraut 4a • 108 Rvk. • Fax 533 4811 • midborg@midborg.is
533 4800
Glæsilegt 224 fm einbýlishús á einni hæð
m. góðum tvöföldum bílskúr. Húsið stendur
í verðlaunabotnlanga í útjaðri byggðar. Stór
arinstofa með mikilli lofthæð. Gott sjón-
varpshol með útgangi á stóra sólverönd.
Fimm svefnherbergi skv. teikningu (fjögur í
dag). Innangengt í bílskúr með ca 25 fm
millilofti. Eign með mikla möguleika á frá-
bærum stað!
Magnús verður með opið hús milli kl. 17 og 19 í dag.
Opið hús – Nesbali 48
Björn Þorri hdl. lögg. fastsali, Karl Georg hrl. lögg. fastsali.
E
IN athyglisverðasta
sérsýningin í
tengslum við Tvíær-
inginn í Feneyjum
þetta árið er án efa
„Where is our place?“ þeirra rúss-
nesku hjónakornanna Ilya og
Emelíu Kabakov. Hún er í frekar
yfirlætislausu en afar vel hönnuðu
húsnæði Fondazione Querini
Stampalia, við kirkjutorg Sankti
Maríu Formosu, norður af Mark-
úsartorginu. Ef lýsa skal í fáum
orðum sýningunni þá tekur hún til
nokkurra herbergja þar sem raðir
af svarthvítum ljósmyndum af sov-
éskum uppruna hanga undir gleri,
í einföldum römmum, á miðjum
veggjum. Myndirnar, sem flestar
lýsa hversdagslegri tilveru í hinu
liðna sovéska skipulagi – daglegum
önnum, íþrótta- og leikhús-
æfingum, verksmiðjustjórnun – ná
til helmings rammans en á hinum
helmingnum eru prentuð ljóð í
hetjulegum, en lýrískum hvatning-
arstíl, í hróplegri andstöðu við grá-
leitar ljósmyndirnar.
En hvað er þetta sem sýning-
argestur kemur allt í einu auga á
og hrekkur í kút? Í einum hluta
salarins má sjá risastóra fætur í
skóm og buxnaskálmar sem ganga
upp úr lofti herbergisins þannig að
efri partur þessa risa, frá hnjám
og upp, er hulinn sjónum okkar. Í
sumum sölunum eru auk karl-
mannsleggjanna kvenfætur í stíg-
vélum, huldir pilsi. Það má glöggt
sjá á þessum risum að þeir eru frá
ofanverðri 19. öld. Klæðatískan fer
ekki milli mála. Auk risafótanna
má sjá ofarlega á veggjum her-
bergjanna neðsta hluta málverka í
þykkum, gylltum römmum.
Stærstur hluti þeirra er hulinn
okkur en væntanlega eru risarnir
einmitt að virða þau fyrir sér ein-
hvers staðar í hæstu hæðum. Þó
má sjá að um klassísk, rómantísk
eða raunsæ, brúnleit málverk er
að ræða – ef til vill í anda Dela-
croix, Courbets eða Manets – und-
anfara módernískrar myndlistar.
En þar með er ekki allt upp tal-
ið því út við jaðra gólfsins, þar
sem það mætir veggjunum, eru
litlar gryfjur undir gleri sem
ganga niður úr gólfinu og sýna
okkur grösugt landslag undir
fjallahlíðum með vötnum, hús-
þökum bæja og jafnvel skepnum á
beit. Þetta örlandslag gerir okkur
sýningargesti að risum gagnvart
því sem virðist hrærast undir gólf-
inu, með áþekkum hætti og við er-
um peð gagnvart risunum sem
njóta listarinnar á efri hæðum.
Þannig láta þau hjónin, Ilya og
Emelía Kabakov, að því liggja að
listrænn skynheimur okkar sé
hólfaður í bak og fyrir. Þessi hólf-
un virðist ekki einasta bundin við
samtíðina, þar sem sumir „skilja“
en aðrir ganga um „skyni skroppn-
ir“, heldur erum við mennirnir, að
mati Kabakov-hjóna, hólfaðir sagn-
fræðilega eftir tímabilum þannig
að okkur reynist ókleift að skilja
aðra tíma einhverjum haldbærum
skilningi.
Til að bæta gráu ofan á svart
erum við einnig hólfaðir niður
landfræðilega svo að lítil tök eru
fyrir mann frá einu heimshorni að
skilja annan, sem kemur frá öðru
og ólíku svæði. Ef til vill þarf ekki
svo ýkja mikla fjarlægð til að
skilningur þverri manna í milli.
Oft heyrist nefnt að á Íslandi búi
tvær þjóðir, landsbyggðarfólk og
höfuðborgarbúar, sem tali varla
lengur sama tungumál. Í samtali
við feneyska gagnrýnandann
Chiara Bertola lýsa þau Ilya og
Emilía yfir efasemdum sínum
gagnvart módernískri afstöðu. Í
stað þess að staðsetja sig gagnvart
hefðinni þannig að yfirsýn yfir for-
tíðina sé tryggð og hægt sé að
byggja brú frá henni í framtíðina
með burðarstólpa í nútíðinni, gerir
nútímahyggjan einungis ráð fyrir
einni tíð; hér og nú. Listamaðurinn
lítur ekki á verk sín sem hluta af
menningarlegu samhengi heldur
kærir sig kollóttan um tengsl
þeirra við framvindu fagsins. Af-
komendurnir eru hættir að lifa
með forverum sínum og kæra sig
heldur ekkert um afkvæmi sín.
Hættan við þessa skipan mála
er sú að söguleysið ýtir undir það
sem franski heimspekingurinn
Gilles Deleuze kallaði barnaskap.
Það er þegar menn vita ekki leng-
ur hvers vegna þeir eru að finna
upp hjólið, eða halda í einfeldni
sinni að þeir séu fyrstir til að finna
það upp. Vissulega hljóma efa-
semdir þeirra Kabakov-hjóna
kunnuglega í eyrum þeirra sem
muna þá tíð þegar rithöfundurinn
Alexander Solzhenitsyn, nýslopp-
inn úr prísundinni fyrir austan
tjald, lýsti vandlætingu sinni á
flatneskju vestrænnar menningar
og hnignun siðferðisgilda þeim
megin girðingarinnar. Vínarhugs-
uðirnir Karl Popper og Paul
Feyerabend hefðu eflaust vísað
rökum þeirra Ilya og Emelíu
Kabakov til föðurhúsanna hefðu
þeir enn verið hérna megin grafar,
eða hví skyldi söguleg framvinda
frekar ráða gangi myndlistar en
vísinda? Er hvort tveggja ekki
bara undirorpið stjórnlausu flæði
tilviljanakenndra atvika eins og
sannaðist á viðgangi myglusvepp-
anna hans Alexanders Fleming,
föður fúkkalyfjanna?
Það verður að segja þeim Kab-
akov-hjónum til hróss að með
þessari merkilegu sýningu hefur
þeim tekist að opna fyrir nýja teg-
und af umræðu í tengslum við
hugmyndlist. Í staðinn fyrir þann
síendurtekna leik þar sem lista-
maðurinn setur fram verk sín, viss
í sinni sök, á kostnað áhorfandans
sem veit ekkert í sinn haus, er
gestum hjónanna boðið að njóta
efans með þeim. Ólíkt listrænum
fullyrðingum virka samsetning-
arnar á sýningunni sem varfærn-
islegar vangaveltur, fálmkenndar
og spurular í senn. Það tryggir
langlífi áhrifanna og umræðunnar
um sýninguna svo merkilega sem
það kann að hljóma. „Allir lista-
menn vilja að verk þeirra endi á
virtu listasafni,“ fullyrðir Ilya
Kabakov. „En til þess þurfa verkin
að vera eins ólík safngripum og
frekast er unnt.“
Sláandi sérsýning
Kabakov-hjóna í Feneyjum
Hvar erum
við stödd?
Við hlið risanna á sýningu Ilya og Emelíu Kabakov í Feneyjum virkar venjulegt fólk harla smátt, en við fætur
áhorfandans má sjá sneið tekna úr gólfinu, þar sem smágert örlandslag birtist undir gleri.
Ef horft er í sneiðina út við vegginn, undir gleri við fætur áhorfanda, kem-
ur í ljós sveitalandslag með gróðri, vötnum, húsþökum og jafnvel smáum
húsdýrum á beit.
Eftir Halldór Björn Runólfsson