Morgunblaðið - 29.09.2003, Blaðsíða 19

ki aftur
minn
einan. Það er rétt
stur fjárframlaga
ustu ríkjanna sam-
ðugleika í heim-
gegn hryðjuverka-
em stríði megum
ðarsigur á hryðju-
alangrar, tilkomu-
meðal annars í því
va fjármagns-
sviði löggæslu og
eldasti þátturinn í
da starfa enn í um
na ágæti þeirrar
vandamálin sýnir
gur í Afganistan og
da. Atburðirnir í
inna stríðið en frið-
na á 21. öldinni
áðasviðs ríkisvalds-
erkin 11. sept-
þjóðavæðingin
ð Bandaríkin geta
avettvangi upp á
um samfélögum til
i ríkja til hryðju-
nar Bandaríkja-
l við úrlausn
mbandi má benda á
asmygl, útbreiðslu
m. Reyndar getur
t vandamálin erf-
að beita sér fyrir
ð sameiginlegri
ð nokkru leyti af
hversu aðlaðandi
álum. Hæfnina til
milda valdið“. Í því
ur og minni þörf er
aðra til gera það
Harða valdið ræðst af hernaðarlegum og efnahagslegum
mætti ríkis. Milda valdið ræðst af þokka menningar þess,
hugsjóna og stefnu. Harða valdið verður alltaf nauðsynlegt
en milda valdið verður símikilvægara við úrlausn vandamála
sem krefjast fjölþjóðlegs samstarfs.
Vissulega getur ekkert stórt ríki leyft sér að treysta ein-
göngu á fjölþjóðlegt samstarf og stundum þurfa Bandaríkja-
menn að vera í fararbroddi, eins og í stríðinu í Afganistan.
En í Íraksmálinu hefði Bush forseti átt að fara að dæmi föður
síns og mynda öflugt alþjóðlegt bandalag. Nú þegar stjórn
hans snýr sér aftur til Sameinuðu þjóðanna til að óska eftir
nýrri ályktun, sem gerir öðrum ríkjum kleift að leggja til
hermenn og peninga vegna friðargæslunnar og endurreisn-
arstarfsins í Írak, geldur hann þess hvernig hann hóf stríðið.
Að vísu geta smærri ríki notfært sér alþjóðlega samstarfið
til að þrengja svigrúm Bandaríkjamanna til aðgerða, en það
þýðir ekki að samstarfið þjóni yfirleitt ekki hagsmunum
Bandaríkjanna. Með því að fella stefnu Bandaríkjanna inn í
burðarstoðir fjölþjóðasamstarfsins geta mikil völd þeirra
sem stórveldis öðlast aukið lögmæti og meiri viðurkenningu.
Jafnvel Bandaríkjamenn sem vilja vel eru ekki ónæmir fyrir
þeirri hættu sem Acton lávarður benti á, það er að hætt er
við að völd spilli. Læri Bandaríkjamenn að hlusta á aðra og
skilgreini þeir hagsmuni sína vítt, þannig að þeir nái yfir
hagsmuni heimsins, skiptir það sköpum fyrir milt vald
Bandaríkjamanna og álit annarra þjóða á því hvort yfirburð-
ir þeirra séu meinlausir.
Þversögn bandaríska máttarins felst í því að öflugasta
stórveldið frá því Rómaveldi leið undir lok getur ekki náð
mörgum af markmiðum sínum af eigin rammleik á tímum
upplýsingabyltingar í heiminum. Bandaríkjamenn þurfa að
gefa meiri gaum að milda valdinu og fjölþjóðlegu samstarfi.
Það er lærdómurinn sem draga ætti af atburðunum 11. sept-
ember.
’ Bandaríkjamenn þurfa að gefameiri gaum að milda valdinu og
fjölþjóðlegu samstarfi. ‘
Joseph S. Nye er rektor Kennedy School of Government við Har-
vard-háskóla og höfundur bókarinnar Þversögn hins bandaríska
máttar. Hann var aðstoðarvarnarmálaráðherra í forsetatíð Bills
Clintons.
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 29. SEPTEMBER 2003 19
Í
BÚALÝÐRÆÐI hefur ver-
ið talsvert í hinni pólitísku
umræðu undanfarin miss-
eri sem árangursrík leið í
átt til beinna lýðræðis.
Nokkur sveitarfélög hafa fetað sig
í átt til íbúalýðræðis með góðum
hætti á undanförnum árum og
nokkur vakning átt sér stað um
mikilvægi þess að taka ýmsar
meiriháttar ákvarðanir í samráði
við íbúa sveitarfélaganna. Íbúa-
lýðræði hefur aðallega verið iðkað
í formi íbúaþinga um mikilvæg
mál samfélagsins. Stærsta skrefið
sem stigið var, hvort heldur er til
beins lýðræðis eða íbúalýðræðis,
var kosningin um framtíð Reykja-
víkurflugvallar fyrir nokkrum ár-
um. Þar steig Reykjavíkurlistinn
stórt skref og markaði ákveðin
skil í þessari umræðu allri. Auk
þess að halda íbúaþing í ýmsum
hverfum borgarinnar og starf-
rækja hverfafélög.
Íbúaþing í Árborg
Fyrir síðustu sveitarstjórn-
arkosningar lagði Samfylkingin
um allt land mikla áherslu á íbúa-
lýðræði. Í Hveragerði, þar sem
flokkurinn er í meirihluta með
Framsóknarflokknum, hefur slíkt
þing þegar verið haldið með mjög
góðum árangri og við mikla
ánægju íbúanna. Nú er það sama
uppi á teningnum í Árborg þar
sem sama stjórnarmynstur er við
lýði, Samfylkingin og Framsókn,
en aukið íbúalýðræði var eitt af
meginmálum Samfylkingarinnar í
Árborg fyrir síðustu kosningar og
nú verður viðamikið þing haldið.
Í októbermánuði verða haldin
íbúaþing í sveitarfélaginu Árborg,
eitt í hverjum byggðakjarna fyrir
sig, auk funda með íbúum dreif-
býlisins. Á þingunum gefst íbúum
tækifæri til þess að taka þátt í
mótun framtíðarstefnu og mark-
miða fyrir sveitarfélagið og eru
íbúaþingin liður í gerð nýs að-
alskipulags fyrir allt sveitarfélagið
Árborg. Aðalskipulagið er hið
fyrsta sem gert er eftir stofnun
Sveitarfélagsins Árborgar við
sameiningu fjögurra sveitarfélaga.
Á vef sveitarfélagsins, www.ar-
borg.is, segir um markmið þing-
anna að „Með því að standa fyrir
samráði við almenning svo fram-
arlega í ferli aðalskipulagsgerðar,
eins og ætlunin er með íbúaþing-
unum í Árborg, er verið að skerpa
á því verklagi við skipulagsvinnu
að sjónarmið íbúa verði hluti af
forsendum strax á fyrstu stigum.
Gert er ráð fyrir að mikill efni-
viður fáist úr íbúaþingunum til að
móta leiðarljós, framtíðarsýn,
markmið og stefnuleiðir fyrir nýtt
aðalskipulag bæjarins. Það er von
og ætlun bæjaryfirvalda að nið-
urstöður íbúaþinganna megi nýta
sem best fyrir hið nýja aðal-
skipulag og því eru íbúar hvattir
til að leggja sitt af mörkum og
taka virkan þátt í íbúaþingunum.“
Þetta er kjarni málsins. Íbúarnir
koma að þessu mikilvæga máli
strax í upphafi og geta þar af leið-
andi haft eðlileg áhrif á framvindu
málsins.
Aukin verkefni til
sveitarfélaganna
Íbúalýðræði hefur verið mikið
til umræðu hjá Samfylkingarfólki
um allt land og bar mikið á því í
áherslum flokksins víða um land í
byggðakosningunum í fyrra. Hafa
mörg sveitarfélaganna síðan þá
fært út kvíarnar í átt til aukins
íbúalýðræðis með góðum árangri.
Sveitarstjórnarkosningar urðu til
að skerpa á umræðunni, hvöttu
menn til þess að glöggva sig betur
á möguleikunum á að tíðka milli-
liðalaust lýðræði í sveitarfélögum.
Íbúalýðræði snýst einmitt um það
að fólki gefist kostur á að hafa
sem beinust áhrif á ákvarðanir
stjórnvalda.
Verkefni sveitarstjórna verða sí-
fellt fleiri og viðameiri og útlit er
fyrir að ekkert lát verði á þeirri
þróun í átt til valddreifingar, sér-
staklega í ljósi aukinnar samein-
ingar sveitarfélaga á næstu árum.
Mætti t.d. hugsa sér að bæði lög-
gæslan og rekstur framhaldsskól-
anna færist til sveitarfélaganna í
framtíðinni. Styrkur sveitarfélag-
anna liggur í nálægðinni sem er
milli stjórnvalda þar og íbúanna
og hana er auðvelt að nýta til
framþróunar í lýðræðisátt. Ef rétt
er á málum haldið gefur nálægðin
færi á að skapa traust milli al-
mennings og sveitarstjórna og þar
með aukast möguleikarnir á að
verulegur árangur náist í veiga-
miklum málaflokkum. Nægir þar
að nefna umhverfis- og skipulags-
mál, æskulýðs- og skólamál. Með
því að auka lýðræðislegt samráð
við íbúana, virkja íbúalýðræðið,
eru nýttir þeir kostir, sem liggja í
nálægðinni, sveitarfélögum til
framdráttar. Um leið verður til
mikill félagslegur auður í fólki sem
tekist hefur á við knýjandi verk-
efni í næsta nágrenni sínu.
Það er mikilvægt að færa fleiri
verkefni frá ríki til sveitarfélaga á
næstunni. Um leið og tekjuskipt-
ingin á milli ríkis og sveitarfélaga
er endurskoðuð frá grunni. Það er
mikið misræmi í þeirri skiptingu
einsog hún er nú, og er vægast
sagt óréttlát. Sveitarfélögin hafa
mörg hver verið að kikna undan
verkefnunum á meðan ríkissjóður
dafnar.
Íbúaþingin virka vel
Til íbúaþings er efnt til að kalla
eftir sjónarmiðum fólks í ýmsum
málum eins og þeim sem nefnd
eru hér á undan. Þau eru tilvalin
vettvangur fyrir mál sem ætla má
að ágreiningur sé um. Á íbúaþing-
um móta menn tillögur um málin
áður en til ákvörðunar kemur í
sveitarstjórn í stað þess að taka
upp baráttu þegar allt er um garð
gengið eins og mörg dæmi eru
um. Samvinna og samábyrgð
styrkja og efla þá innviði, eða
mannauðinn, sem þroskavænlegt
samfélag byggist á. Íbúaþing er
frjór vettvangur til að þróa lýð-
ræðið og hafa virkað vel og vakið
ánægju íbúanna. Vegna góðrar
menntunar og upplýsingar fólks
um allt samfélagið er nú lag að
nýta íbúalýðræði til að renna
traustari stoðum undir sveitar-
félögin. Það verður því fróðlegt og
skemmtilegt að fylgjast með þess-
ari öru þróun í átt til betra og
heilbrigðara lýðræðis á næstu ár-
um þar sem niðurstaðan verður
vonandi stóraukið beint lýðræði
um landið allt.
Að stjórna með fólki
Eftir Björgvin G.
Sigurðsson ’ Vegna góðrarmenntunar og upplýs-
ingar fólks um allt
samfélagið er nú lag
að nýta íbúalýðræði
til að renna traustari
stoðum undir sveit-
arfélögin. ‘
Höfundur er þingmaður
Samfylkingarinnar.
t væri að
úgun sem
und-
tir
u spurn-
n hefði
ð þær
ri að-
r leyfi
rir sér
n ekki.
rlmanna
m erf-
ni er
við
agaleg
na óljós.
er að
að vissu
ss að
hjá öðru
u for-
foreldri
g hitt for-
að
nu hvern-
við-
ið oft í
að ræða
þessi mál á skynsamlegan og rök-
rænan hátt.
Ámálgi það foreldri sem ekki er
með börnin hjá sér (sem er langoft-
ast faðirinn) að breyta þessu fyr-
irkomulagi er það stundum ásakað
um að vilja ekki sinna börnunum,
taka ekki nægan þátt í fjárútlátum
eða þvíumlíkt.
Hins vegar hlýtur sameiginlegt
forræði einmitt að fela í sér sam-
vinnu á sem flestum sviðum. Karl-
menn sem óvanir eru því að ræða
málin ráða oft illa við slíkar að-
stæður enda verða þær ekki leystar
nema með umræðu.
Ljóst er að málefni strákanna
eiga ekki síður skilið athygli og um-
ræðu en málefni stelpnanna. Nú er
hins vegar ósk mín sú að enginn
verði til þess að stökkva upp úr sæti
sínu og krumpa blaðið með þeim
orðum að ég hafi greinilega engan
skilning á stöðu kvenna úr því að
mér verði svona tíðrætt um karl-
menn. Sú er ekki raunin. Hins veg-
ar tel ég að vandamál kynjanna
verði best leyst með heildstæðri
umræðu.
Gamaldags eðlishyggja sem
snýst einkum um mun kynjanna
mun ekki verða til þess að koma
okkur fram á við. Miklu fremur ber
að hugsa um kynjamisrétti sem
einn flöt mannréttinda og jafnréttis.
Við erum nefnilega miklu líkari en
margur hyggur og ef við einbeitum
okkur að því verður kannski hægt
að opna huga samfélagsins, eyða
hugmyndum um karl- og kvenlega
hegðun og leyfa hverjum og einum
að blómstra undir sínum formerkj-
um. Þá þarf maður kannski ekki
alltaf að vera að velta sér upp úr því
að maður sé karl eða kona. Þá er
maður bara maður – sjálfur.
Höfundur er formaður Ungra
vinstri-grænna.
ðlis-
st
kki
ð
m á
r ber
nja-
n
da og
aður

 !"#$
 

#