Morgunblaðið - 02.10.2003, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FIMMTUDAGUR 2. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BÓKAÚTGÁFAN Bjartur gefur út
fjölbreytt úrval af bókmenntum á
þessu hausti, frumsamdar bækur og
þýddar, fyrir börn og fullorðna. Með-
al þeirra Bjartshöfunda sem senda
frá sér frumsamin verk að þessu sinni
eru Bergsveinn Birgisson, Bragi
Ólafsson, Huldar Breiðfjörð, Jón
Kalman Stefánsson, Sjón, Sigurjón
Magnússon, Viðar Hreinsson og Þor-
valdur Þorsteinsson. Meðal erlendra
höfunda á útgáfulista forlagsins eru
J.K. Rowling, Haruki Murakami,
Magnus Mills, Zadie Smith, Ian
McEwan og Dan Brown.
Ævisaga og ferðabók
Andvökuskáld er titillinn á öðru
bindi ævisögu Stephans G. Stephans-
sonar eftir Viðar Hreinsson sem nú-
komið er út. Fyrra bindið, Landnem-
inn mikli, kom út á liðnu ári. Þar var
fjallað um landnámsár Stephans fram
til aldamóta en í síðara bindinu er við-
fangsefnið líf og skáldskapur hans á
árunum 1899–1927.
Múrinn er vinnutitill á nýrri ferða-
bók eftir Huldar Breiðfjörð. Í bókinni
segir Huldar frá ferð sinni sumarið
2002 um hrjóstrugar byggðir Norður-
Kína.
Sögulegur skáldskapur
og þýddar barnabækur
Sjón sendir frá sér verkið Skugga-
Baldur, rómantíska skáldsögu sem
gerist um miðja 19. öld. Aðalpersón-
urnar eru presturinn Baldur, grasa-
fræðingurinn Friðjón og vangefna
stúlkan Abba sem tengist lífi og ör-
lögum mannanna tveggja með af-
drifaríkum hætti. Höfuðpersónan í
nýrri skáldsögu Sigurjóns Magnús-
sonar, Borgir og eyðimerkur, er
Kristmann Guðmundsson rithöfund-
ur. Verkið gerist á einum degi í lífi
skáldsins árið 1964. Jón Kalman Stef-
ánsson sendir frá sér Snarkið í stjörn-
unum. Örlagaríka fjölskyldusögu sem
lýsir lífi ungs móðurlauss drengs í
Reykjavík í kringum 1970 og storma-
sömu hjónabandi langafa hans og
langömmu um aldamótin 1900.
Landslag er aldrei asnalegt nefnist
bók skáldsagnahöfundarins Berg-
sveins Birgissonar. Verkið lýsir lífi
nokkurra trillukalla í deyjandi sjáv-
arbyggð og tilraunum þeirra til að
finna þorskinn, ástina og guð.
Vésteinn Lúðvíksson sendir frá sér
nýja ljóðabók.
Fimmta bókin um galdradrenginn
Harry Potter nefnist Harry Potter og
Fönixreglan. Bókin kom út á ensku í
sumar og mun birtast í hérlendum
bókabúðum í íslenskri þýðingu Helgu
Haraldsdóttur 1. nóvember næst-
komandi.
Íslensk þýðing Guðrúnar Evu Mín-
ervudóttur á sögunni Ljónadrengur-
inn eftir Zizou Corder. Bókin er enn
ekki komin út í Bretlandi á frummál-
inu en hefur þó þegar vakið slíka at-
hygli að Steven Spielberg ætlar að
kvikmynda söguna. Höfundarnafnið
er dulnefni breskra mæðgna en sagan
segir af óvenjulegum dreng sem get-
ur talað tungumál kattardýra og lend-
ir í ógleymanlegum ævintýrum á
ferðalagi með farandsirkus.
Að auki gefur Bjartur út tvær nýj-
ar bækur í bókaflokknum Litlir bóka-
ormar, Nýju fötin keisarans eftir
H.C. Andersen í nýrri þýðingu Þór-
arins Eldjárn og Sögumaðurinn
Naftalí og hesturinn hans eftir Isaac
Basevish Singer í þýðingu Gyrðis
Elíassonar.
Nútíma heimsbókmenntir
Í október og nóvember koma síðan
út hjá forlaginu þrjár af þeim skáld-
sögum sem staðið hafa upp úr í Bret-
landi undanfarin misseri. Þetta er hin
margverðlaunaða skáldsaga Frið-
þæging eftir Ian McEwan í þýðingu
Rúnars Helga Vignissonar, Blikk-
kóngarnir eftir strætóbílstjórann
Magnus Mills í þýðingu Snæbjörns
Arngrímssonar og Áritunarmaðurinn
eftir Zadie Smith í þýðingu Helgu
Soffíu Einarsdóttir. Zadie Smith er
ung að aldri, fædd 1975, og hefur vak-
ið mikla athygli fyrir kröftugar,
grimmar og fyndnar bækur um líf nú-
tímafólks á jaðrinum.
Þá gefur Bjartur út spennubókina
Da Vinci lykillinn eftir Dan Brown.
Bókin, sem kom út í vor, er eftir áður
lítt þekktan höfund. Hún komst
óvænt í efsta sæti metsölulista New
York Times strax í fyrstu viku og hef-
ur setið við toppinn síðan. Sagan ger-
ist í París og London samtímans og
snýst m.a. um leyndardómsfulla for-
tíð Leonardo Da Vinci og dulin tákn í
verkum hans. Systurfyrirtæki Bjarts
í Danmörku, Ferdinand A/S, gefur
Da Vinci Mysteriet út þar í landi á
þessu hausti.
Guðrún Hannesdóttir hefur skrifað
og teiknað nýja bók fyrir börn á aldr-
inum 3-7 ára. Sagan kallast Hvar. Áð-
ur hefur Guðrún gefið út fjölda barna-
bóka með myndskreytingum, síðast
ævintýrið um Pomperipossu.
Fjölbreytt bókaúrval Bjarts
Guðrún
Hannesdóttir
Huldar
Breiðfjörð
Guðrún Eva
Mínervudóttir
Ian
McEwan
KONA, með regnhlíf, virðir
hér fyrir sér röð af rauðum
styttum sem virðast kunna
illa regninu sem bylur á
kollum þeirra.
Stytturnar eru hluti inn-
setningar sem komið hefur
verið fyrir meðfram aðal-
verslunargötu Peking-
borgar, en þær eru hluti af
listatvíæringi sem nú
stendur yfir í borginni.
Tvíæringurinn er alþjóð-
legur að yfirbragði og
geymir um 600 listaverk,
unnin af rúmlega 300 lista-
mönnum frá yfir 40 lönd-
um. Reuters
Kulda-
legt
regn
LÚTUHLJÓÐFÆRIÐ sem flest
ungmenni í dag þekkja bara sem
„gítar“ og tætt getur heyrnina úr
notendum með ærandi hávaða áður
en varir (Pete Townshend í Who er
ekki eina dæmið um það) er jafn-
framt meðal hljóðlátustu tónamboða
sem þekkjast. Þ.e.a.s. í hinni upphaf-
legu órafmögnuðu mynd klassíska
spænska gítarsins. Á okkar hljóð-
mengunartímum er því merkilegt að
uppgötva hversu mjög þessi þýð-
lynda „forneskja“ Íberíuskagans, er
strax myndi kafna í skvaldri minnsta
kaffihúss, skuli þrátt fyrir allt höfða
til ungs fólks. Kom það vel fram af
góðri aðsókn að tónleikum Hannesar
Þ. Guðrúnarsonar í Salnum á þriðju-
dagskvöldið var. Fullkomin athygli
hlustenda, þar sem ekki heyrðist
aukatekin ræsking allt kvöldið, und-
irstrikaði enn frekar að varla hefðu
menn álpazt inn af tilviljun.
Tónleikarnir voru hinir fyrstu af
fimm í tónleikaröð kennara Tónlist-
arskóla Kópavogs sem nú er haldin
þriðja árið í röð. Hannes lauk burt-
fararprófi frá Tónskóla Sigursveins
árið 1993, stundaði framhaldsnám
við Tónlistarskólann í Björgvin hvað-
an hann lauk einleikaraprófi og prófi
í kammertónlist, og starfar nú sem
gítarkennari við
Tónlistarskólann
í Kópavogi. Mátti
skilja af viðtali í
Mbl. á mánudag
að tónleikarnir í
Salnum væru n.k.
opinber frumraun
hans á höfuðborg-
arsvæðinu.
Efnisskráin
stóð fremur stutt,
tæpa klukkustund án hlés, en var
skemmtilega valin og án þess að flíka
veðruðustu brúkunarskævuðum gít-
arbókmennta líkt og algengt var á
árum áður þegar gítarleikarastétt
landsins var fámennari en nú er.
Fyrirsögnina „Suðrænt og seiðandi“
mátti og til sanns vegar færa, því
tónskáldin voru öll frá latnesku Am-
eríku – Augustin Barrios Mangore
(1885–1944) frá Paragvæ, Manuel M.
Ponce (1882–1948) frá Mexíkó og
Leo Brouwer (f. 1957) frá Kúbu. Allir
gítarleikarar nema Ponce, er hins
vegar mun hafa starfað náið með
brautryðjanda sígilds gítarleiks,
Andrési Segovia, og þykir hafa samið
einn bezta gítarkonsert allra, Conc-
ierto del sur (1941), enda þótt „del
Aranjuez“ Rodrigos hafi enn vin-
sældavinninginn.
„Seiðandi“ var einnig orð með
réttu um verkin er flest höfðu sín
hljóðlátu en heillandi sérkenni til að
bera og hvöttu til tímabærrar íhug-
unar um að ekki er allt fengið með
aflinu. Fyrst voru þrjú stykki eftir
Barrios. Villancico de Navidad var að
andblæ í samræmi við heiti sitt um
fæðingu Krists; einföld lítil barna-
gæla í 6/8 pastoraltakti og m.a. gædd
fínlegum flaututónum. Barcarola
(Bátssöngur) var rólegur vals, sömu-
leiðis leikinn af afslappaðri yfirvegun
þrátt fyrir örlítið þverbandaglamur.
La Samaritana (e.t.v. mætti rekja
biblnesku titlana til áhrifa Krists-
munka í föðurlandi höfundar) var
nokkru lengra og sumpart vakrara
verk í ABA formi, leikið með streym-
andi flæði og allgóðri hraðatækni.
Af 24 stuttum prelúdíum Ponces
lék Hannes fimm, er ekki voru nánar
tilgreindar. Vakti mesta athygli sú
fjórða í röðinni er var einna viðamest
og túlkunin eftir því blæbrigðarík-
ust, auk hinnar tokkötukenndu nr. 5.
Víðfeðmasta verk kvöldsins, einnig
eftir Ponce, kom þar á eftir, Thème
variée et Finale, er auk síðróman-
tískrar undirstöðu bar með sér ný-
klassísk-impressjónísk frönsk áhrif
og virtist á köflum jafnvel ekki laust
við djass-sölsulegan bakgrunn.
Nútímalegasta tónmálið var eðli-
lega yfir þrem verkum Brouwers –
æskuforseta hópsins, en fráleitt hins
hugmyndasnauðasta. Fyrstu tvö,
Elogio de la Danza og Danza Caract-
eristica, gátu sumpart minnt á Villa-
Lobos; frjálstónöl, rapsódísk og
ertnisleg í fasi og lipurlega flutt, sér-
staklega seinna virtúósíska verkið er
skartaði rytmísku belgbanki og
rúmbukenndum ef ekki djasslegum
undirtónum. Lokaverk Browers,
Canción de cuna, var bráðfallegt
„sönglag“ fyrir gítar í e.k. rondó-
formi með rytmísku flaututónariffi á
staccato í A-köflum; sömuleiðis vel
og blæbrigðaríkt leikið.
Túlkun Hannesar var í heild mót-
uð af yfirveguðu öryggi, syngjandi
tærum tóni og góðri tilfinningu fyrir
andstæðum í blæ og hrynjanda, enda
þótt einstaka hæðarstökk upp háls-
inn hefði kannski mátt hitta ögn
öruggar í mark. Engu að síður var
ljóst að stéttinni hefur bæzt nýr
fulltrúi, er eftir gæti átt að veita
frambærilegustu gítarleikurum
sunnan fjalls verðuga samkeppni.
Hljóðlátt en heillandi TÓNLISTSalurinn
Einleiksverk eftir Barrios, Ponce og
Brouwer. Hannes Þ. Guðrúnarson gítar.
Þriðjudaginn 30. september kl. 20.
GÍTARTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Hannes Þ.
Guðrúnarson
BRESKA blaðið Daily Telegraph
birti í fyrradag viðtal við Ólaf
Elíasson myndlistarmann þar sem
farið var mjög
lofsamlegum
orðum um fram-
lag hans til sam-
tímalista í heim-
inum í dag, og
hann sagður
hafa stundað
„einhverja líf-
legustu, vits-
munalegustu og
glöggskyggn-
ustu listsköpun sem sést hefur í
heiminum á síðustu árum“. Til-
efnið er sýning Ólafs í túrbínusal
nútímalistasafnsins Tate Modern,
sem opnuð verður almenningi 16.
október, en þó hálfur mánuður sé
til stefnu virðist áhugi fjölmiðla
þegar vakinn.
Sýningin hefur hlotið heitið
„The Weather Project“ eða „Veð-
urverkefnið“, en nokkur leynd
hvílir enn yfir því hvað þar mun
bera fyrir augu, þótt það tengist
augljóslega veðri eins og reyndar
kom fram í Morgunblaðinu í nóv-
ember á síðasta ári.
Stærð rýmisins hefur
ákvarðað verkin
Í viðtalinu við Daily Telegraph
segir Ólafur að þau verkefni sem
hingað til hafa ratað í hinn risa-
stóra túrbínusal Tate-safnsins séu
öllum kunn, fyrst og fremst
vegna þess að þau hafa verið svo
ótrúleg. „Stærð rýmisins hefur
ákvarðað þau,“ segir hann. Sýn-
ingarnar í túrbínusalnum hafa
dregið milljónir manna að safninu
og með þeim hætti orðið mik-
ilvægur hluti ímyndarhönnunar
safnsins gagnvart samfélaginu,
enda er það yfirlýst stefna safns-
ins að vilja þjóna almenningi sem
best, en ekki bara hinum innvígðu
á sviði myndlistar. Ólafur segir
því í viðtalinu að sín sýning snúist
„nánast um það að sýna í túrb-
ínusalnum sjálfum, sem gæti vald-
ið einhverjum vonbrigðum“.
Fram kemur að hann hefur fylgst
mjög vel með stefnumótun safns-
ins og umræðum því tengdum.
Nálgun hans hvað samvinnu við
safnið varðar er á gagnrýnum
nótum og hefur haft mótandi
áhrif á safnastarfið sjálft hvað
verkefni hans viðkemur.
Safnaumhverfið eins
og hvaða umhverfi annað
Að sögn Daily Telegraph er
það skoðun hans að vinsælum
stofnunum á borð við Tate beri
skylda til að þjóna sem „ónæm-
iskerfi gegn hlutgervingu líkama
okkar, skynjunar okkar og þeirra
leiða sem við höfum til að leggja
mat á hlutina“. Hann segir okkur
m.a. þurfa að velta því fyrir okk-
ur hvað felist í því að ýta þúsund
manns í gegnum sýningarsal á
einni klukkustund. „Mér finnst
ekkert að því að fá þúsund manns
í gegn, en ég vil vita hvað það
leiðir af sér.“
Ólafur segir ennfremur að
„fólk hafi fyrir misskilning til-
hneigingu til að halda að það geti
farið út úr samfélaginu og inn á
söfn eins og til sé þröskuldur sem
það getur stigið yfir til að komast
í einhvers konar draumaheim. En
í raun og veru er safnaumhverfið
alveg eins og hvaða umhverfi
annað sem vekur mann til um-
hugsunar, jafnvel verslunarmið-
stöð“.
Styttist í opnun
Ólafs Elíassonar
í Tate Modern
Ónæmis-
kerfi gegn
hlutgerv-
ingu
Ólafur Elíasson