Morgunblaðið - 04.10.2003, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 LAUGARDAGUR 4. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Anna Brynjólfs-dóttir fæddist á
Hvanneyri 26. sept-
ember 1906. Hún
lézt 24. september
síðastliðinn. Anna
ólst upp í Hlöðutúni
í Stafholtstungum,
dóttir hjónanna er
þar bjuggu lengi,
Jónínu Jónsdóttur,
f. 19.11. 1875, d.
6.12. 1961, og
Brynjólfs Guð-
brandssonar, f. 18.9.
1875, d. 25.8. 1959.
Systkini hennar eru:
1) Margrét, f. 15.6 1908, d. 25.1.
1928; 2) Jón Ásgeir verkstjóri í
Hörpu, f. 21.11. 1909, d. 11.7.
1981; 3) Ragnheiður húsfreyja í
Reykjavík, f. 4.3. 1912; 4) Guð-
brandur Gissur læknir í Chic-
ago, f. 24.2. 1914; 5) Ingibjörg
húsfreyja í Reykjavík, f. 30.5.
1916; og 6) Guðmundur Garðar,
fv. bóndi í Hlöðutúni, f. 21.10.
1919.
Anna giftist 31.8. 1946 Sigurði
Snorrasyni, bónda á Gilsbakka í
Hvítársíðu, f. 23.10. 1894, d.
2.10. 1978. Þau
voru barnlaus, en
ólu upp Snorra Jó-
hannsson, f. 22.3.
1947. Börn Sigurð-
ar af fyrra hjóna-
bandi eru: Magnús,
fv. bóndi á Gils-
bakka, f. 27.9. 1924;
Sigríður, fv. starfs-
maður á skrifstofu
lögreglunnar í
Reykjavík, f. 2.6.
1926; og Guðrún,
fv. einkaritari for-
sætisráðherra, f.
4.8. 1928.
Anna gekk í Kvennaskólann í
Reykjavík 1923–1925 og var við
nám í Englandi sumarið 1929.
Hún var barnakennari í heima-
sveit 1926–1943. Anna starfaði
lengi í skólanefndum skólanna á
Varmalandi, húsmæðraskóla og
grunnskóla. Hún tók frá unga
aldri þátt í margháttuðum fé-
lagsmálum, ungmennafélagi
sveitarinnar, kvenfélagi o.fl.
Anna verður jarðsungin frá
Reykholtskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 11.
Örlögin höguðu því svo að við
systkinin á Gilsbakka kynntumst
aldrei Guðrúnu ömmu okkar, sem
dó löngu áður en við fæddumst.
Ekki leiddum við þó hugann að
þessu eins og vert hefði verið þegar
við vorum börn, því Anna Brynj-
ólfsdóttir, seinni kona Sigurðar afa
okkar, var okkur alla tíð sem besta
amma.
Við ólumst upp í lærdómsríku
nábýli við afa og Önnu. Stöðu Önnu
í huga okkar krakkanna má ráða af
því að við nefndum gamla íbúðar-
húsið, þar sem þau bjuggu, aldrei
annað en Önnubæ. Öll börn löð-
uðust að Önnu, enda hafði hún
sjaldgæft lag á að skilja þau, setja
sig í spor þeirra og leiðbeina þeim á
þroskabrautinni. Af þessu nutum
við góðs, ekki bara við systkinin,
heldur líka fjöldi frændsystkina
okkar og annarra barna og ung-
linga, sem dvöldu hjá afa og Önnu
öll sumur. Þó oft væri margt í
heimili og mikið líf í tuskunum
hafði Anna alltaf vakandi auga með
öllu sem á gekk. Hún vandaði um
við okkur, hlýleg en ákveðin, þegar
henni þótti heimskupörin keyra úr
hófi og kom iðulega til bjargar þeg-
ar við höfðum komið okkur í ógöng-
ur. „Grenjaðu bara, þá kemur Anna
og hjálpar þér,“ var heilræði sem
reyndist vel þegar öll sund virtust
lokuð. Eftir að við komumst á full-
orðinsár hélt hún áfram að fylgjast
með okkur og styðja okkur í einu
og öllu.
Hjónaband afa og Önnu var ást-
ríkt og þau voru samhent í öllu sem
þau tóku sér fyrir hendur. Missir
Önnu var því mikill þegar afi dó
fyrir réttum 25 árum. Nokkrum ár-
um áður orti afi fallegt kvæði til
Önnu, sem lýkur á þessu erindi:
Ást þín er fersk og í engu breytt
í annríki hefir þú stutt og leitt
mig og aðra sem með þér fóru.
– Þá skuld mína aldrei get ég greitt.
Við tökum undir þessa kveðju afa
okkar til Önnu og minnumst henn-
ar með þakklæti fyrir það vega-
nesti sem hún gaf okkur.
Katrín, Sigurður, Ólafur,
Þorsteinn, Guðmundur
og fjölskyldur.
Anna Brynjólfsdóttir móðursyst-
ir mín á Gilsbakka var ávallt
skemmtileg heim að sækja. Bæj-
arstæðið er með þeim glæsilegustu
í íslenskri sveit og gestristni Önnu
var einstök. Hún var frá á fæti og
birtist snaggaraleg með skupluna á
höfði þegar upp brekkuna og heim-
reiðina var komið. Hún var ættuð
frá Hlöðutúni í Stafholtstungum.
Gamla húsið á Gilsbakka er sann-
arlega reisulegt en var ákaflega
erfitt umgangs þar sem eldhúsið
var í kjallaranum en stofurnar uppi
á hæð og þurfti að fara bratta tré-
stiga með veitingar þar sem ekki
var við það komandi að fá kaffið,
hvað þá matinn, í eldhúsinu. Sig-
urður Snorrason, eiginmaður
Önnu, féll frá á árinu 1978 og var
það stórt skarð fyrir skildi en hann
var öðrum mönnum fróðari um
landið, lífið og tilveruna auk bú-
rekstrarins. Stórbú var þá þegar á
Gilsbakka. Mörg hundruð fjár,
fjöldi mjókurkúa og reiðhestar
voru ávallt til taks. Búskapurinn
þýddi langar og margar vökunætur
um sauðburðinn og leituðu margir
til Önnu ef vanda bar að höndum.
Anna sá hlutina oft í öðru ljósi og
er mér minnisstætt þegar hún var
spurð um undur Bandaríkjanna og
hún svaraði að þar hefði hún ekkert
séð, sem ekki var gert af manna
höndum þar með talið landslagið í
Chicago er hún fór í heimsókn til
Gissurar bróður síns. Ísland var
hennar land og landslag og hún var
mikill náttúruunnandi og í návígi
við náttúruna daglega. Í Borgar-
firðinum gekk hún lítil og létt á
fæti um tún og afrétti með stuttan
staf í hendi. Hún tók sér far með
strandferðaskipi hringinn í kring-
um landið til að sjá Ísland frá nýj-
um sjónarhóli. Anna var ákaflega
barngóð þó að ekki ætti hún börn
sjálf. Nábýlið við Magnús Sigurðs-
son og Ragnheiði Kristófersdóttur
og börn þeirra á Gilsbakka var
henni heilladrjúgt. Hjá Önnu og
Sigurði voru margir í sveit á sínum
yngri árum en ég kom þar þó ekki
nema í stuttar heimsóknir. Margir
þeirra sem hafa verið í sveit á Gils-
bakka hafa haldið tryggð við sveit-
ina og verið þar tíðir gestir.
Klassískur veislusíðsumarsmat-
seðill Önnu var soðinn lax og bláber
sem hún hafði tínt sjálf og rjómi
beint úr skilvindunni. Þá var sauða-
kjötið ekki síðra, sem hún hafði
reykt sjálf og sendi skyldfólki um
jólin. Þegar hún var eitt sinn úti að
borða, á veitingastað í Aðalstræti,
varð henni að orði í hálfrökkrinu,
sem þar var, að nú væri gott að
hafa fjósaluktina við höndina til að
lesa matseðilinn.
Síðustu æviárin átti hún á Dval-
arheimili aldraðra í Borgarnesi.
Þau ár voru henni erfið, sérstak-
lega af því að hún var orðin blind
og veikburða. Við Hrönn sendum
öllum nánustu ættingjum og að-
standendum samúðarkveðjur okk-
ar. Blessuð sé minning sómakon-
unnar Önnu Brynjólfsdóttur.
Brynjólfur Helgason.
Háöldruð heiðurskona látin. Um
langt skeið elsti íbúi sinnar sveitar.
Mig langar að heiðra minningu
Önnu á Gilsbakka með nokkrum
orðum um góð og dálítið sérstök
kynni.
Einn af fyrstu sveitungum konu
minnar sem ég kynntist vel, var
einmitt hún Anna. Það eru u.þ.b.
fimmtán ár síðan og hún þá orðin
82 ára gömul. Við hittumst á ein-
hverju mannamóti og hún bað okk-
ur Þuríði, nýútskrifaða garðyrkju-
fræðingana, að koma að finna sig
við fyrsta tækifæri. Hún vildi sýna
okkur garðræktina sína og fá góð
ráð. Heimboðið var að sjálfsögðu
þegið og eftir það voru heimsóknir
til Önnu fastur liður hjá mér á
hverju vori og stundum oftar, á
meðan hún gat sinnt garðræktinni.
Hún vildi m.a. láta klippa og grisja
trjágróðurinn og ekki síður spjalla
um eitt og annað tengt ræktun
trjáa og blóma. Áhugi hennar var
einstakur og í tveimur litlum gróð-
urhúsum í garðinum ræktaði hún
rósir, gladiolur, marglita vatnsbera
og margt fleira. Plönturnar báru
þess merki að eigandinn hefði
„græna fingur“ og vildi allt fyrir
þær gera. Anna hafði sérstakt dá-
læti á rósum og átti þær margar
fallegar. Hún var ekki í vafa hver
væri fegurst rósa. Það var sú gamla
sort „La France“ sem ræktuð var
sem gluggarós í hennar ungdæmi.
Þvílík fegurð og ilmur! Málrómur-
inn varð alltaf hátíðlegur þegar hún
minntist á þetta eftirlæti sitt.
Þegar Anna heyrði um áform
okkar Þuríðar að rækta tré og blóm
til sölu, stóð ekki á hvatningunni.
Hún hafði einmitt svo oft gefið
hvamminum auga þar sem við ætl-
uðum að vera með gróðrastöðina.
Þetta taldi hún úrvalsstað og það
hefur hann líka reynst. Einlægur
áhugi hennar var sannarlega hvetj-
andi og hún gaukaði ýmsu að okkur
sem hún taldi vænlegt að rækta. Á
hverju vori vildi hún fá að vita ná-
kvæmlega hvað við hefðum á boð-
stólum. Vorið 1991 vorum við með
fyrstu plönturnar af hegg. „Hann
verð ég að eignast,“ sagði Anna
ákveðin. Ég keyrði strax með
plöntu frameftir. Anna valdi stað-
inn og sagði dreymin á meðan ég
var að setja plöntuna niður; „ …og
heggurinn stráði blómum á þakið.“
Þetta var tilvitnun í einhverja róm-
antíska norræna skáldsögu, held
ég. Það var svalur „Hrútafjarðarfíl-
ingur“ þennan dag og ég man ég
horfði til skiptis á litlu plöntuna og
svo háa gamla húsið hennar Önnu.
„Þvílík bjartsýni, það verður seint
sem þessi rómantíska stemning
skapast hér á Gilsbakka,“ hugsaði
ég. Nú tólf árum seinna er samt svo
komið, að jafnaldri plöntunnar
hennar Önnu sýndi og sannaði, að
hann er í fullum færum með að
„strá blómum á þakið“ á bæ einum
hér í Síðunni. Húsið er að vísu
lægra en gamla Gilsbakkahúsið.
Orð hennar eru samt að rætast,
undurfljótt meira að segja. Hún
vildi meina að þegar komið væri
skjól fyrir norðaustannæðingnum,
væri hægt að rækta hér fleira en
margur teldi.
Í heimsóknum til Önnu var
margt rætt annað en garðrækt. Á
meðan varð að gera ís, kökum og
kaffi góð skil. Hún sá strax að mér
þykir ís góður og setti síðan ávallt
fyrir mig súpudisk og matskeið, svo
ég fengi örugglega nóg. Hreinskilin
var hún og sagði oft skemmtilega
sína meiningu. Ef henni þótti þörf á
góðum ráðum, kom hún því til skila
svo eftirminnilegt er. Eitt sinn
komum við Þuríður til hennar með
elsta son okkar, sem var þá orðinn
fimm ára. Anna bjó á efstu hæð í
húsinu og stiginn upp frekar bratt-
ur tréstigi. Stráknum þótti eitthvað
óárennilegt að fara þarna niður og
vildi láta bera sig. Það þótti Önnu
ótækt. Til að sýna honum hvernig
hann ætti að fara að, brunaði hún
niður stigann á rassinum, komin
hátt á níræðisaldur. Við urðum öll
orðlaus uppi á skörinni. Strákurinn
þverskallaðist við að leika þetta eft-
ir og var borinn niður. Þá kom
Anna með eina af sínum dásamlegu
ráðleggingum: „Drengurinn má
ekki vera einbirni öllu lengur, ein-
birni verða yfirleitt hálfómögulegar
manneskjur vegna dekurs.“ Þetta
voru holl ráð eins og alltaf og búið
að bæta þar úr.
Í rauninni hittumst við Anna
ekki mjög oft en eins og hún sagði
eitt sinn er ég kvaddi: „Það er svo
undarlegt, mér finnst við höfum
alltaf þekkst.“ Ég varð hissa, þetta
hafði mér einmitt fundist líka. Til-
veran er stundum svo skrýtin og
skemmtileg. Kynnin við Önnu á
Gilsbakka eru mér ógleymanleg og
þeirra er gott að minnast. Guð
blessi minningu hennar.
Árni Brynjar Bragason.
Sem drengur fyrir rúmum 70 ár-
um átti ég þess kost að fá að vera í
sveit í nokkur sumur. Vinafólk for-
eldra minna er þá bjó í húsinu Akri,
Bræðraborgarstíg 25, hér í borg,
kom því til leiðar að ég fengi að
dvelja nokkur sumur að Hlöðutúni í
Stafholtstungum. Við vorum þar
samtímis ég og vinur minn Þorkell
Pálsson (Tolli á Akri, nú látinn). Ég
gleymi aldrei þessum sumrum, er
ég fékk að vera í sveit hjá þeim in-
dælishjónum Brynjólfi Guðbrands-
syni og Jónínu konu hans að Hlöðu-
túni. Á þeim árum var enn búið í
gamla burstabænum. Í dag er elsta
barn þeirra hjóna, Anna Brynjólfs-
dóttir, frv. húsfreyja á Gilsbakka,
kvödd hinstu kveðju og fer útför
hennar fram frá Reykholtskirkju
en jarðsett verður að Gilsbakka.
Ég minnist Önnu með djúpri
virðingu. Hún var prinsessan á
heimilinu og minnist ég þess rétt
eins og það hefði skeð í gær að eitt
herbergið í gamla bænum var til-
einkað Önnu og að mig minnir sér-
staklega byggt fyrir hana. Anna
var talsvert mikið að heiman þessi
sumur, sem ég fékk að njóta þess
að vera í Hlöðutúni, og var þá her-
bergi hennar friðað fyrir umgengni
okkar krakkanna.
Ég átti þess kost fyrir nokkrum
árum að heimsækja Önnu að Gils-
bakka og voru þá rifjuð upp þessi
löngu liðnu ár. Við það tækifæri gaf
hún mér mynd, sem hún tók á Al-
þingishátíðarárinu 1930 af okkur
drengjunum, Gumma, Tolla og
mér, ásamt enskri kennslukonu
sem kom í heimsókn til Önnu í Hlö-
ðutún og í baksýn var fallega
hvönnin í Hlöðutúni. Einnig sýndi
hún mér fallega gróðurhúsið sitt á
Gilsbakka.
Með þessum fáu línum vildi ég
þakka Önnu, foreldrum hennar og
systkinum, já öllu fólkinu í Hlöðu-
túni, fyrir dásamlega kynningu og
velvild við mig allar götur frá því að
ég sem drengur fékk að fara með
e/s Suðurlandi til Borgarness og
þaðan með mjólkurbílnum að
Hlöðutúni og bið almættið að
blessa minningu Önnu Brynjólfs-
dóttur. Hafi hún og þau öll þökk
fyrir allt og allt.
Árni Kr. Þorsteinsson.
Fáein kveðjuorð. Hugurinn fer
til baka um hálfa öld. Fullur þakk-
lætis og aðdáunar. Við hjónin bæði
nutum mannvisku Önnu á unglings-
árum okkar. Vorum sumarkrakkar
í sveit á Gilsbakka í Hvítársíðu, þar
sem Anna stjórnaði húshaldinu af
fádæma elju. Dugnaður hennar og
vinnusemi var með ólíkindum og
eru ógleymanleg þeim sem nutu.
Ætíð var hún fyrst á fætur og ætíð
síðust til náða. Alla daga, árin um
kring. Þótt smávaxin væri og lág-
róma.
Við eigum mörg góð minni frá
þeim árum. Ásta nefnir oft hand-
tökin sem Anna föðursystir hennar
kenndi henni við hin ýmsu störf.
Hagnýtt nám sem dugði henni vel.
Og vinsemdina og hlýjuna sem
Anna auðsýndi henni þegar hún sex
ára gömul var fyrst send frameftir.
Hlýjuna sem Ásta þekkti úr Hlö-
ðutúni og saknaði, svo ung að árum.
En sumrin hennar á Gilsbakka,
sem einkenndust af vinnu og vinnu-
semi í bland við kátínu og glaðværð
ungmenna, urðu níu talsins.
Eins og góður rithöfundur hefur
sagt þá eru minningar manna eins
og farangur og betri tímabilin eins
og veislur. Gilsbakkatímabilið, fólk-
ið, störfin, landið og örnefnin eru
veislan í mínum farangri. Ákafur
og ástríðufullur kom ég þangað,
unglingur, og teigaði tilveruna af
nautn. Á góðum stundum rifjum við
Ásta upp dagana þá. Hvar við fund-
um hvort annað.
Með þessum fátæklegu orðum
kveðjum við Önnu Brynjólfsdóttur,
hugsum til hennar með þakklæti
sem og þeirra sem mynduðu þessa
veröld sem var. „Orðstír deyr aldr-
egi.“
Óli Ágústsson,
Ásta Jónsdóttir.
Mín gamla húsmóðir og vinkona
um hálfrar aldar skeið hefur nú
kvatt þennan heim fjörgömul og
farin að heilsu.Vegna þeirra að-
stæðna var hvíldin það sem hún
þráði.
Okkar kynni hófust árið 1954
þegar ég réðist sem sumarstrákur
að Gilsbakka. Þar bjuggu hún og
maður hennar Sigurður Snorrason
stórbúi af miklum myndarskap.
Mín kynslóð var send í sveit á
sumrin sem reyndist okkur oftar en
ekki betur en besti skóli.
Önnu get ég best lýst neð orð-
unum umhyggja og alúð. Hún
stýrði sínu stóra heimili með prýði
en þar var oftast mannmargt og
gestkvæmt. Aldrei var og er sú at-
höfn í Gilsbakkakirkju að kirkju-
gestum sé ekki boðið í kaffi.
Þau eru mörg ungmennin sem
kynntust Önnu, bæði heima á Gils-
bakka og einnig er hún stundaði
kennslu í heimasveit sinni, Staf-
holtstungum.
Anna var þekkt í uppsveitum
Borgarfjarðar fyrir lagni við
skepnur, einkum var mikið leitað til
hennar um sauðburðinn en þá
komu bændur gjarnan akandi á
jeppum sínum með ær sem ekki
gátu borið. Þetta gerðist jafnt á
nóttu sem degi og oft hygg ég að
svefntíminn hafi ekki verið mikill
hjá Önnu.
Af þessari kynslóð sem nú er
óðum að hverfa af sjónarsviðinu
mátti mikið læra. Hún gaf okkur
innsýn í þá veröld sem var, áður en
tæknibyltingin gerðist. Þannig
máttu börnin á uppvaxtarárum
Önnu vaka yfir túnum og engjum á
nóttunni því að engar voru þá girð-
ingarnar.
Í stopulum frístundum iðkaði
Anna eitt sinna hjartans mála en
það var rósarækt. Óvíða hef ég séð
jafnmargar tegundir rósa og í gróð-
urhúsi Önnu síðustu árin sem hún
var í fullu fjöri.
Í nálægð Önnu leið öllum vel. Ég
er fullur þakklætis fyrir árin sem
ég var á Gilsbakka svo og synir
mínir sem einnig dvöldust þar.
Ég kveð mína gömlu húsmóður
sem gengin er inn í land endur-
fundanna og hefur skilað dagsverki
sem okkur samferðamönnum henn-
ar mun seint gleymast.
Blessuð sé minning Önnu Brynj-
ólfsdóttur, þeirrar merku konu.
Kjartan Sigurjónsson.
ANNA
BRYNJÓLFSDÓTTIR
Okkar innilegustu þakkir sendum við öllum þeim, sem sýndu okkur
samúð, hlýhug og vináttu við andlát og útför elskulegu eiginkonu minnar,
móður, tengdamóður og ömmu,
ÞURÍÐAR SALÓME GUÐMUNDSDÓTTUR
frá Akri, Hvolhreppi,
til heimilis á Öldubakka 15,
Hvolsvelli.
Sérstakar þakkir til starfsfólks og lækna á kvennadeild 21A á Land-
spítalanum við Hringbraut.
Bjarni Heiðar Þorsteinsson,
Guðmundur Páll,
Hrafnhildur Elísabet, Jón Trausti
og barnabörn.