Morgunblaðið - 05.10.2003, Blaðsíða 28

28 SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
M
arkmið friðar milli Ísr-
aela og Palestínumanna
virðist fjarlægjast jafnt
og þétt þessa dagana.
Múrinn, sem nú er verið
að reisa milli Ísraels og
Vesturbakkans, er birt-
ing þeirrar gjár, sem er
á milli Ísraela og Palestínumanna. Múr þessi, sem
Ísraelar kalla öryggismúr, kallar fram minningar
um ýmsar tilraunir, sem gerðar hafa verið til þess
að stía fólki í sundur í mannkynssögunni. Orðið
„öryggi“ var líka notað þegar Berlínarmúrinn var
reistur. Það kom fyrir oftar en einu sinni í yfirlýs-
ingunni, sem Varsjárbandalagið sendi frá sér
skömmu eftir miðnætti 13. ágúst 1961 um að grip-
ið yrði til aðgerða í Berlín. Berlínarmúrinn er nú
horfinn, en engum, sem sá þetta mannvirki, sem
hefði teygt sig frá frá Borgarnesi til Selfoss,
hverfur hann úr minni. Ef farið er aðeins lengra
aftur í sögunni rifjast upp gyðingagettóið í
Varsjá, sem nasistar jöfnuðu við jörðu eftir upp-
reisnina 1943. Nú reisa fórnarlömbin sinn múr og
fórnarlömb fórnarlambanna eru Palestínumenn.
Öryggismúr Ísraela hefur verið talsvert í fréttum
upp á síðkastið og kemur ekki til af góðu því að
þeir hafa ákveðið að halda áfram smíði hans og
hafa þar með mótmæli fjölda ríkja að engu. Fyrir
þá, sem vilja átta sig á umfangi þessa mannvirkis,
er bent á sláandi skýringarmynd, sem birtist í
Morgunblaðinu í gær, föstudag, af múrnum. Þar
sést sá hluti múrsins, sem risinn er, og fyrirhug-
aður annar áfangi, sem ráðgert er að ljúka í des-
ember, en síðan mun bætast við þriðji áfangi.
Múrinn er úr járnbentri steinsteypu og nær allt
að átta metra hæð. En í raun er einföldun að tala
aðeins um múr því um er að ræða 50 til 150 metra
breitt belti þar sem er malbikaður vegur fyrir lög-
reglubíla, moldarvegur fyrir herbíla og allt að 2,4
metra djúpur skurður til að koma í veg fyrir að
hægt verði að komast yfir beltið á bílum. Eftir
beltinu endilöngu stendur síðan múrinn annars
vegar og tæplega tveggja metra háar gaddavírs-
rúllur hins vegar og á milli þeirra er nokkurs kon-
ar einskis manns land.
„Þetta er
múr kynþátta-
haturs“
Leiðtogar Palestínu-
manna gagnrýndu
Ísraela harkalega í
vikunni vegna ákvörð-
unar þeirra um að
halda áfram smíði
múrsins. „Þetta er múr kynþáttahaturs og spillir
fyrir friðarumleitunum,“ sagði Yasser Arafat.
Múrinn nær þegar víða inn á svæði Palestínu-
manna og í þeim áfanga, sem tilkynnt var um í
vikunni, verður farið langt inn á vesturjaðar pal-
estínsku sjálfstjórnarsvæðanna og þorpum skipt í
tvennt. Verður múrinn til þess að tugir þúsunda
Palestínumanna og nokkur af frjósömustu land-
svæðum þeirra einangrast frá öðrum palestínsk-
um svæðum. Bandaríkjamenn hafa gagnrýnt Ísr-
aela fyrir áform sín um að lengja múrinn, en sú
viðbót, sem síðast var samþykkt mun þýða að 45
km bætast við. Bandaríkjamenn segja jafnframt
að múrnum sé greinilega ætlað að afmarka end-
anleg landamæri og hafa sagt að til greina komi
að halda eftir hluta af ábyrgð á níu milljarða doll-
ara láni til Ísraels. Þrýstingur Bandaríkjamanna
er hins vegar ekki áhrifaríkari en svo að í stað
þess að hætta við ákváðu Ísraelar að haft yrði gat
í múrnum þar sem yrði sérstök og efld örygg-
isgæsla. Lítill ágreiningur var um það innan ísr-
aelsku stjórnarinnar að haldið skyldi áfram að
reisa múrinn og var það samþykkt með 18 at-
kvæðum gegn fjórum.
Ísraelar bættu síðan gráu ofan á svart með því
að tilkynna að ákveðið hefði verið að reisa meira
en 550 hús í byggðum ísraelskra landtökumanna
á Vesturbakkanum.
„Þeir hafa valið þá stefnu að stækka byggðir
landtökumanna og sýna okkur yfirgang í stað
friðar og samninga,“ var haft eftir Saeb Erekat,
helsta samningamanni palestínsku heimastjórn-
arinnar. „Þetta gerir hugmyndina um tveggja
ríkja lausn að engu.“
Ólögleg inn-
limun á palest-
ínsku landsvæði
Á þriðjudag kom fram
skýrsla Johns Dug-
ards, mannréttinda-
fulltrúa Sameinuðu
þjóðanna í Mið-Asíu-
löndum. Þar segir að
öryggismúrinn jafngildi því að palestínskt land-
svæði sé innlimað með ólöglegum hætti í Ísrael.
„Tími er kominn til að fordæma múrinn sem
merki um ólöglega innlimun á sama hátt og inn-
limun Ísraela á Austur-Jerúsalem og Gólanhæð-
um hefur verið fordæmd sem ólögleg,“ sagði Dug-
ard.
Mannréttindasamtökin Human Rights Watch
hafa sent George Bush Bandaríkjaforseta bréf
þar sem skorað er á Bandaríkjastjórn að beita
stjórn Ísraels refsiaðgerðum og draga úr fjár-
framlögum til hennar sem samsvaraði bygginga-
kostnaði múrsins.
Múrinn hefur gerbreytt lífi þess fólks, sem býr
við hann. Með honum er ekki aðeins verið að
skilja að Ísraela og Palestínumenn heldur Palest-
ínumenn innbyrðis. Í austurhluta Jerúsalem búa
200 þúsund Palestínumenn, sem hafa verið skildir
frá rúmlega tveimur milljónum Palestínumanna,
sem búa á Vesturbakkanum. Í dagblaðinu New
York Times var fjallað um þau áhrif, sem múrinn
hefur haft á líf almennings og tekið dæmi af Nas-
ief Abu Shusheh, palestínskum verktaka, sem
lagði nýverið veg á milli Jerúsalem og Ramallah,
heimabæjar síns á Vesturbakkanum. Nú getur
hann ekki ekið eftir veginum nema hafa leyfi frá
Ísraelum. „Þetta hefur lamandi áhrif,“ segir
hann. Áður var erfitt að segja til um hvar Ram-
allah sleppti og Jerúsalem tók við og það tók
stundarfjórðung að fara á milli. Nú gegnir öðru
máli. Varðstöðvar eru um allt og langar biðraðir
myndast. Palestínumenn á Vesturbakkanum hafa
unnið í Jerúsalem. Þar hafa þeir einnig sótt skóla,
stundað innkaup og fengið heilbrigðisþjónustu.
Nú hefur gömlum vegum verið lokað. Biðraðir
eru daglegt brauð og oft er einfaldlega lokað fyrir
umferð svo klukkustundum eða dögum skiptir
þegar ísraelsk yfirvöld fá vísbendingar um að
hryðjuverk séu yfirvofandi.
Þetta andrúmsloft hefur ekki aðeins lamandi
áhrif á Palestínumenn. Ísraelar hafa einnig þurft
að breyta lífsháttum sínum. Tortryggnin er alls-
ráðandi. Gyðingar í Jerúsalem lýsa því hvernig
þeir leggja nú lykkju á leið sína frekar en að fara í
gegnum arabahluta borgarinnar. Óttinn við
hryðjuverk er stöðugur förunautur, hvort sem
sest er í strætisvagn eða á veitingastað.
Sérstaks öryggis er gætt á helgum stöðum
múslíma í borginni og hafa Ísraelar gripið til þess
ráðs að takmarka aðgang að bænagjörð á Must-
erishæð á föstudögum og fyrir viku var til dæmis
öllum körlum undir fertugu meinaður aðgangur.
Óttast yfirvöld að óeirðir geti brotist út eftir há-
degisbænastundina á föstudögum.
Ísraelar segja að gripið sé til allra þessara að-
gerða til að gæta öryggis og vinna gegn hryðju-
verkum. Palestínumenn halda því hins vegar
fram að margt af því, sem þeir hafi gert, miði að
því að takmarka umsvif Palestínumanna í Jerú-
salem. Til marks um það er bent á að til dæmis
hafi Viðskipta- og iðnaðarráði araba í Jerúsalem
verið úthýst úr borginni fyrir tveimur árum á
þeirri forsendu að tilskilin leyfi skorti. Samtökin
hafa verið starfandi frá árinu 1936 og benda for-
svarsmenn þeirra á að Ísraelsríki hafi ekki verið
stofnað fyrr en 12 árum síðar.
Í september fyrir þremur árum urðu vatnaskil
í samskiptum Ísraela og Palestínumanna. 28.
september fór Ariel Sharon, sem nú er forsætis-
ráðherra Ísraels, í umdeilda för upp á Musteris-
hæðina í Haram as-Sharif-moskuna. Daginn eftir
brutust út blóðug átök milli Palestínumanna, sem
voru að mótmæla för Sharons, og ísraelsku lög-
reglunnar. Síðan þá hafa um 2.400 Palestínumenn
látið lífið og 800 Ísraelar. Til samanburðar má
geta þess að árið 1999 urðu aðeins tveir óbreyttir,
ísraelskir borgarar palestínskum hryðjuverka-
mönnum að bráð og var þessi árangur, sem var sá
besti frá 1987, rakinn til þess að palestínskum yf-
irvöldum hefði í samvinnu við Ísraela tekist að
kæfa starfsemi hryðuverkahópa og íslamskra
öfgamanna.
Hótunin um hryðjuverk varpar skugga á dag-
legt líf Ísraela og sennilega hafa flestir fengið að
kynnast hörmungum þess að missa vini eða ætt-
ingja. Sama gildir um Palestínumenn fyrir utan
það að þeir finna með mun áþreifanlegri hætti
fyrir ástandinu. Atvinnumöguleikar hafa tak-
markast og þrengingar hafa aukist. Ráðist er inn í
hverfi og hús eru jöfnuð við jörðu. Þess eru dæmi
að múrinn skilji að híbýli fólks og ræktarlönd
þess. Möguleikar Palestínumanna til að hafa í sig
og á hafa verið skertir verulega.
Í ljóði eftir Robert Frost segir að garður sé
granna sættir, en það er erfitt að heimfæra það
upp á múr Ísraela. Hugmyndin um Ísraelsríki í
skjóli veggjar mitt í arabaheiminum er hins vegar
ekki ný af nálinni. Árið 1923 birti Ze’ev Jabot-
insky tvær greinar, sem áttu eftir að hafa mikil
áhrif á stefnu Ísraela. Í annarri þeirra segir hann
um hugmyndina um ríki gyðinga: „Við getum
ekki lofað neinum verðlaunum hvorki aröbunum í
Palestínu né aröbunum utan Palestínu. Sjálfvilj-
ugir munu þeir ekki fallast á samkomulag. Og
þeir sem segja að samkomulag við araba sé óhjá-
kvæmilegt skilyrði fyrir síonisma verða að við-
urkenna fyrir sjálfum sér í dag að þessu skilyrði
verður ekki náð og því verðum við að gefa síon-
isma upp á bátinn. Annaðhvort verðum við að
FISKVINNSLAN OG ERLENT VINNUAFL
VIÐSKIPTABANKAR OG
FJÁRFESTINGARBANKAR
Guðni Ágústsson, landbúnaðar-ráðherra og varaformaðurFramsóknarflokksins, lýsti
þeirri skoðun í umræðum um
stefnuræðu forsætisráðherra fyrir
nokkrum dögum, að skoða þyrfti
sameiningu viðskiptabanka og fjár-
festingarbanka. Í samtali við Morg-
unblaðið í gær útskýrði ráðherrann
frekar hugmyndir sínar í þessu
sambandi og sagði:
„Ég álít mjög mikilvægt að við
íhugum það vel, hvort við sættum
okkur við að í okkar litla landi sé
það sama fólkið í einum og sama
bankanum, sem fæst við málefni
viðskiptabankans, fjárfestingar-
bankans og verðbréfasviðsins. Ég
er sannfærður um að þetta þurfi að
gerast í sérstökum deildum og að
þær séu aðskildar og sérstakur
stjórnandi yfir hverri þeirra, þótt
það sé í sama bankanum …Það er
auðvitað alvarlegt fyrir þjóðfélagið
ef nýir eigendur bankanna geta leg-
ið undir þeim grun, að starfsmenn á
fjárfestingarsviði bankanna sitji þar
með þeirra eigin gleraugu á nefinu
og skoði þannig fyrirtækin út frá
sjónarmiðum eigenda bankanna. Ég
tel það æskilegt fyrir íslenzkt þjóð-
félag að þessi mál verði nú skoðuð
af fullri alvöru…“
Það er ljóst af ummælum Guðna
Ágústssonar og raunar margra
fleiri stjórnmálamanna að þetta mál
verður mjög til umræðu á næstu
vikum og mánuðum. Í þeim efnum
er sjálfsagt að afla upplýsinga um
reynslu annarra þjóða og í þessu til-
viki á það ekki sízt við um Þjóðverja
og Japani.
Það er t.d. umhugsunarefni, hvort
sú skoðun Guðna Ágústssonar geti
verið raunsæ að í því fámenni sem
hér er sé hægt að koma upp slíkum
Kínamúrum innan fyrirtækjanna,
að hinir ýmsu starfsþættir séu al-
gerlega sjálfstæðir en reknir á veg-
um sama fyrirtækis. Það má setja
spurningarmerki við þá afstöðu ráð-
herrans.
Að hluta til snýst þetta mál um
það, að bankarnir mega ekki verða
of áhrifamiklir í samfélaginu. Þeir
munu alltaf gegna mjög mikilvægu
hlutverki en það væri óeðlilegt ef
mál þróuðust á þann veg, að allt at-
vinnulífið snerist meira og minna
um þá og starfsemi þeirra. Í þessum
efnum sem öðrum skiptir máli að
hæfilegt jafnvægi ríki í viðskipta-
og atvinnulífi landsmanna á milli
einstakra þátta þess. Bankarnir
mega ekki og eiga ekki að verða hið
nýja SÍS.
Athyglisverðar upplýsingar komufram um þróun fiskvinnslunnar
í ræðu Arnars Sigurmundssonar á
aðalfundi Samtaka fiskvinnslustöðva
í fyrradag. Hann skýrði frá því, að
störfum í fiskvinnslu hefði fækkað
um helming á síðustu 10 árum og nú
væru um 5500 heilsdagsstörf í fisk-
vinnslunni í stað 10 þúsund heils-
dagsstarfa. Og jafnframt að erlent
vinnuafl væri nú á milli 15 og 20% af
starfsmannafjölda við fiskvinnslu.
Fækkun starfsmanna á sér eðli-
legar skýringar í tækniframförum
og breyttum vinnubrögðum. Það er
jafnframt alþekkt hjá öðrum þjóð-
um, að ekki er hægt að reka vissar
grundvallaratvinnugreinar án er-
lends vinnuafls.
Batnandi lífskjör Íslendinga end-
urspeglast m.a. í þessum tölum. En
jafnframt eru þær til marks um
hversu mikilvægt það er fyrir þjóð-
arbúskap okkar að fólk frá öðrum
þjóðum skuli reiðubúið að koma
hingað, taka þátt í atvinnulífi okkar
og jafnvel setjast hér að til frambúð-
ar. Þetta fólk á sinn þátt í því hve
mikil velmegun ríkir hér um þessar
mundir.
5. október 1993: „Leiðtogar
harðlínuaflanna í Rússlandi,
þeir Rúslan Khasbúlatov, for-
seti þingsins í Moskvu, og Al-
exander Rútskoj, varaforseti,
sem þingið hafði skipað for-
seta, eru ábyrgir fyrir því að
miðborg höfuðborgar Rúss-
lands varð að blóði drifnum
vígvelli í gær og á sunnudag.
Þeir hvöttu stuðningsmenn
sína til óhæfuverka og öttu
þeim síðan út í opinn dauðann.
Boris Jeltsín, hinn lýðræð-
islega kjörni forseti Rúss-
lands, gaf í gærmorgun út
sérstaka tilskipun um að ráð-
ist skyldi á aðsetur þingsins,
Hvíta húsið, í miðborg
Moskvu, en þar höfðu harð-
línumenn haldið til und-
anfarna daga.“
5. október 1983: „Athygl-
isvert er að fylgjast með
fréttum frá þingi Verka-
mannaflokksins í Bretlandi
og bera saman við stöðuna í
stjórnmálum hér á landi.
Verkamannaflokkurinn
hlaut einhverja verstu útreið
í sögu sinni í kosningunum í
júní og á flokksþinginu núna
á að gera upp sakir við þá
sem taldir eru hafa skaðað
flokkinn mest. Marxistar
eru reknir úr trún-
aðarstöðum og stefnunni á
að breyta þannig að mesta
vinstri vitleysan sé þurrkuð
út. Verkamannaflokkurinn
ætlar hvorki að krefjast úr-
sagnar Breta úr Evrópu-
bandalaginu né einhliða
kjarnorkuafvopnunar.“
5. október 1973: „Und-
anfarnar vikur hafa dag-
blöðin vart skrifað um annað
en landhelgismálið. Er það
að vonum, því að þar hafa
miklir atburðir verið að ger-
ast, þótt enginn geti raunar
á þessari stundu neinu um
það spáð, hver niðurstaðan
verður.
En þrátt fyrir mikilvægi
landhelgismálsins er svo
sannarlega ástæða til að
ræða ýmis mál önnur um
þessar mundir, og einna
hæst ber þá þróun verðlags-
málanna og þá kjarasamn-
inga, sem framundan eru, en
svo til allar starfsstéttir eru
með lausa samninga nú í
haust.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins