Morgunblaðið - 05.10.2003, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. OKTÓBER 2003 29
hætta landnámstilraunum okkar eða halda þeim
áfram án þess að taka tillit til afstöðu þeirra, sem
fyrir eru. Landnámið getur því þróast undir
vernd afls, sem ekki er háð fólkinu á staðnum, á
bak við járnvegg, sem það mun ekki hafa afl til
þess að brjóta niður.“
Jabotinsky var ekki að tala um eiginlegan vegg
á borð við þann, sem nú er að rísa, heldur vegg
byssustingja. Hugmyndir Jabotinskys voru um-
deildar í fyrstu, en þetta var í raun sú leið, sem
David Ben Gurion ákvað að fara, og forsendan
var sú að arabar myndu aldrei líða það að gyð-
ingar stofnuðu ríki ef þeir gætu komið í veg fyrir
það. Því þyrftu gyðingar að hafa slíkan herstyrk
að þeir semdu ávallt af meiri styrkleika en and-
stæðingurinn.
Blóðsúthellingarnar undanfarin þrjú ár hafa
gert það að verkum að raddir hófsemi virðast eiga
stöðugt minni hljómgrunn jafnt meðal Ísraela
sem Palestínumanna. Fjölmiðlar í Ísrael verða
stöðugt einstrengingslegri í garð Palestínumanna
og þá einkum og sér í lagi leiðtoga þeirra, Yassers
Arafats. Að sama skapi verður þolinmæði al-
mennra, palestínskra borgara minni gagnvart
Ísraelum og sínum máttlitlu yfirvöldum vegna
þess hversu lítils þau mega sín í samskiptum við
ísraelsk yfivöld. Langlundargeð Palestínumanna
er ekki mikið um þessar mundir og loforðum um
frið þurfa að fylgja áþreifanlegar efndir eigi að
draga úr stuðningi við uppreisnina gegn Ísr-
aelum.
Heiglar
við völd?
Það er þó ekki víst að í
þessum efnum sé allt
sem sýnist. Ísraelski
rithöfundurinn Amos
Oz hefur fjallað mikið um þessi mál. Í grein, sem
hann skrifar í New York Times í ágúst segir hann
að helsta fyrirstaðan fyrir friði séu leiðtogarnir,
Sharon og Arafat. Það er vert að huga betur að
grein Oz:
„Í Mið-Austurlöndum er ekki lengur um að
ræða stríð milli Ísraels og Palestínu,“ skrifar
hann. „Frá því að vopnahléð hófst fyrir rúmum
sjö vikum [núna 13] hafa skoðanakannannir hvað
eftir annað sýnt að afgerandi meirihluti beggja
vegna borðsins styður vopnahléð, styður friðar-
vegvísinn og er hlynntur hugmyndinni um
tveggja ríkja lausn þar sem Ísrael yrði við hlið
Palestínu. Vissulega eru allir óánægðir með þess-
ar lausnir og allir eru fullir grunsemda og tor-
tryggni, allir sem segja „já“ gnísta tönnum um
leið. Engu að síður segjast um 70% manna í hvor-
um herbúðum tilbúin fyrir frið.“
Oz segir að óvinir friðarins séu öfgamennirnir í
röðum Ísraela og Palestínumanna. Þeir hafni allri
málamiðlun og haldi því fram að hinn aðilinn eigi
aðeins rétt á að deyja eða hverfa. Síðan spyr hann
hvernig á því geti staðið að þessir öfgamenn í röð-
um araba og gyðinga komist hvað eftir annað upp
með að standa í vegi fyrir friði og „ýta okkur öll-
um aftur og aftur í vítahring ofbeldis og hefnda“.
Hann segir að svarið sé einfalt, leiðtogarnir séu
heiglar og þá skorti kjark. Þeir geri sér grein fyr-
ir því að enginn árangur muni nást fyrr en búið sé
að hemja öfgamennina og útiloka þá, en hvorugur
vilji taka þennan slag í sínum röðum, þótt þeir séu
fúsir til að horfa upp á slík átök í herbúðum hins.
Þetta gangi hins vegar ekki: „Ef við ætlum að
brjóta óvini friðarins á bak aftur verður að gera
það samtímis á báðum stöðum. Samtímis er lyk-
ilorð. Palestínumenn verða að afvopna hryðju-
verkasamtök þeirra um leið og Ísraelar fjarlæga
allar óleyfilegar landnemabyggðir með valdi ef
þarf. Allir vita þetta, en hvar er hugrekki leiðtog-
anna.“
Uppreisn
Palestínumanna
mistök
Einnig eru raddir
meðal Palestínu-
manna, sem telja að
þeir beri að horfa í eig-
in barm og benda á að
málstaður þeirra sé á
villigötum. Mohammed Dahlan, sem gegndi stöðu
yfirmanns öryggismála í skammlífri ríkisstjórn
Mahmouds Abbasar, lýsti yfir því í blaðaviðtali á
sunnudag fyrir viku að uppreisn Palestínumanna
hefði verið mistök. Hann sagði að lífskjör palest-
ínsks almennings væru verri nú en þau voru áður
en uppreisnin braust út. Dahlan sagði að fyrsta
uppreisn Palestínumanna, sem stóð yfir frá 1987
til 1993 hefði skilað meiri árangri en núverandi
uppreisn. Fyrir 29. september árið 2000 hefðu
Palestínumenn verið í betri stöðu en nú bæði í
pólitískum skilningi og hvað snerti afstöðu um-
heimsins. Enn fremur hefðu Palestínumenn eng-
an veginn áttað sig á því hversu djúpstæð áhrif at-
burðirnir 11. september 2001 myndu hafa á þróun
mála í Mið-Austurlöndum.
Fræðimaðurinn Edward Said, sem lést 25.
september, hefur sennilega verið einn mælskasti
talsmaður Palestínumanna, þótt hann hafi ekki
fengið náð fyrir augum Arafats. Said fæddist í
Vestur-Jerúsalem á fjórða áratugnum, en ólst
upp í Kaíró og Bandaríkjunum. Hann átti í raun
hvergi heima, kristinn Palestínumaður átti lítið
erindi í Egyptalandi og sem arabi var hann utan-
garðsmaður í Bandaríkjunum. En segja má að
hann hafi tekið að sér það hlutverk að vera mál-
svari Palestínumanna í Bandaríkjunum. Það var
ekki þakklátt hlutverk því að samúð Bandaríkja-
manna hefur legið hjá Ísraelum. Eins og segir í
minningargrein um Said í nýjasta tölublaði viku-
blaðsins The Economist skildi hann samúð
Bandaríkjamanna með Ísraelum og þá gömlu
sektarkennd, sem bjó að baki henni. Þetta setti
Palestínumenn í sérstaka klemmu að mati Saids:
„Að vera fórnarlamb fórnarlambs skapar veru-
lega óvenjulegt vandamál.“
Lykillinn í hönd-
um Bandaríkja-
manna
Said gagnrýndi ekki
aðeins Bandaríkja-
menn og Ísraela.
Hann hafði litla samúð
með harðstjórum í
arabaheiminum og
gagnrýndi stjórnarfar Arafats. Hann var reyndar
í palestínska þjóðarráðinu á níunda áratugnum,
sem hvatti Arafat til þess að stefna að myndun
tveggja ríkja þar sem Ísrael og Palestína yrðu
hlið við hlið. Hann varð hins vegar fyrir vonbrigð-
um með Arafat og fannst hann sætta sig við spill-
ingu og fúsk um leið og hann ýtti til hliðar þeim
hæfustu í röðum Palestínumanna. Þá gagnrýndi
hann einnig að Arafat skyldi undirrita friðarsam-
komulagið 1993 vegna þess að þar væri verið að
tryggja Ísraelum öryggi á meðan þeir gætu hald-
ið áfram að leggja land undir landnemabyggðir.
Said sá greinilega að lykillinn að því að finna
lausn mála fyrir botni Miðjarðarhafs væri í hönd-
um Bandaríkjamanna, sem af og til segðu réttu
hlutina, þótt það væri á forsendum Ísraela og
þeim væri aldrei fylgt eftir. Fyrir skömmu skrif-
aði Said í Los Angeles Times: „Fram undan eru
mörg ár ólgu og eymdar í Mið-Austurlöndum, þar
sem helsta vandamálið er, svo það sé orðað með
sem skýrustum hætti, vald Bandaríkjamanna.
Það sem Bandaríkjamenn neita að sjá skýrum
augum geta þeir tæplega gert sér vonir um að
lagfæra.“
Reuters
Palestínumaður rekur handlegginn í gegnum rauf í múrnum, sem skilur að bæinn Abu Dis á Vesturbakkanum og Austur-Jerúsalem. Múrinn hefur verið harðlega gagnrýndur víða um heim.
„Fram undan eru
mörg ár ólgu og
eymdar í Mið-
Austurlöndum, þar
sem helsta vanda-
málið er, svo það sé
orðað með sem
skýrustum hætti,
vald Bandaríkja-
manna. Það sem
Bandaríkjamenn
neita að sjá skýrum
augum geta þeir
tæplega gert sér
vonir um að lag-
færa.“
Laugardagur 4. október