Morgunblaðið - 06.10.2003, Blaðsíða 20

20 MÁNUDAGUR 6. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
H
ORFUR í efnahagsmálum
þjóðarinnar eru bjartar um
þessar mundir. Bæði opin-
berir aðilar og greiningar-
deildir fjármálastofnana
gera ráð fyrir stórauknum hagvexti á
komandi árum og bendir því allt til þess
að viðfangsefni hagstjórnar á næstunni
muni felast í því að tryggja að vöxtur og
þensla fari ekki úr böndum í stað þess að
takast á við kyrrstöðu eða samdrátt í efna-
hagslífinu eins og dæmi má sjá um í ýms-
um öðrum þróuðum hagkerfum. Þótt hag-
stjórn við þessar aðstæður verði vissulega
vandasöm má ekki gleyma því að þar er í
sjálfu sér ekki um vandamál að ræða held-
ur jákvætt verkefni, sem felur í sér tæki-
færi til að bæta lífskjör þjóðarinnar og
efla undirstöður atvinnulífsins.
Afgerandi þáttur ríkisvaldsins
Engum dylst, að stefnan í ríkisfjármál-
um mun hafa afgerandi áhrif á það hvern-
ig til tekst við hagstjórnina. Aukin umsvif
í atvinnulífinu og uppbygging í orkumálum
kalla á aukið aðhald af hálfu ríkisins, bæði
hvað varðar framkvæmdir og rekstur.
Markmiðið af hálfu stjórnvalda hlýtur að
vera að stuðla fremur að jöfnum og örugg-
um vexti í stað þess að magna upp sveiflur.
Hitt er svo annað mál, að ekki á einvörð-
ungu að líta á aðhald í ríkisrekstrinum sem
sveiflujöfnunaraðgerð til skamms tíma.
Þvert á móti er mikilvægt að draga úr um-
svifum ríkisins til lengri tíma í því skyni að
gefa einstaklingum og fyrirtækjum aukið
svigrúm til að láta til sín taka í efnahagslíf-
inu. Fyrirferðarmikið ríkisvald og mikil op-
inber umsvif eru til lengri tíma litið hemill
á framfarir og vöxt í hagkerfinu. Þannig
þjóna skattalækkanir fyrst og fremst þeim
tilgangi til lengri tíma litið að minnka hlut
ríkisins og skilja aukna fjármuni eftir í
höndum heimilanna og fyrirtækjanna í
landinu, þótt tímasetningu einstakra að-
gerða í skattamálum verði auðvitað að
skoða í ljósi aðstæðna í efnahagsmálum
hverju sinni.
Jákvæð stefna í fjárlagafrumvarpi
Nú á fyrstu starfsdögum Alþingis hefur
ríkisstjórnin kynnt stefnumörkun sína,
bæði í stefnuræðu forsætisráðherra og
fjárlagafrumvarpi fyrir árið 2004. Þar er
nánar gerð grein fyrir því hvernig stjórnin
hyggst ná markmiðum sínum, sem fram
komu í stjórnarsáttmálanum frá því í vor,
og um leið endurspeglast þar þær
áherslur, sem stjórnarflokkarnir kynntu
fyrir kosningar. Þetta kemur ekki síst
fram í þeirri langtímastefnumörkun í rík-
isfjármá
lagafrum
meginlín
málanna
ilvægt n
stefna l
auðvelda
samheng
efnahag
gera áæ
þróun í
geta þes
senn he
stjórnvö
enda þ
standast
Mikilvæg stefn
mörkun í ríkis
Eftir Birgi Ármannsson ’ Ægang
skatt
langt
ráð fy
að sk
þess
og ná
gerði
Þ
RÓUNARAÐSTOÐ ber ár-
angur. Og árangurinn er
merkjanlegur. Frá 1990–
1999 minnkaði sár fátækt,
þar sem fólk hefur minna en
einn bandaríkjadal á dag til lífsvið-
urværis, úr 29% í 23%. Á þrjátíu ára
tímabili hefur dánartíðni barna undir
fimm ára aldri fallið úr 96 í 56 á hverja
þúsund íbúa.
En þróunaraðstoðin er ekki næg.
Helsti óvinur samtímans er ennþá fá-
tækt. Um 1,2 milljarðar hafa enn ein-
ungis sem nemur einum bandaríkjadal
á dag til að draga fram lífið og um 800
milljónir líða næringarskort. Víða nær
tíunda hvert barn enn ekki fimm ára
aldri. Í fjórum ríkjum sunnanverðrar
Afríku er rúmur þriðjungur íbúa smit-
aður af eyðniveirunni sem eykur enn á
örbirgð og hamlar framþróun í gjör-
vallri álfunni.
Tæpast þarf að fjölyrða um mik-
ilvægi þróunaraðstoðar og áframhald-
andi aukna áherslu Íslands á því sviði.
Okkur ber, sem velferðarríki, siðferð-
isleg skylda til að styðja við bakið á fá-
tækum ríkjum. Á síðustu árum, eða í
tíð Halldórs Ásgrímssonar sem utanrík-
isráðherra, hafa framlög til þróun-
araðstoðar aukist jöfnum skrefum og
telja nú um 1,3 milljarða, eða 0,16% af
landsframleiðslu. Er þar um að ræða
tvöföldun í framlögum á síðastliðnum
fimm árum og hefur orðið gjörbreyting
á starfsemi Þróunarsamvinnustofnunar
Íslands á þessu tímabili. Opnað var
sendiráð í Mósambík árið 2001 til að
styrkja tengsl Íslands við Afríku og
styðja við vaxandi starfsemi Þróun-
arsamvinnustofnunar Íslands í fjórum
ríkjum sunnan- og austanverðrar Afr-
íku. Síðar í þessum mánuði mun ráð-
herrann sækja fund norrænna utanrík-
isráðherra og utanríkisráðherra ríkja í
sunnanverðri Afríku í borginni Pemba í
Mósambík, auk þess sem hann mun
kynna sér starfsemi Þróunarsam-
vinnustofnunar í Mósambík og Úganda,
en vinna stendur nú yfir við gerð nýrr-
ar langtímaáætlunar um starfsemi
ÞSSÍ, þar sem m.a. verður tekið mið af
tillögum sem fram koma í nýrri skýrslu
Setu í stjór
það starf að
dæmislandan
mun utanríki
fangsmikla h
Ísland ber áb
skriflegum fy
er bankinn fj
irmælunum e
landanna átt
skoðanaskipt
irmæli send
við umræðu í
ágreiningur s
dæmisins þar
inn.
Þetta er st
ríkisráðuneyt
sviði þróunar
svið fjölþjóðl
verið sett á f
ráðuneytisins
krefst aukinn
þróunarlanda
ráðs, jafnt vi
ington, við sa
menn íslensk
Þróunarsamv
irséð er að fi
sinni verkefn
hafa sumir h
af þróunarmá
þjóðabankan
búnaðarstofn
Undirbúnin
aður enda br
frekar verði
þekkingu sem
lensk formen
urlanda og E
þjóðabankan
aukinni þáttt
ábyrgð okkar
í heimum.
Með forme
nýtt skeið í í
og hefur enn
smærri ríki á
að sér kveða
þjóðavettvan
Jónasar H. Haralz og Hermanns Ing-
ólfssonar um Ísland og þróunarlöndin.
Um síðustu mánaðamót áttu sér stað
ákveðin vatnaskil í íslenskri þróun-
arsamvinnu, þegar Ísland tók við mik-
ilvægri ábyrgðarstöðu innan stærstu
þróunarstofnunar heims, Alþjóðabank-
ans. Markmið Alþjóðabankans er skýrt:
að útrýma fátækt í heiminum. Svoköll-
uð þúsaldarmarkmið um þróun og
minnkun fátæktar eru aðalviðmið bank-
ans og starfar hann ötullega við hlið
annarra alþjóðastofnana að framkvæmd
þeirra. Vegna stærðar sinnar er Al-
þjóðabankinn mjög áhrifamikill og
áberandi í allri umræðu og stefnumótun
á sviði þróunarmála. Aðildarríki bank-
ans eru 184 talsins og hjá honum starfa
rúmlega tíu þúsund starfsmenn frá um
160 ríkjum. Höfuðstöðvarnar eru í
Washington, en auk þess eru rekin
meira en hundrað útibú víðsvegar um
heiminn. Árlega úthlutar Alþjóðabank-
inn meira en 19,6 milljörðum banda-
ríkjadala, eða um 1500 milljörðum ís-
lenskra króna, til þróunarlanda og ríkja
í Austur-Evrópu, bæði í formi hag-
stæðra lána og styrkja, og stuðlar
þannig að efnahagslegum og fé-
lagslegum framförum í fátækari ríkjum
heims.
Stjórn Alþjóðabankans skipa 24 aðal-
fulltrúar, sem sitja annaðhvort fyrir
hönd eins ríkis eða hópa ríkja sem
mynda saman kjördæmi. Aðalfulltrúar
hafa eftirlit með starfsemi bankans,
móta stefnu hans og taka fyrir lán- og
styrkveitingar til þróunarríkja. Nú hef-
ur Ísland tekið við stöðu aðalfulltrúa
kjördæmis Norðurlanda og Eystra-
saltsríkja og mun Þorsteinn Ingólfsson,
sendiherra og fyrrverandi fastafulltrúi
Íslands hjá Sameinuðu þjóðunum í New
York, sinna þessu mikilvæga starfi. Að-
alfulltrúinn hefur sér til aðstoðar sjö
sérfræðinga frá Norðurlöndunum og
Eystrasaltsríkjunum á skrifstofu kjör-
dæmisins í Washington.
Baráttan gegn
fátækt í heiminum
Eftir Björn Inga Hrafnsson
Höfundur er
vinnustofnu
anríkisráðh
’ Þetta er stærsta verk-efni sem utanríkisráðu-
neytið hefur tekið að sér
á sviði þróunarmála… ‘
LAMBAKJÖT OG RAUNSÆI
MORÐALDAN Í
MIÐ-AUSTURLÖNDUM
Umheiminum er fyrir löngufarið að ofbjóða morðaldan,sem stendur yfir í Mið-
Austurlöndum, og gildir einu hver
hlut á að máli.
Það er nauðsynlegt að gera sér
grein fyrir því að milli ákveðinna
hópa í Ísrael og Palestínu er til stað-
ar eins konar óheilagt bandalag.
Þetta er bandalag öfgasinna í hópi
Ísraelsmanna og öfgasinna í hópi
Palestínumanna. Markmið þessa
bandalags er að koma í veg fyrir að
hægt verði að semja um frið á milli
þessara tveggja þjóða. Hvers vegna
vilja þessir öfgamenn í hvorum
tveggja herbúðum koma í veg fyrir
frið? Vegna þess, að stór hópur
manna beggja vegna víglínunnar
hefur beina og óbeina hagsmuni af
því að ófriður ríki.
Fyrir nokkru flutti Yossi Beilin,
fyrrverandi dómsmálaráðherra Ísr-
aels og einn af upphafsmönnum hins
svonefnda Oslóarsamkomulags fyr-
ir einum áratug, athyglisvert erindi
á fundi alþjóðlegra ritstjórasam-
taka IPI, í Salzburg í Austurríki.
Hann lýsti þeirri skoðun, að höfund-
ar Oslóarsamkomulagsins í báðum
hópum hefðu gert þau grundvallar-
mistök að átta sig ekki á styrk
þeirra afla í Ísrael og Palestínu, sem
beinlínis vildu koma í veg fyrir frið,
sumir vegna öfgakenndra skoðana,
aðrir vegna þess, að þeir hefðu ára-
tugum saman haft lífsviðurværi sitt
með beinum eða óbeinum hætti af
því stríðsástandi, sem ríkir á milli
Ísraelsmanna og Palestínuaraba.
Þetta eru hóparnir, sem sjá til
þess að hryðjuverk verði framin
beggja vegna víglínunnar ef einhver
hætta er á því að friðarferlið sé að
komast á skrið. Þeir eyðilögðu
Oslóarsamkomulagið og þeir eru
komnir vel á veg með að eyðileggja
þann Vegvísi, sem Bandaríkjamenn
höfðu ákveðna forystu um að leggja
grundvöll að.
Það er fleira en innanríkispólitík-
in í Ísrael og Palestínu, sem kemur í
veg fyrir frið í Mið-Austurlöndum.
Hið sama á við um þau stjórnmála-
átök, sem fram fara í Bandaríkjun-
um. Bæði demókratar og repúblik-
anar leitast við að hagnýta sér
ákveðna atburðarás í Mið-Austur-
löndum sjálfum sér til framdráttar.
Það er ekki bara Bush, núverandi
Bandaríkjaforseti, sem gerir það.
Hið sama átti við um Clinton, fyrr-
verandi forseta, sem að mati Yossi
Beilin magnaði Oslóarsamkomulag-
ið upp langt umfram það, sem efni
þess gaf tilefni til, í því skyni að ná
ákveðnum markmiðum í bandarískri
innanríkispólitík.
Talsmenn allra aðila lýsa jafnan
yfir harmi sínum, þegar ný voðaverk
eru framin eins og gerðist sl. laug-
ardag. Það er erfitt að taka lengur
nokkurt mark á þessum orðum. Það
er augljóst, að hvorki Sharon né
Arafat láta sig nokkru skipta þau
morð, sem framin eru reglulega í
Mið-Austurlöndum. Og Bush
Bandaríkjaforseti hugsar fyrst og
fremst um það að ná endurkjöri sem
forseti og mun haga aðgerðum sín-
um eða aðgerðarleysi í málefnum
Mið-Austurlanda í samræmi við þá
hagsmuni.
Á meðan hugur fylgir ekki máli
hjá þeim, sem geta mestu ráðið um
framtíð Ísraelsmanna og Palest-
ínuaraba, er barnaskapur hjá öðrum
að halda að þeir geti haft nokkur
áhrif í þá átt að draga úr morðöld-
unni í Mið-Austurlöndum.
Í Morgunblaðinu í gær var skýrtfrá því, að stefnt væri að því að
flytja út til Ítalíu á næstu mán-
uðum og misserum um 900 tonn af
lambakjöti. Fram kemur að út-
flutningur á lambakjöti á þennan
markað hófst fyrir tveimur árum
og að í fyrra hafi farið þangað 130
tonn. Nú sé ætlunin að stórauka
útflutninginn en tekið fram, að
þær áætlanir geti raskast. Í sömu
frétt segir að á síðasta ári hafi 65
tonn af lambakjöti verið flutt til
Bandaríkjanna og vonir standi til
að takast megi að tvöfalda söluna
þangað á þessu ári.
Svo lengi, sem menn muna, hafa
staðið yfir tilraunir til að finna
markað fyrir íslenzkt lambakjöt í
öðrum löndum. Hefur verulegum
fjármunum verið varið til þess að
markaðssetja kjötið á erlendum
mörkuðum.
Veruleikinn er hins vegar sá, að
þrátt fyrir tilraunir í marga ára-
tugi hefur ekki tekizt að finna
markað fyrir íslenzkt lambakjöt,
þar sem viðunandi verð fæst fyrir
kjötið og þar sem það hefur náð
varanlegri fótfestu.
Er ekki tími til kominn að horf-
ast í augu við þennan veruleika?
Er ekki tími til kominn að bændur
og forystumenn þeirra geri sér
grein fyrir því, að það hefur mjög
takmarkaður árangur náðst á
nokkrum áratugum, og líkurnar á
því, að árangur náist á næstu ár-
um, eru mjög litlar. Þeir sem
fylgzt hafa með fréttum af þessum
vettvangi í nærfellt hálfa öld vita
mætavel, að alltaf koma við og við
fréttir um að nú ríki bjartsýni um
að fundist hafi nýr markaður. Nú
er sá markaður á Ítalíu. Það kæmi
ánægjulega á óvart ef einhver
raunverulegur grundvöllur reynd-
ist fyrir þeim vonum, sem menn
binda nú við Ítalíumarkað.
Við Íslendingar kunnum vel að
meta íslenzkt lambakjöt. Það er
orðið tímabært að takmarka fram-
leiðslu þess við þarfir innanlands-
markaðar.