Morgunblaðið - 08.10.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 MIÐVIKUDAGUR 8. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VEGAGERÐARMENN frá Vegagerðinni í Vík eru þessa dagana að end-
urnýja dekkið á brúnni yfir Núpsvötn. Brúin er orðin 30 ára gömul og er
gólfið í brúnni að stærstum hluta upprunalegt.
Að sögn Kristjáns Þórðarsonar, sem starfar við viðgerðirnar, hefur
verkinu miðað vel áfram, en vinnunni verður ekki að fullu lokið fyrr en líð-
ur á mánuðinn. Umferð er áfram leyfð um brúna þrátt viðgerðirnar, en
vegfarendur mega búast við smávægilegum töfum.
Brú lagfærð á Núpsvötnum
Ljósmynd/Sigurður Aðalsteinsson
SAMKVÆMT lögfræðilegu áliti
sem unnið var fyrir Samtök atvinnu-
lífsins eru ekki lagalegar forsendur
fyrir því að meina verslunar- og
skrifstofufólki að hefja greiðslur til
Samvinnulífeyrissjóðsins á grund-
velli hugsanlegrar aðildar að Lífeyr-
issjóði verslunarmanna (LV).
Þórarinn V. Þórarinsson hdl. vann
álitið og telur hann að hvorki lög-
eða samningsbundnar heimildir séu
fyrir skylduaðild að LV og því séu
engar forsendur til að knýja menn
til að greiða þangað iðgjöld. Fyr-
irtækjum sem ekki hafi sögulega
hefð fyrir aðild að Samvinnulífeyr-
issjóðnum sé sömuleiðis heimilt að
skila þangað iðgjöldum. Þá segir í
álitsgerðinni að skilyrði til skyldu-
aðildar að lífeyrissjóði séu ekki til
staðar ef sjóðurinn eigi ekki fyrir
heildarskuldbindingum sínum. Slíkt
eigi við um LV og síðan segir í álit-
inu: „Þetta atriði hefur þó meiri efn-
islega þýðingu gagnvart öðrum sjóð-
um þar sem sannanlega eru
samningsbundin ákvæði í kjara-
samningum um skylduaðild. Þau eru
óvirk meðan halli er á sjóðnum.“
Í niðurstöðu álitsins segir að Líf-
eyrissjóður verslunarmanna byggi á
frjálsri aðild sjóðfélaga og tilvist
hans geti því ekki hindrað menn í að
tryggja sér lífeyrisréttindi í öðrum
lífeyrissjóð. Eina skilyrði iðgjalda-
greiðslna verslunarmanna til annars
lífeyrissjóðs sé að sá sjóður byggi
einnig á samtryggingu og sjóðssöfn-
un og fullnægi að öðru leyti skil-
yrðum laga til að taka við iðgjöldum
til fullnustu tryggingarskuld. Það
eigi við um Samvinnulífeyrissjóðinn
en það er hins vegar talið vera undir
stjórn hans komið hvort hún vill
taka við nýjum hópi sjóðsfélaga. Til
þess hafi stjórnin fulla heimild sam-
kvæmt samþykktum sjóðsins.
Þar sem heimildir Samvinnulíf-
eyrissjóðsins samkvæmt núgildandi
samþykktum til að taka við nýjum
félögum frá öðrum fyrirtækjum en
þeim sem nú teljast aðildarfyrirtæki
sjóðsins eru bundnar við samþykki á
umsókn einstaklinga eða hópa, þá
telur Þórarinn að ekki sé hægt að
áskilja í ráðningarskilmálum eða
-samningi að iðgjöld skuli greidd til
þess sjóðs. Það yrði að óbreyttum
reglum að gerast á grundvelli óska
starfsmannsins sjálfs og að fengnu
samþykki sjóðsins.
Samtök atvinnulífsins óskuðu eft-
ir lögfræðilegri álitsgerð á því hvort
verslunarfyrirtæki, sem ekki hafa
greitt lífeyrissjóðsiðgjöld til Sam-
vinnulífeyrissjóðsins vegna sinna
starfsmanna, geti samþykkt ósk
starfsmanna um að breyta lífeyris-
sjóðsaðild á þann veg að greitt verði
til Samvinnulífeyrissjóðsins eða gef-
ið nýjum starfsmönnum kost á að ið-
gjöld þeirra renni til þessa sjóðs.
Var Þórarni aðallega ætlað að kanna
hvaða rétt viðkomandi launþegar og
vinnuveitendur þeirra kynnu að hafa
til að velja á milli aðildar að LV og
Samvinnulífeyrissjóðnum.
Í álitinu eru skoðuð ákvæði gild-
andi laga um starfsemi lífeyrissjóða,
ákvæði kjarasamninga og þá eink-
um verslunarmanna og ákvæði sam-
þykkta Samvinnulífeyrissjóðsins.
Einnig hefur Þórarinn tekið fyrir
eldri ákvæði í samningum og sam-
þykktum og skoðað úrskurði og
dóma.
Frjáls aðild við stofnun
sjóðsins árið 1956
Þórarinn rifjar það upp að árið
1969 hafi Vinnuveitendasamband Ís-
lands, Vinnumálasamband sam-
vinnufélaganna og fleiri samtök at-
vinnurekenda gert kjarasamning við
Alþýðusamband Íslands þar sem
kveðið var á um stofnun almennra
lífeyrissjóða og skyldu til að tryggja
öllum starfsmönnum lífeyrisréttindi
með iðgjaldagreiðslum. Samtök
verslunarinnar áttu aðild að þessari
samningsgerð en staða verslunar-
manna var önnur en flestra annarra
stétta þar sem Lífeyrissjóður versl-
unarmanna hafði verið starfandi frá
árinu 1956 og þá með frjálsri aðild.
Með samningnum 1969 breyttist
þetta, að því er fram kemur í álitinu.
Þó bendir Þórarinn á 11. gr. þessa
samnings, og segir að því hafi ekki
verið mikill gaumur gefinn á seinni
árum, þar sem beinlínis sé vísað til
þeirrar skipunar sem hafði verið hjá
LV frá stofnun árið 1956 um frjálsa
aðild verslunarmanna. Þórarinn
segir að undanþáguákvæði 11. gr.
hafi vikið fyrir hinu almenna mark-
miði um skylduaðild og því hafi LV
orðið hluti af hinu aðildarskyldu-
bundna kerfi sem sett var á sem
meginregla í samningnum árið 1969.
Í tilviki LV hafi þetta gerst með lög-
um og ekki verið stuðst við ákvæði í
kjarasamningi verslunarmanna.
Næst rekur Þórarinn gang mála
við kjarasamningagerð í lok árs
1995 er Verzlunarmannafélag
Reykjavíkur (VR) samdi við Vinnu-
veitendasamband Íslands, nú Sam-
tök atvinnulífsins. Þórarinn segir að
í inngangskafla samningsins komi
fram að þeir sem samninginn hafi
gert virðist hafa litið svo á að
skylduaðild að LV hafi komist á með
kjarasamningnum árið 1969. Telur
Þórarinn að erfitt sé að finna laga-
lega stoð fyrir þeim skilningi, í
samningnum 1995 sé hvergi beint
kveðið á um aðildarskyldu fé-
lagsmanna VR að Lífeyrissjóði
verslunarmanna. Ákvæði 1. gr.
samningsins komist næst því en það
sé almennt orðað og bindi aðildar-
skylduna ekki við LV einan lífeyr-
issjóða.
Í álitinu er því næst rifjuð upp
lagasetningin árið 1997 um skyldu-
tryggingu lífeyrisréttinda og starf-
semi lífeyrissjóða. Voru þetta fyrstu
heildarlögin um málefni lífeyrissjóð-
anna og fólu í sér miklar breytingar,
m.a. að því er sneri að aðild að sjóð-
unum. Þórarinn segir að með lög-
unum hafi orðið breyting á efni og
formi áðurgildandi lagaákvæða um
aðildarskyldu að lífeyrissjóðum, í
eldri lögum hafi verið beint kveðið á
um aðildarskyldu að lífeyrissjóði
viðkomandi starfsgreinar eða starfs-
hóps en í nýju lögunum sé ákvæðum
hlutaðeigandi kjarasamninga léð
lagagildi. Í núgildandi kjarasamn-
ingi verslunarmanna sé ekki kveðið
á um skylduaðild, hvorki almennt að
lífeyrissjóðum né sérstaklega að LV.
Síðan segir í álitinu: „Sé kjarasamn-
ingurinn einn lagður til grundvallar
að mati á aðildarskyldu að Lífeyr-
issjóði verslunarmanna, þá er nið-
urstaðan skýr: Það er ekki aðild-
arskylda að sjóðnum í merkingi laga
nr. 129/1997. Gildir þá einu hvort
horft er til hins almenna útgefna
kjarasamnings VR og SA, til samn-
ings VR og VSÍ árið 1996 um lífeyr-
ismál eða kjarasamnings ASÍ og
VSÍ árið 1969.“
Ennfremur segir í álitsgerðinni að
almenn lögskýringarsjónarmið
gangi mjög til þeirrar áttar að
skerðing réttinda á borð við félaga-
frelsi, verði að styðjast við skýra
réttarheimild. Jafnvel þótt slík
heimild sé til staðar sé ekki sjálf-
gefið að hún fái staðist ákvæði
stjórnarskrár og mannréttindasátt-
mála Evrópu, ef skerðing réttinda
sé meiri en réttmætur tilgangur
helgi. Um það megi vísa til ýmissa
dóma Mannréttindadómstólsins.
Með vísan til þessa verði að telja
„afar hæpið“ að dómstólar myndu
telja það fullnægjandi réttarheimild
til að knýja fram aðildarskyldu að
byggja hana á ákvæðum samþykkta
lífeyrissjóðsins sjálfs. Í því felist
meira valdaframsal löggjafans en
nokkur tök séu á að telja heimilt.
„Að þessu virtu verður það niður-
staðan að ekki séu fyrir hendi full-
nægjandi ákvæði í kjarasamningi
VR til að byggja á aðildarskyldu
verslunarmanna að lífeyrissjóði eða
sjóðum. Samkvæmt því leiði engin
ákvæði laga nr. 129/1997 til þess að
aðildarskylda sé að lögum að Lífeyr-
issjóð verslunarmanna,“ segir í álits-
gerðinni.
Lögfræðiálit um lífeyrissjóðaaðild verslunar- og skrifstofufólks
Aðild að Lífeyrissjóði
verslunarmanna frjáls
Skilyrði fyrir skylduaðild að
lífeyrissjóðir eigi fyrir
heildarskuldbindingum sínum
SKIPSTJÓRARNIR á nótaskip-
unum Sunnutindi SU og Sighvati
Bjarnasyni VE leituðu í gær-
kvöldi að síld á Glettinganes-
grunni um 17 sjómílur austur af
landinu. Höfðu þeir verið í
skamma stund á miðunum þegar
Morgunblaðið hafði samband og
ekki fundið neitt ennþá.
Í fyrrakvöld varð Sveinn
Benediktsson, skipstjóri á Barða
NK, var við síldartorfur á þessu
svæði auk þess sem þónokkuð af
henni kom upp með trollinu.
„Það er greinilega síld hérna á
svæðinu,“ sagði Sveinn og hún
hefði vigtað á bilinu 190 til 410
grömm.
Háhyrningar leita í síldartorf-
ur og sagði Sveinn nóg af há-
hyrningum í kring. „Þar sem
maður sér nokkuð af háhyrningi
þar er síld. Það er nokkuð víst.“
Helgi Valdimarsson, skipstjóri
á Sighvati Bjarnasyni, sagði lítið
að frétta ennþá enda hefði stutt-
ur tími farið í að leita að síld. Það
gæti verið hellingur af henni
þarna í kring þó að hún fyndist
ekki strax.
Svipað hljóð var í Sigurði Jóns-
syni, skipstjóra á Sunnutindi, en
hann varð þó var við einhverja
síld og var að færa sig vestar og
nær landi í gærkvöldi. Sagði
hann síldina alltaf færast eitt-
hvað til og þá væri bara að leita.
Vart við síld
fyrir austan
ARI Edwald, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins (SA), segir
að í álitsgerðinni felist tvær meg-
inniðurstöður
sem báðar séu
nýjar af nálinni,
miðað við það
sem flestir hafi
talið, og komi því
sjálfsagt ýmsum
á óvart. Annars
vegar sú að ekki
sé til staðar
skylduaðild að
Lífeyrissjóði
verslunarmanna (LV) og hins vegar
að skilyrði fyrir skylduaðild að líf-
eyrissjóðum almennt sé að þeir eigi
fyrir heildarskuldbindingum sín-
um. Það eigi væntanlega við um LV
og marga aðra sjóði.
Ari segist á þessu stigi ekki vilja
tjá sig frekar um hvort skylduaðild
sé að LV eða ekki en varðandi síð-
arnefndu niðurstöðuna virðist sem
einfaldari rökstuðningur liggi að
baki henni. Þar sé einfaldlega vísað
í skýrt samningsákvæði milli aðila
vinnumarkaðarins sem ekki hafi
verið mikill gaumur gefinn á und-
anförnum árum, hvernig sem á því
standi.
Á Ari von á nokkurri umræðu og
skiptum skoðunum um þetta álit
innan lífeyrissjóðanna og lands-
samtaka þeirra, auk þess sem þetta
verði rætt innan málefnahóps Sam-
taka atvinnulífsins um lífeyrismál.
Hann segir álitsgerðina hafa verið
kynnta fyrir stjórn SA en þar hafi
ekki verið tekin afstaða til hennar.
Ari segir álitið yfirgripsmikið og
ágætlega rökstutt af Þórarni, sem
hafi mikla þekkingu og reynslu á
sviði lífeyrismála.
Niðurstöður
sem munu koma
ýmsum á óvart
Ari Edwald