Morgunblaðið - 08.10.2003, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. OKTÓBER 2003 27
ekki þriðja vandann,“ sagði Marwan
Muasher, utanríkisráðherra Jórdan-
íu, í gær.
Ýmsar skýringar
En hvert var markmið Sharons?
Sumir fréttaskýrendur segja að það
hafi verið að friða þá sem kröfðust
hefnda vegna sjálfsmorðsárásar á
laugardag er kostaði 19 Ísraela lífið í
Haifa. Áköfustu haukarnir í stjórn
Sharons vilja grípa til enn róttækari
ráða og vilja að Yasser Arafat Pal-
estínuleiðtogi verði þegar rekinn í
útlegð vegna meints stuðnings leið-
togans við hryðjuverkasamtök. Einn
ráðherranna, Effie Eitam, sagði að
rangt skotmark hefði verið valið,
betra hefði verið að skjóta Arafat.
En Ísraelar hafa fengið skýr skila-
boð frá Washington um að verði Ara-
fat rekinn burt muni það hafa slæm
áhrif á alþjóðavettvangi. Deilt er
hart í Ísrael um raunverulegar
ástæður árásarinnar á sunnudag.
Pólitískir andstæðingar Sharons
segja að um örvæntingu hafi verið að
ræða. Hann sé kominn í sjálfheldu
RÍKISSTJÓRN ArielsSharons í Ísrael virtistum helgina ætla að opnanýjan kafla í deilunum við
arabaríkin þegar gerð var loftárás á
æfingabúðir fyrir hermdarverka-
menn um átta kílómetra norðaustan
við höfuðborg Sýrlands, Damaskus.
Síðast gerðu Ísraelar loftárás á land-
ið í Yom Kippur-stríðinu haustið
1973. Bashar al-Assad Sýrlandsfor-
seti hefur mótmælt kröftuglega og
krafist þess að öryggisráð Samein-
uðu þjóðanna fordæmi árásina.
Sagði hann í gær að markmið Shar-
ons hefði verið að leiða athyglina frá
ömurlegu ástandinu á hernumdum
svæðum Palestínumanna. Banda-
ríkjamenn hvöttu Ísraela til að fara
varlega en George W. Bush forseti
bætti jafnframt við að Ísraelar hefðu
rétt til að „verja sig“.
Flest bendir til þess að ekki hafi
verið margt fólk á staðnum þegar
ísraelski flugherinn gerði flug-
skeytaárás á umræddar búðir á
sunnudag. Talið er að einn maður
hafi særst og að sögn ísraelska dag-
blaðsins Haaretz eru sögusagnir á
kreiki um að einhverjir hafi týnt lífi.
Nokkrar stundir liðu áður en sýr-
lensk stjórnvöld skýrðu frá árásinni,
sumir telja að hún hafi komið svo á
óvart að menn hafi í fyrstu verið
skelfingu lostnir í Damaskus. Þótt
Sýrlendingar hafi mikið lið undir
vopnum er herbúnaður þeirra um
margt úreltur enda Sovétríkin, sem
áður sáu þeim fyrir vopnum, liðin
undir lok. Þeir hafa því enga mögu-
leika á að sigra ef til styrjaldar kæmi
við Ísrael, langöflugasta herveldið í
Miðausturlöndum.
Hizbollah-menn látnir svara?
Sýrlendingar ákváðu því strax að
reyna að verjast með því að beita
diplómatískum þrýstingi gegn Ísr-
aelum á vettvangi öryggisráðsins.
En bent er á að þeir gætu hugsan-
lega svarað með því að láta liðsmenn
Hizbollah-samtakanna í Líbanon
gera árásir suður yfir landamærin á
Ísrael en um 30.000 manna sýrlenskt
hernámslið tryggir Assad raunveru-
leg yfirráð í Líbanon.
Einnig er talið að Assad gæti
reynt að gera Bandaríkjamönnum,
bakhjörlum Ísraela, lífið enn erfið-
ara í Írak með því að aðstoða hryðju-
verkamenn og jafnvel al-Qaeda-liða
við að laumast yfir landamærin.
Bandaríkjamenn hafa undanfarnar
vikur sakað Sýrlandsstjórn um að
leyfa vígamönnum úr ýmsum lönd-
um að fara um landið til Íraks til að
berjast gegn bandamönnum þar. Og
Sýrlendingar hafa árum saman hýst
skrifstofur og æfingabúðir samtaka
á borð við Alþýðufylkinguna til frels-
unar Palestínu (PLFP) og Íslamska
Jihad sem standa ásamt fleiri hópum
fyrir hermdarverkum í Ísrael eins
og Hizbollah.
Ljóst er að með árásinni er hugs-
anlega verið að æsa til nýs ófriðar
milli ríkja í Miðausturlöndum og
sumir heimildarmenn bandaríska
blaðsins The New York Times í
arabaheiminum sögðust óttast að
það gæti orðið raunin. „Við erum að
kljást við stórt vandamál í Írak, frið-
aráætlunin er upp í loft, við þurfum
með harðlínustefnu sína og hafi talið
nauðsynlegt að gera eitthvað.
Aðrir segja að því sé öðru nær að
um fát hafi verið að ræða. Sharon
hafi valið að grípa til vandlega út-
hugsaðrar og áhrifamikillar aðgerð-
ar sem ekki myndi styggja Banda-
ríkjamenn eða koma þeim í mikinn
vanda þótt arabar myndu að sjálf-
sögðu grípa tækifærið og gagnrýna
þá fyrir að taka ávallt málstað Ísr-
aela. Árásin sé ótvíræð viðvörun til
arabaríkja og hættan á gagnárás sé
nær engin. Á hinn bóginn er alls ekki
víst að loftárásin nægi til að hafa
áhrif á stefnu Assads og hans
manna. Spyrja má hvað Sharon geti
þá gert annað en að efna til fleiri og
öflugri árása; slík þróun gæti hæg-
lega farið úr böndunum.
Margir arabískumælandi frétta-
skýrendur segja að þrennt hafi eink-
um valdið þessari ákvörðun Ísr-
aelsstjórnar: Varla séu mörg
skotmörk eftir á hernumdu svæðun-
um ef menn vilji hefna fyrir sjálfs-
morðsárásir, Bandaríkjamenn hafi
lýst yfir stríði gegn hryðjuverkum
og innrásin í Írak hafi ýtt undir þá
gamalreyndu stefnu Ísraela að láta
ekki landamæri aftra för þegar ráð-
ist sé gegn óvinum og loks að Palest-
ínustjórn hafi reynst ófær um að
stöðva aðgerðir hryðjuverkasam-
taka. Loftárásin á Sýrland eigi að
þrýsta á stjórnir allra arabaríkja um
að beita sér gegn hermdarverkum.
„Verðum að taka á
kjarna vandans“
Hvað sem þessum vangaveltum
líður segja margir hófsamir arabar
að jafnt Ísraelar sem Bandaríkja-
menn neiti að viðurkenna að hryðju-
verkin verði ekki stöðvuð nema tek-
ið sé á blæðandi sári, þ.e. hlutskipti
Palestínumanna.
„Við verðum að taka á kjarna
vandans,“ sagði sýrlenskur ráð-
herra, Buthaina Shaaban, í viðtali
við The New York Times. „Í staðinn
fyrir að láta allt snúast um Hamas
og Íslamska Jihad verðum við að
hefja umræður um hernám Ísraela á
svæðum araba.“ Auk svæða Palest-
ínumanna tóku Ísraelar í sex daga
stríðinu 1967 Gólanhæðir sem áður
voru hluti Sýrlands.
Svar Ísraela er sem fyrr að ekki
sé hægt að byggja upp gagnkvæmt
traust til friðarsamninga og tilslak-
ana fyrr en hermdarverkum linni.
Eitt af því sem stjórnir arabaland-
anna gætu sjálfar gert til að draga
úr tortryggni Ísraela er að stöðva
fjárstuðning við Hamas og önnur
samtök sem skipuleggja aðgerðir
sjálfsmorðingjanna. Þau útvega
þeim sprengjubelti, telja þá á að
fórna sér og tryggja síðan að
sprengjumaðurinn hviki ekki frá
áforminu. Er það m.a. gert með því
að láta þá kynna sig á myndbandi
sem birt er eftir árásina. Ótti við
skömmina vegna heigulsháttar sem
allir Palestínumenn myndu vita um
og flestir fordæma sér til þess að
menn hætta ekki við á síðustu
stundu.
Í grein í The New York Times
segir að á bak við tjöldin bendi sumir
háttsettir ráðamenn í Washington á
að Ísraelar séu í reynd aðeins að
framfylgja þeirri stefnu Bush að
beita svonefndri „fyrirbyggjandi að-
gerð“ í baráttunni gegn hryðjuverk-
um. Því sé erfitt að gagnrýna þá fyr-
ir loftárásina. Assad er ekki í
miklum metum vestra og margir
þarlendir ráðamenn vafalaust á því
að ekki sé óskynsamlegt að veita
honum kröftuga viðvörun.
Ísraelar með frjálsar hendur
En aðrir benda á að svonefndur
Vegvísir til friðar, áætlun sem stór-
veldin með Bandaríkin í fararbroddi
sömdu, virðist hafa runnið út í sand-
inn. Allt sé í hnút, Bush vilji því ein-
faldlega ekki í bili skipta sér neitt af
deilunum um sjálfstætt ríki Palest-
ínumanna, hann ætli að láta Ísraela
um að finna „lausn“ sem þeim henti.
Bandaríkjastjórn hefur gagnrýnt
að öryggismúrinn, sem Ísraelar eru
að reisa á mörkum hernumdu svæð-
anna og eigin ríkis, skuli fara sums
staðar langt inn á hernumdu svæðin,
með þessu sé verið að grafa undan
friðarsamningum og samkomulagi
um landamæri einhvern tíma í fram-
tíðinni. En ennþá er haldið áfram að
efla byggðir landtökumanna gyð-
inga á Vesturbakkanum og ekki
rætt í neinni alvöru í Hvíta húsinu
um að refsa Ísraelum fyrir vikið.
Fyrirhuguð fjárhagsaðstoð Banda-
ríkjamanna við Ísrael er á þessu ári
um níu milljarðar dollara, um 700
milljarðar króna og engin áform um
að draga úr honum.
Ein af ástæðunum liggur í augum
uppi: Almenningur í Bandaríkjun-
um er yfirleitt á bandi Ísraela, Bush
á nú í vök að verjast og nýtur dvín-
andi stuðnings í könnunum. Hann
leggur ekki í að koma sér upp nýju
innanlandsvandamáli með því að
setja Sharon stólinn fyrir dyrnar.
Sharon grípur til „fyr-
irbyggjandi aðgerða“
Reuters
Bashar al-Assad, forseti Sýrlands, ræðir við fréttamenn í Damaskus í
gær. Hann sakaði stjórn Ariels Sharons í Ísrael um að reyna að æsa til
stórstyrjaldar í Miðausturlöndum með loftárásinni á sunnudag.



     
 !"!#!$  #%&&" '"#
& (# !$ #  )#*+ ,&"   "* * #  )
- ".&#"$% "&&"
'"# "$ /%"  01 $" #
 +
"
$%& 
'()"
*+$,-
)().')
/0("1)2$
*- #
 
 

(#
!
"#

'
 !
! !

23

"#
 #


4%
#
 
'"#

#!
"!"

 &%
/  3
4   %33$%
& 4
 &
5 & 4
  6 7 







  
    Loftárás Ísraela á
æfingabúðir hryðju-
verkamanna í Sýrlandi
á sunnudag olli tauga-
titringi í mörgum
arabaríkjum. Kristján
Jónsson kynnti sér
skoðanir manna á því
hvað hefði valdið
ákvörðun Ísraela.
kjon@mbl.is
árið 1982
úð í versl-
ð í Glerár-
hjákvæmi-
litlu
reyndust
voru gerð-
ár. Fyrstu
á Eiðs-
ð 1975 og
útibúum.
vo allar af
andmæli
hinna tryggu viðskiptavina þeirra
fyrir ekki.
En kaupfélagið var ekki einungis
umsvifamikið í rekstri matvöruversl-
ana, Vöruhús KEA var opnað í mið-
bænum árið 1973, deildaskipt vöru-
hús þar sem menn gátu keypt járn-
og glervöru, vefnaðarvöru, skótau,
herrafatnað, teppi, rit- og leikföng
sem og hljómplötur. Þá var kaup-
félagið með á sinni könnu bygginga-
vörudeild, raflagnadeild og véladeild
svo eitthvað sé nefnt en kaupfélag-
inu virtist fátt óviðkomandi á þessu
tímabili.
Velta verslunardeildar var
löngum sú mesta af deildum kaup-
félagsins, þannig velti verslunin tæp-
um 45% af heildarveltu félagsins alls
árið 1990, 4 milljörðum króna og var
hlutur matvörunnar tæpur milljarð-
ur. Á þessum tíma fór samkeppni á
matvörumarkaði harðnandi á Akur-
eyri og var henni svarað með stofnun
lágvöruverðsverslunarinnar KEA-
Nettó.
Um áramótin 1999 og 2000 var
stofnað sérstakt hlutafélag, Matbær
um verslunarrekstur KEA. Félagið
keypti svo rekstur matvöruverslana
Kaupfélags Þingeyinga árið 1999 og
sameinaði sínum. Áfram var haldið
að hagræða og um áramótin 2000 var
tilkynnt um samruna Matbæjar og
Samkaupa. Sú keðja sem til varð við
þann samruna var sú þriðja stærsta
á sviði matvöruverslana á landinu.
Rak félagið á þriðja tug verslana
víða um land undir hinum ýmsu
nöfnum; Nettó, Kaskó, Samkaup,
Úrval, Strax og Sparkaup. Þá átti
fyrirtækið Valgarð, kostverslun á
Akrueyri og kjötvinnsluna Kjötsel í
Reykjanesbæ. Veltan nam 8,3 millj-
örðum króna árið 2001 og voru
starfsmenn félagsins um 500 talsins.
Kaupfélag Eyfirðinga hefur nú á
síðustu misserum gengið í gegnum
miklar breytingar, en með staðfest-
ingu á nýjum samþykktum fyrir
KEA var gerð sú breyting að til varð
Kaupfélag Eyfirðinga – samvinnu-
félag annars vegar og hins vegar
fjárfestingarfélagið Kaldbakur. Hið
síðarnefnda tók við öllum eignum og
skuldbindingum KEA, þar á meðal
eignarhlut félagsins í Samkaupum.
Það var svo í fyrradag að Kaldbakur
seldi öll hlutabréf sín í Samkaupum,
50,4% til Kaupfélags Suðurnesja
sem átti tæpan helming hlutafjár á
móti Kaldbaki. Með þeirri sölu lauk
117 ára afskiptum KEA af verslun-
arrekstri á Akureyri og í Eyjafirði.
n fárra starfsmanna KEA í dag, keyrði út mat-
fjölda ára. Hér afhendir hann Ragnheiði Júl-
ns Guðjónssonar vörur sínar. Myndin er tekin
var Brjánn að hefja störf hjá KEA á Akureyri.
lunar-
okið
u tagi á Akureyri og í ná-
óru í verslunarsögu KEA í
slíkum rekstri.
Guð-
Hafn-
Kaup-
maður
f þessu
ur að
g ár
óra
rslanir
ð. Svo
r urðu
verf-
ndir í
Hlíð-
ullandi
borg-
því upp
mjög
ánægt
ði
eigt og
larnir
álægt
ber
m
ð-
um fram-
æmda-
ags Suð-
gsmanna
upum til
móti
gið frá
ör í við-
di standa
é-
að það
tofnun