Morgunblaðið - 09.10.2003, Blaðsíða 4

4 B FIMMTUDAGUR 9. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
























































































NVIÐSKIPTI ATHAFNALÍF
Fjárfestingar bandarísk-ísraelsks gyðings í evrópskum
fjölmiðlum valda áhyggjum. Á sama tíma er því spáð að mikil
lækkun sé fram undan á húsnæðisverði víða um heim.
Áhyggjur af fjárfestingum í fjöl-
miðlum og lækkun húsnæðisverðs
FJÁRFESTINGAR útlendinga í fjölmiðl-
um virðast áhyggjuefni í Evrópu um þessar
mundir. Tilefnið er einkum kaup kaupsýslu-
mannsins Haim Saban á þýsku sjónvarps-
stöðinni ProSiebenSat.1 á dögunum og yf-
irlýsingar hans um frekari fjárfestingar í
bresku sjónvarpsfyrirtæki. Þjóðverjar voru
víst ekki par ánægðir með að fá Saban inn á
markaðinn sem eiganda stærstu einkareknu
sjónvarpsstöðvarinnar í Þýskalandi. Nú hafa
Bretar áhyggjur af innrás Sabans á breskan
fjölmiðlamarkað en Saban hefur lýst því yfir
að hann ásælist stjórnvarpsveldið ITV þar í
landi, að því er segir í umfjöllun Economist.
Saban þessi er bandarísk-ísraelskur gyð-
ingur, fæddur í Egyptalandi og uppalinn í
Ísrael. Hans fyrstu afskipti af sjónvarps-
markaði voru á níunda áratugnum þegar
hann átti franskt fyrirtæki sem seldi stef fyr-
ir sjónvarpsþætti. Saban er af fátæku fólki
kominn en efnaðist gríðarlega á því að selja
barnaþætti í bandarískt sjónvarp.
Saban festi í sumar kaup á ProSiebenSat.1
sem er næststærsta sjónvarpsfyrirtæki í
Þýskalandi.
Í gær tóku samkeppnisyfivöld í Bretlandi
taki ákvörðun um að fjölmiðlafyrirtækin
Carlton og Granada fái að sameinast undir
merkjum ITV. Þar með er orðið til veldi á
breskum sjónvarpsmarkaði sem er í góðri að-
stöðu til að keppa við ríkisrisann BBC. Saban
er einn af mörgum sem hefur lýst áhuga á að
kaupa sameinað fyrirtæki, ITV. Bretar eiga
ekki að venjast því að aðrir en heimamenn
haldi um stjórnartaumana á sjónvarpsstöðv-
unum og virðast, samkvæmt Economist, ekki
alveg vita hvernig þeir eiga að taka áhuga
Sabans á fjölmiðlaveldinu.
Helsta áhyggjuefnið er þó ekki það að Sab-
an skuli vera útlendingur og fjármagnið inn á
fjölmiðlamarkaðinn komi að utan. Ummæli
Sabans á ljósvakaráðstefnu sem haldin var í
Cambridge í Bretlandi í september síðastliðn-
um gefa mönnum tilefni til að efast um að það
sem vaki fyrir Saban sé það eitt að festa fé sitt
í vænlegum kosti. Saban sló því fram að
fréttaumfjöllun ríkissjónvarpsins BBC og
Sky News, sem er í eigu auðjöfursins Ruperts
Murdoch, um málefni Mið-Austurlanda væri
„óþarflega hliðholl Aröbum“. Á sömu ráð-
stefnu sagðist Saban hafa áhuga á að kaupa
ITV.
Líkt og gerist hérlendis krefjast breskar
fréttastofur þess að vera sjálfstæðar frá eig-
endum fjölmiðilsins sem þær starfa fyrir.
Þótti fjölmiðlafólki í Bretlandi sem Saban
væri að boða brot á þessari venju með um-
mælunum á ráðstefnunni. Saban hefur reynt
hvað hann getur að sannfæra markaðinn um
að hann ætli sér ekki að hafa áhrif á frétta-
flutning þeirra stjónvarpsstöðva sem tilheyra
ITV-samsteypunni. En orðin lét hann falla og
það verður ekki létt verk fyrir Saban að fá
Breta til að trúa því að fyrirætlanir hans séu
einungis tengdar viðskiptum, en ekki afskipt-
um.
ll SJÓNVARPSMARKAÐUR Eyrún Magnúsdóttir
Fjölmiðlaskelfirinn
Saban
eyrun@mbl.is
ÞAÐ sem fer upp hlýtur að koma aftur nið-
ur, sagði í söngtexta bandarísku djass-rokk-
sveitarinnar Blood, Sweat and Tears um árið.
Þetta voru að sjálfsögðu engin ný sannindi
þegar lag hljómsveitarinnar heyrðist hvað
mest fyrir um þremur áratugum. Segja má
hins vegar að þetta lögmál hafi komið skýrt
fram á hlutabréfamörkuðum víða um heim á
síðustu árum, sem margir hafa brennt sig á en
einnig án efa lært af. En þetta á eðlilega einn-
ig við um margt annað.
Breska vikuritið Economist hefur notað
svipað líkingamál og hljómsveitin gerði í
söngtexta sínum í umfjöllun um húsnæðis-
verð. Í blaðinu hefur a.m.k. tvisvar á þessu ári
í umfjöllun um húsnæðisverð verið lagt út af
þeim sannindum að því hærra sem klifið er,
því meira verði fallið. Í maí síðastliðnum spáði
blaðið því að verð á húsnæði myndi lækka um-
talsvert víða í heiminum á komandi árum eftir
þá miklu hækkun sem orðið hefur á umliðnum
árum. Verðið myndi til að mynda lækka um
10% í Bandaríkjunum á næstu fjórum árum.
Lækkunin myndi hins vegar verða enn meiri í
löndum eins og Ástralíu, Bretlandi, Írlandi,
Niðurlöndum og á Spáni, eða allt að 20–30%.
Spár þessar taka mið af því hvað húsnæð-
isverð er orðið miklu hærra en meðalverð á 25
ára tímabili í hverju landi fyrir sig, og að
teknu tilliti til hinna margvíslegu breytilegu
þátta sem áhrif hafa á slíkan samanburð.
Frá því Economist spáði þessari miklu
lækkun á húsnæðisverði síðastliðið vor hefur
verðið haldið áfram að hækka, jafnt í þessum
löndum sem og víða annars staðar og einnig
hér á landi. Í nýlegri umfjöllun í blaðinu um
þetta sama efni segir að þó spáin frá síðast-
liðnu vori hafi ekki ræst enn sem komið er, sé
ekki ástæða til að breyta henni. Afstaða
blaðsins til þessa máls sé enn sú sama. Fallið
á markaðinum verði hins vegar líklega enn
meira eftir því sem lengra verði í að það fari
að draga úr verðhækkunum á húsnæði.
Economist segir að dregið hafi úr hækkun
húsnæðisverðs milli ára í sumum löndum en
öðrum ekki. Þetta eigi til að mynda við um
Bandaríkin, Bretland og Niðurlönd. Spánn
og sérstaklega Írland séu hins vegar dæmi
um lönd þar sem húsnæðisverðið hækki með
auknum hraða milli ára. Staðan hér hefur
ekki verið ósvipuð því, með undantekningum.
Íbúðarverð í fjölbýli á höfuðborgarsvæðinu
hækkaði um 67% frá ársbyrjun 1999 til ágúst-
mánaðar á þessu ári. Verðið var mun stöð-
ugra á næstu árum þar á undan og hækkaði
til að mynda einungis um 12% frá ársbyrjun
1996 til 1999.
Launaþróun hefur mikil áhrif á húsnæð-
ismarkaðinn. Heildarlaun launþega sem og
kaupmáttur launa hafa hækkað hér á landi á
undanförnum árum, þegar á heildina er litið.
Samkvæmt upplýsingum frá Kjararannsókn-
arnefnd hækkuðu heildarlaun allra starfs-
stétta frá fyrsta ársfjórðungi 1999 til annars
ársfjórðungs þessa árs um rúm 30%. Þessi
hækkun er um helmingur af hækkun íbúð-
arverðsins, sem segir að sjálfsögðu að hærra
hlutfall af launum fólks fer nú til að greiða af
því húsnæði sem það festir kaup á en var áð-
ur, þegar á heildina er litið.
Líklegt er að íbúðarverð muni halda áfram
að hækka hér á landi vegna aukins hagvaxtar
á komandi árum. Verðið getur hins vegar að
sjálfsögðu ekki hækkað endalaust umfram
launin og því hlýtur að koma að því að það fari
a.m.k. að draga úr hækkuninni hér á landi, og
jafnvel að verðið taki að lækka, eins og Eco-
nomist spáir að muni gerast annars staðar.
ll HÚSNÆÐISVERÐ Grétar Júníus Guðmundsson
Aðdráttaraflið virkar
gretar@mbl.is
U
M SÍÐUSTU áramót lauk um-
fangsmiklum breytingum á skipu-
lagi Flugleiða. Öll starfsemi félags-
ins hefur nú verið færð út í ellefu
sjálfstæð dótturfyrirtæki og um
næstu áramót bætist tólfta félagið
við.
Sigurður Helgason, forstjóri
Flugleiða, segir að Icelandair sé
langstærst dótturfélaganna og það fyrirtækjanna sem
helst drífur starfsemina áfram, en allt eru þetta stór fyr-
irtæki á íslenskan mælikvarða og sjö þeirra eru meðal 100
stærstu fyrirtækja landsins. Eftir breytingarnar um síð-
ustu áramót varð ekkert eftir í móðurfélaginu Flugleiðum
nema eignin á flugvélunum, fasteignir og eignarhaldið á öll-
um dótturfélögunum. „Hlutverk Flugleiða eftir þessar
breytingar er ekki lengur rekstur heldur bæði stefnumót-
un samstæðunnar og skipulag, setning arðsemismarkmiða,
utanhald um eignir. Með þessu er dregið úr þeirri við-
skiptalegu áhættu sem fylgir flugrekstri. Það er ef skakka-
föll koma í millilandafluginu eins og gerðist í kjölfar 11.
september 2001 þá eru hin dótturfélögin ákveðin vörn. Í
dag koma um 55% af rekstrartekjum Flugleiða frá milli-
landaflugi Icelandair og við teljum að það hlutfall muni
lækka þó að heildarvelta Icelandair muni aukast. En þar
skiptir miklu að okkur takist að auka arðsemi annarra dótt-
urfélaga,“ segir Sigurður.
Meiri snerpa
Hann segir að þær umbreytingar á fyrirtækinu sem hófust
fyrir nokkrum árum hafi skilað miklum árangri og aukið
mjög fagmennsku í ferðaþjónustunni hér á landi. „Þessi
breyting hefur haft í för með sér mun skarpari fókus hjá
stjórnendum, sem aftur hefur skilað sér í vexti og bættri af-
komu.“
Sigurður segir að skipting félagins í dótturfélög hafi
fengið góðan hljómgrunn hjá flestum starfsmönnum og nú
þegar skilað góðum árangri í rekstrinum. „Eftir besta ár-
angur í sögu félagsins í fyrra við góð ytri skilyrði þurfti fé-
lagið að fást við samdrátt á alþjóðamarkað í ákveðnum
rekstrarþáttum í vor. Þá kom glöggt í ljós að skiptin fyr-
irtækisins í dótturfélög gerir okkur færari um að bregðast
við neikvæðri þróun af snerpu. Stór dótturfélög eins og
Loftleiðir hafa þurft að taka á sig mikinn byrjunarkostnað
og uppbyggingarstarf í hótelrekstrinum hefur kostað sitt.
Hins vegar er ljóst að þessi kostnaður mun skila sér í mun
betri afkomu síðar.“
Að sögn Sigurðar hefur starfsmönnum innan hvers fé-
lags gengið mjög vel að vinna saman og hann sé sann-
færður um að þetta hafi verið rétt ákvörðun að brjóta
reksturinn niður í einingar. Yfirmenn hvers félags nái að
einbeita sér betur að rekstri síns félags í stað þess að yf-
irmenn Flugleiða séu með puttana í hverju verkefni.
Sigurður segir upphafið að þessari breytingu sé að finna
í þeirri ákvörðun Flugleiða frá árinu 1995 að skilgreina sig
sem ferðaþjónustufyrirtæki í stað flugfélags. Á þeim tíma
var félagið búið að endurnýja flugflotann og byggja hér
upp leiðakerfi í millilandaflugi þar sem Ísland var skipti-
stöð farþega á leið yfir Norður-Atlantshaf og fyrir vikið
jókst ferðatíðni til og frá Íslandi hröðum skrefum. Þess
vegna fjölgaði ferðamönnum hér meira en helmingi hraðar
en í Evrópu. Félagið taldi því tímabært að koma af meiri
þunga inn í íslenska ferðaþjónustu. „Um þessar mundir er
mikið rætt um breytingar á íslenskum fyrirtækjum, en um-
breytingar hafa verið helsta verkefni mitt sem forstjóra
Flugleiða alla tíð. Öll fyrirtæki sem starfa á síbreytilegum
mörkuðum þurfa stöðugt að breytast og þróast í takt við
umhverfið. Flugleiðir í dag eru allt annað fyrirtæki en
Flugleiðir fyrir 5 árum og nánast óþekkjanlegt frá þeim
Flugleiðum sem störfuðu fyrir tíu árum. Það er líka alveg
ljóst að á næstu fimm árum eiga eftir að eiga sér stað mikl-
ar breytingar. Það er aldrei hægt að halla sér aftur í stóln-
um og hugsa með sér að nú sé
allt orðið harla gott, og nú sé
komið að því að njóta afrakst-
ursins af umbreytingum lið-
inna ára. Þvert á móti eykst
stöðugt hraði umbreyting-
anna og það á sannarlega við
um flugið og ferðaþjón-
ustuna,“ segir Sigurður.
Líkt við þjóðarflugfélög
Hann bendir á örar breyting-
ar á leiðakerfi Icelandair und-
anfarin ár, sem byggjast á því
að félagið hafi nú á að skipa
sérfræðiþekkingu og upplýsingatækni sem geri kleift að
meta árangur einstakra leiða nánast daglega. „Við höfum
tekið út staði eins og Lúxemborg og Halifax. Gert miklar
breytingar á ferðatíðni til fjölmargra staða, drógum úr
framboði um 20% veturinn 2001/2002 með afar litlum fyr-
irvara og bætum næsta sumar við flugi til 6 ákvörðunar-
staða í Evrópu og Bandaríkjunum. Hraðinn í þessu er orð-
inn mjög mikill. Flugvélar eru afar dýr tæki og mikilvægt
að beita þeim á markaði sem standa undir fjárfestingunni.
Rekstrarárangur Icelandair undanfarin tvö ár er til marks
um árangurinn,“ segir Sigurður.
Hann segir að á Íslandi sé Icelandair, dótturfélagi Flug-
leiða, oft líkt við hefðbundin þjóðarflugfélögum í Evrópu,
eins og SAS, KLM, British Airways, Lufthansa, Air
France og fleiri. „En raunin er allt önnur. Það er eiginlega
ekkert hefðbundið við Icelandair og fyrirtækið er gjörólíkt
þessum félögum. Þau eru, eða koma öll úr ríkiseigu, og hafa
fyrst og fremst haft það hlutverk að þjóna viðskiptalífi
þjóða sinna. Við byggjum hinsvegar fyr
þjóna almennum markaði fólks á leið í f
vina og ættingja. Við byggjum líka á ar
ævintýramanna sem sóttu sér verkef
heim. Útrás er annað orð sem hefur v
skiptalífinu að undanförnu en Loftleið
fyrsta alvöru íslenska útrásarfyrirtækið
dag sannkallað útrásarfyrirtæki þar s
þegatekjum Icelandair koma af erlen
einungis 25% frá okkar heimamarkaði,
urfélög Flugleiða eru svo sannarlega
þjónustufyrirtækin sem gera út á erlen
lög á borð við Loftleiðir og Flugleiðir F
þar sem skilur á milli Flugleiðasams
hefðbundnu þjóðarflugfélaga, að hinn
aður með tæplega 300 þúsund íbúa er a
fyrir alþjóðlegan flugrekstur.
Þess veg
inn á alþj
sækjum okk
og þess veg
okkur völl í
um tengdu
fluginu,“ se
Fargjöld l
Aðspurður
samvinna A
muni hafa
landair, dót
segist Sigu
verði rekin
lög að minnsta kosti til að byrja með en
því að þau renni í eitt. „Við erum í samk
Atlantshafið og einnig Air France. Við
runi þessara tveggja flugfélaga muni ha
ur Flugleiða en á þessum markaði ríkir
má segja að hún verði æ harðari. Flugf
ugt. Það eru engin ný sannindi. Nú ger
hraðar en áður. Við sjáum líka að læ
hvetja til ferðalaga og flugfarþegum fjö
er stærsta atvinnugreinin í heiminum. É
inn vöxt í ferðaþjónustu á Íslandi eða
næstu 7 árum. Við stefnum að því að hé
und ferðamenn árið 2010,“ segir Sigurðu
Hann segir að leiðakerfi Icelandair
grundvöllur starfsemi félagsins. „Þessi
arkerfi sem við höfum byggt upp á henn
skiptahugmynd félagsins. Við gerum Ís
alþjóðlegu farþegaflugi milli Evrópu og
Sigurður Helgason: Flugleiðir í dag eru allt
Vaxt
Flugleiðir hafa sett sér markmið um að tvöfalda fjölda erlen
Félagið hefur farið í gegnum miklar breytingar í þrjátíu ára
miðum og fást við sveiflur í alþjóðlegu rekstrarumhverfi. Sta
stjórnun. Guðrún Hálfdánardóttir ræddi við Sigurð Helgas
.......................................
K e f l a v í k u r f l u g v ö l l u r g æ t i
o r ð i ð e i n m i k i l v æ g a s t a ú t -
f l u t n i n g s h ö f n Í s l e n d i n g a f y r -
i r s j á v a r a f u r ð i r e n þ a ð e r í
v a x a n d i m æ l i v e r i ð a ð f l y t j a
f i s k i n n f e r s k a n t i l ú t l a n d a .
.......................................