Morgunblaðið - 09.10.2003, Blaðsíða 2

2 C FIMMTUDAGUR 9. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ








































































































NÚR VERINU NÚ ER verið að ganga frá sölu á
netabátnum Óla á Stað frá Staðarvík
í Grindavík til Saltvers í Reykja-
nesbæ. Bátnum fylga ígildi um 300
tonna af þorski. Báturinn hefur lagt
upp þorskafla sinn til vinnslu hjá
Stakkavík í Grindavík, en annar fisk-
ur hefur farið á markað. Nú mun
hann stunda netaveiðar fyrir Saltver
og leggja þar upp.
Gunnlaugur Ævarsson, skipstjóri
á Óla á Stað og einn eigenda bátsins,
segir að það sé fyrst og fremst
hringlandaháttur í fiskveiðistjórnun,
sem hafi gert það að verkum að þeir
hafi ákveðið að selja bátinn.
„Þessi hringlandaháttur hefur
hreinlega kippt fótunum undan út-
gerðinni. Við keyptum bátinn kvóta-
lítinn til að byrja með en ákváðum
síðan að fara að byggja upp og
keyptum kvóta í fyrra. Síðan hefur
margt breytzt. Það er búið að ákveða
að minnka möskvann í netunum, sem
þýðir smærri og verðminni fisk. Það
er verið að tala um að auka veiði-
skylduna, sem þýðir að minna fram-
boð verður á leigumarkaðnum, sem
við höfum treyst verulega á. Það er
verið að tala um að línuívilnunin
muni verða á kostnað aflamarksbát-
anna, sem rýrir þá auðvitað okkar
hlut. Að öllu þessu athuguðu töldum
við okkur ekki eiga annarra kosta völ
en selja,“ segir Gunnlaugur Ævars-
son.
„Óli á Stað er góður netabátur,
sem getur sótt lengra og er stærri en
Erling, sem nú verður til sölu. Þessi
kaup styrkja því hráefnisöflun hjá
okkur,“ segir Þorsteinn Erlingsson,
framkvæmdastjóri Saltvers.
Saltver lagði á sínum tíma áherzlu
á rækjuveiðar. „Það er ekkeri vit í
því að vera í rækjunni um þessar
mundir. Það hefur ekki veiðzt rækja
lengi við Eldey, í Kolluál eða Jök-
uldýpinu og meðan svo er höldum við
að okkur höndunum í stað þess að
flengjast um allan sjó eftir henni. Við
verðum hins vegar tilbúnir til veiða
og vinnslu, þegar hún gefur sig aftur
á þessum slóðum.
Við höfum því snúið okkur að bol-
fiskinum og söltum hann, en auk
þess frystum við loðnu og loðnu-
hrogn á veturna. Við gerum ráð fyrir
því að gera Óla á Stað út um það bil
hálft árið í einu, frá nóvember til
maí. Meiri er kvótinn ekki en við
verðum með ríflega 1.500 þorskígild-
istonn eftir þessi kaup. Þessi kvóti
nægir því miður heldur ekki fyrir út-
gerð línubáts, en hún er freistandi
um þessar mundir vegna þess hve
auðvelt er að losna við fiskinn,“ segir
Þorsteinn.
Þorsteinn segir ennfremur að for-
sendur fyrir þessum kaupum séu
farsæl og góð viðskipti við Lands-
bankann, sem hafi boðið góð lána-
kjör vegna þeirra.
Saltver í Reykjanesbæ er nú að kaupa netabátinn Óla á Stað.
Óli á Stað seldur
K
OLMUNNINN, oft
nefndur litli bróðir
þorsksins, er afbragðs
matfiskur og ekkert síðri
en bæði þorskur og ýsa.
Það vita þeir sem til
þekkja. Þeir eru þó ekki
margir. Þó að kolmunna-
veiðar okkar Íslendinga
hafi farið stigvaxandi á undanförnum árum, og
aldrei verið meiri en einmitt nú, hefur kol-
munnaaflinn farið nánast allur til mjöl- og lýs-
isframleiðslu. Þó eru ýmsar þekktar leiðir til að
vinna kolmunnann til manneldis. Ýmislegt hefur
þó valdið því að ekki hefur verið ráðist í slíka
vinnslu hér á landi.
Kolmunnaveiðar Íslendinga hófust ekki að
marki fyrr en árið 1997 en þá veiddu íslensk skip
samtals um 10.500 tonn. Reyndar var talsvert
veitt af kolmunna í lok 8. áratugarins, mestur
varð aflinn árið 1978 eða tæp 35 þúsund tonn. Þá
voru jafnframt gerðar tilraunir til manneld-
isvinnslu á kolmunna, sem byggðust einkum á
skreiðarvinnslu, flakavinnslu og marnings-
vinnslu.
Kolmunnaaflinn hefur aukist jafnt og þétt frá
árinu 1997 eða eftir að veiðarnar hófust á ný eft-
ir nokkurra ára hlé. Árið 1998 varð aflinn um 65
þúsund tonn, árið 1999 rúm 160 þúsund tonn og
árið 2000 rúm 260 þúsund tonn. Árið 2001 varð
aflinn rúm 365 þúsund tonn en árið 2002 settu
Íslendingar sér einhliða 283 þúsund tonna afla-
mark og varð heildaraflinn um 286 þúsund tonn.
Aflamark ársins 2003 er 547 þúsund tonn og er
aflinn nú orðinn tæp 370 þúsund tonn og hefur
kolmunnaafli Íslendinga aldrei orðið meiri á
einu ári.
Þannig hafa Íslendingar frá árinu 1997 veitt
ríflega 1,5 milljónir tonna af kolmunna og hefur
nánast allur sá afli farið til bræðslu. Verð á mjöl-
og lýsisafurðum hækkaði verulega fyrir tveimur
árum og komst skilaverð á þessum afurðum í há-
mark á síðasta ári. Afkoma fiskimjölsverksmiðj-
anna hefur því verið með ágætum að und-
anförnu og var árið 2002 eitt það besta á síðari
árum en þær voru þá að jafnaði reknar með 16%
hagnaði. Kolmunni hefur spilað stóra rullu í
batnandi afkomu fiskimjölsverksmiðjanna, enda
hefur hann verið hrein viðbót í hráefnisöflun
verksmiðjanna sem lengst af hafa þurft að stóla
á oft á tíðum stopula loðnu- og síldveiði. Hingað
til hefur því varla verið þörf á því að leita leiða til
að gera meiri verðmæti úr kolmunnannum, enda
fengist ágætt verð fyrir mjöl- og lýsisafurðir.
Ennfremur má segja að óvissa um framtíð-
arskiptingu veiðiheimilda úr kolmunnastofn-
inum í Norður-Atlantshafi hafi haft hamlandi
áhrif á meiri verðmætasköpun úr kolmunnaafl-
anum. Strandríki við Norður-Atlantshaf hafa
um árabil deilt um skiptingu kolmunnakvótans
en hingað til hefur ekkert þokast í þeim efnum
og fátt sem bendir til að það takist í bráð. Á með-
an setja ríkin sér einhliða kvóta og keppast við
að veiða sem mest þau mega til að sýna fram á
sem mesta veiðireynslu. Í slíku kapphlaupi er
hæpið að menn gefi sér tíma til að huga að flókn-
ari og dýrari vinnsluaðferðum. Ef hins vegar
samningar takast er að sama skapi viðbúið að
menn hugi að sem bestri nýtingu kvótans þegar
hann er í höfn.
Smæðin til trafala
Kolmunni er fremur smár fiskur og því hefur
reynst erfitt að flaka hann. Þetta hefur einkum
átt við á síðustu misserum. Sá kolmunni sem nú
veiðist þykir óvenju smár, 24–26 sentimetrar, en
jafnan er miðað við að hann sé í kringum 30
sentimetrar og myndi þá henta vel í síldarflök-
unarvélar. Þess utan er k
ur og því fremur viðkæm
hefur sömuleiðis reynst e
nógu ferskan til vinnslu í
ans er ekki ósvipað og hj
grárra, en bragðgæðin m
hvalormur er nokkuð alg
hann er nokkuð dekkri e
ur er bæði í þorski og ýsu
Sökum þess hve kolmunn
reynst flókið að ormahre
Auk þess að flaka kolm
einnig verið verið reynt a
Að sögn Sigurjóns Araso
sóknastofnun fiskiðnaðar
um 30 tonn hér á landi um
sem seld voru til Nígeríu
raun til að selja hert kolm
bundinn harðfisk á innan
viðbrögð góð. Eins voru
Kolmunni er
Vaxandi kolmunnaafli Íslendinga hefur allur farið til bræðslu
Kolmunnaveiði hefur aldrei verið meiri en á þessu ári. Til þessa hefur ko
Morgunblaðið/Jim Smart
Árið 2001 var gert átak í kynningu og markaðssetningu kolmunna til ma
ingastöðum í Reykjavík. Úlfar Eysteinsson matreiðslumaður var einn þei
Lengi hefur verið rætt um
manneldisvinnslu á kol-
munna hér á landi, ýmislegt
verið reynt en lítið orðið úr.
Flestir eru þó sammála um
að í þessum smávaxna
þorskfiski liggi ótal mögu-
leikar á verðmætri fram-
leiðslu. Helgi Mar Árnason
hefur aldrei smakkað kol-
munna og lék forvitni á að
vita hvers vegna.
AÐALFUNDUR Útvegsmanna-
félags Reykjavíkur, haldinn 3. októ-
ber 2003, mótmælir harðlega öllum
áformum stjórnvalda um að tekin
verði upp sérstök ívilnun í kvóta til
báta sem róa með línu.
Í ályktuninni segir svo: „Ljóst er
að tilkoma „línuívilnunar“ mun fela
í sér mismunun innan atvinnugrein-
arinnar, þar sem einum útgerð-
arflokki yrðu veittar auknar veiði-
heimildir á kostnað annarra. Þar
sem heildarafli á Íslandsmiðum er
takmarkaður mun slík mismunun
leiða til þess að veiðiheimildir ann-
arra, en þeirra sem slíkrar íviln-
unar myndu njóta, verða skertar að
sama skapi. Ef farið yrði að þeim
kröfum sem fram hafa verið settar
um „línuívilnun“ myndi það þýða að
útgerðir í Reykjavík yrðu sviptar
um 2.000 tonna aflaheimildum.
Ekki þarf að hafa mörg orð um
áhrif þess á fyrirtækin og starfsfólk
þeirra, bæði til sjós og lands, en hjá
reykvískum útgerðarfyrirtækjum
starfa um 650 manns.
Ef línubátum verður leyft að
veiða meira en núverandi aflamark
þeirra segir til um mun það koma
niður á byggðarlögum, þar sem út-
gerð byggist ekki á línuveiðum,
með minni afla og veikja þau.
Byggð um landið mun til framtíðar
ekki byggjast eingöngu á útgerð
smábáta.
Frá því aflamarkskerfi var tekið
upp á Íslandi hafa smábátar aukið
afla sinn gríðarlega, eða um 15 falt,
á kostnað annarra og ekki síst út-
gerða í Reykjavík. Ljóst er að
markmið talsmanna svonefndrar
„línuívilnunar“ er að ná til sín enn
stærri hluta af veiðiheimildum ann-
arra. Nú er mál að linni. Það er
eðlileg krafa að útgerðir á Íslandi
sitji við sama borð og að jafnræði
ríki í atvinnugreininni.“
Nú er mál að linni
BJÖRGÓLFUR Jóhannsson, forstjóri Síldarvinnsl-
unnar í Neskaupstað, segir að kapphlaupið um veiðar
úr kolmunnastofninum hafi í raun sett landvinnslu á
kolmunna til manneldis til hliðar. Hann spáir því að um
leið og tekist hafa samningar um nýtingu kolmunna-
stofnsins fari menn að huga að verðmætari vinnslu á
kolmunna, enda séu nýtingarmöguleikarnar ótal marg-
ir.
Síldarvinnslan í Neskaupstað vann árið 2001 að sér-
stöku verkefni um nýtingu kolmunna til manneldis,
ásamt Rannsóknastofnun fiskiðnaðarins, SÍF og Baad-
er. Var stefnt að því að vinna úr 1.500 tonnum af kol-
munna á ári og tífalda þannig verðmæti hans.
Í verkefninu voru gerðar ýmsar tilraunir til manneldisvinnslu á kol-
munna. Björgólfur segir að helsti höfuðverkurinn hafi verið að koma
kolmunnanum nægilega ferskum að l
kvæmt hráefni. „Allan þann tíma sem
raun enn þann dag í dag, er stöðugt
hefur í raun sett möguleika á landvin
Á meðan kvótinn er þetta mikill og
mestum afla höfum við ekki getað rö
að koma með fiskinn vinnsluhæfan að
fiskimjölsverksmiðjanna verið þokka
anförnu.
En að mínu mati er það ekki spurn
næst samkomulag um nýtingu kolmu
Ef það tekst ekki endar vitanlega m
hætt. Þegar menn geta komið sér sam
þá fari menn að velta fyrir sér hvern
verðmæti.“
Nýttur um leið og ka
Björgólfur
Jóhannsson

 





   

 











  

  

 
 
 

 

!" 
# 


$

 

% 
 

   


&  

  

$ 
 

# 
' 
 

(
 
 

)  

*  
  *
  +,  

-.  

 

!

 


(  
  (!

*#  
 

 
/
  
  

0 


 

   
 

&!


1 

1






/#


 
-








 
 




 *
#
 



 2
* 
# 
 

3
 #


0













   !"###$% !" %
 #! %!&%





    !!"
'(# %$
) *+ %$
'*,! %$
- %$
-  %$
.% $% %$
/ ## %$
!&
!&
!&
!&
!&
!&
!&
#
$#!
$!
$!
"$
"#
%
& 
 

' (
 )
























0$% 
12!+ 0$% 
30  ##%!&
/
,*!&