Morgunblaðið - 11.10.2003, Blaðsíða 2

DAGLEGT LÍF
2 B LAUGARDAGUR 11. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Reykjavík: Norrænn tréskurðararfur þykir greinilegur í þessu mynstri sem Karl og Guðlaugur hönnuðu og smíðuðu árið 1936. Endurreisn: „Renaissance“ frá 1946 var síðasta mynstrið sem Guð-
laugur og Karl hönnuðu. Vor: Mynstrið eftir Bárð Jóhannesson frá 1956 þar sem Liljan er fyrirmyndin. Smári: Þessi lína Jens Guðjónssonar frá 1960 hefur vakið athygli erlendra hönnuða en hún
dregur nafn sitt af smárablaði sem lag skeiðarinnar þykir minna á. Kaktus: Mynstrið á skeiðinni að neðan er mynd af kaktusblöðum og er frá 1936.
E
INHVERJIR kannast eflaust við
að hafa mundað kökugaffal með
kaktusmynstri eða snætt hátíð-
armálsverð með silfri í anda end-
urreisnar. Slíkur borðbúnaður
hefur verið framleiddur hér á landi í áraraðir,
samkvæmt íslenskri hönnun, og er notaður af
mörgum, sérstaklega á hátíðarstundum. Sumir
hafa erft þessi verðmæti, aðrir safna alla ævi
og fá silfurteskeiðar eða -gaffla í jóla- og af-
mælisgjafir og svo eru herlegheitin til í íslensk-
um sendiráðum í útlöndum.
En kaupir einhver silfurhnífapör í upphafi
21. aldar? Þessari spurningu svarar Hanna
Sigríður Magnúsdóttir játandi. Hún er fram-
kvæmdastjóri Guðlaugs A. Magnússonar
skartgripaverslunar en verslunin er nefnd eftir
stofnandanum og gullsmiðnum, afa Hönnu.
Silfurborðbúnaður segir hún að sé t.d. enn
mikið keyptur til brúðargjafa og inn í eldri sett.
Íslenski silfurborðbúnaðurinn var hannaður
á síðustu öld af íslenskum hönnuðum, tré-
skurðarmeistara og gullsmiði og hefur verið
framleiddur hér á landi frá árinu 1936.
Afi Hönnu lærði gullsmíði á Ísafirði, kom til
Reykjavíkur árið 1924 og opnaði verkstæði og
síðan verslun. Verslunin verður því 80 ára á
næsta ári. Guðlaugur átti þrjá syni og eina
dóttur og þegar hann lést tók Magnús sonur
hans við versluninni en annar sonur hans,
Reynir, við verkstæðinu. Reynir er nú látinn
en þrjú barna hans reka verkstæðið og Magn-
ús og Hanna dóttir hans sjá um búðina. Fyrst
var búðin og verkstæði á Smiðjustíg en var
flutt á Laugaveg 22a árið 1949 þar sem hún
hefur verið síðan. Nú standa þar yfir miklar
framkvæmdir og endurbætur og á meðan er
verslunin í bráðabirgðahúsnæði í húsinu við
hliðina. Í nóvember verður opnað á ný á gamla
góða staðnum og Hanna og fjölskylda ætla að
reka bæði verslun og kaffi- og veitingahús þar.
Klukkutíma að smíða gaffal
Silfurborðbúnaðurinn er smíðaður á verk-
stæðinu sem nú heitir Gull- og silfursmiðjan
Erna og hefur verið í Skipholti frá sjötta ára-
tugnum. Hráefnið í hnífapörin er silfurstangir
sem sendar eru frá Danmörku. Í Ernu er í for-
svari önnur sonardóttir stofnandans, Sara
Steina Reynisdóttir, ásamt tveimur systkinum
sínum. Auk þess er Reynir Ásgeirsson, með-
limur fjórða ættliðarins í fjölskyldunni, farinn
að læra gullsmíði innan fyrirtækisins. Að sögn
Söru fer smíðin þannig fram að silfurstang-
irnar eru styttar í mátulega lengd og svo er
silfrið valsað, flatt út, mynstur pressað og bú-
inn til hnífur, skeið eða gaffall með viðeigandi
sveigju. Mesta vinnan er í að slípa hnífapörin
til að fá á þau glans og slétt yfirborð. U.þ.b.
eina klukkustund tekur að smíða einn silfur-
gaffal og við slípingu eru notaðir margir mis-
munandi púðar og slípimassar til að fá betri
áferð.
Mynstrin á silfurborðbúnaðnum bera hvert
sitt heiti: „Renaissance“, Reykjavík, Vor,
Kaktus, Smári, Erna og Island. Tvö síðast-
nefndu eru ekki lengur í framleiðslu sem heil
sett, en þau eru elstu mynstrin ásamt Kaktus
og Reykjavík sem voru hönnuð og smíðuð fyrst
árið 1936. Hönnuður þeirra er Karl Guð-
mundsson tréskurðarmeistari, ásamt Guðlaugi
sjálfum.
Það má greina rætur hönnuðarins í tré-
skurði og norræna arfleifð í Reykjavíkur-
mynstrinu. „Sagt er að þetta sé mynstrið sem
hafi verið á öndvegissúlum Ingólfs,“ segir
Hanna og bendir á stílhrein Reykjavíkursilf-
urhnífapörin, sem vekja mikinn áhuga er-
lendra ferðamanna.
Það er þó Smári sem hefur vakið meiri at-
hygli í útlöndum. Þetta er nýjasta hönnunin í
íslenskum silfurborðbúnaði en þó rúmlega
fjörtíu ára gömul. Smári er hönnun Jens Guð-
jónssonar gullsmiðs, systursonar Guðlaugs, og
er frá árinu 1960. Smári hefur farið víða, m.a. á
erlendar hönnunarsýningar.
Kaktusinn í stofuglugganum
Kaktusmynstrið er kannski þekktasta
mynstrið. Því svipar til þess sem er á danska
silfrinu frá Georg Jensen, en uppruna þess má
Gamalgróin gullsmiðja: Systkinin Ásgeir og Sara eru í forsvari
fyrir Gull- og silfursmiðjuna Ernu þar sem smíðin fer fram. Vél-
arnar í kringum þau koma m.a. við sögu.
Morgunblaðið/Ásdís
Verslun: Hanna Sigríður og pabbi hennar Magnús Guðlaugsson í versl-
uninni sem kennd er við stofnandann Guðlaug A. Magnússon.
Frá teini til gaffals: Silfurteinn er valsaður,
pressaður og mótaður í þar til gerðum vélum
í Gull- og silfursmiðjunni Ernu.
Með
silfurskeið
í hendi
Silfurhnífapör leynast víða í
skúffum og skenkum. Þau
gætu verið frá árinu 1936 þeg-
ar Reykjavíkurmynstrið var
hannað af Guðlaugi A. Magn-
ússyni gullsmið og Karli Guð-
mundssyni tréskurðarmeist-
ara. Steingerður Ólafsdóttir
handlék silfurskeiðar og -gaffla
og lærði að þekkja mynstrin.