Morgunblaðið - 12.10.2003, Page 1

STOFNAÐ 1913 . TBL. 91. ÁRG. SUNNUDAGUR 12. OKTÓBER 2003 PRENTSMIÐJA ÁRVAKURS HF. mbl.is
Vill meiri
hasar
Michelle Rodriguez, leikkona í
S.W.A.T, í viðtali Fólk 50
Eddunum
úthlutað
Uppskeruhát́íð sjónvarps- og
kvikmyndageirans 16
Arnold og
vandamálin
Schwarzenegger ríkisstjóri horfist
í augu við alvöru lífsins 14
SJÖTTI hver Bandaríkjamaður eldri en
fimm ára talar ekki ensku á heimili sínu,
eða alls 47 milljónir manna. Hefur þeim
fjölgað um 15 milljónir frá 1990.
Fólk frá Rómönsku Ameríku er nú
stærsta „þjóðarbrotið“ í Bandaríkjunum
og þeir, sem ekki tala ensku, eru lang-
flestir í Kaliforníu, Nýju Mexíkó og Tex-
as. Er þetta niðurstaða könnunar, sem
greint var frá á fréttavef BBC, breska
ríkisútvarpsins.
Könnunin sýnir, að þeim hefur fjölgað
mjög mikið, sem eru „samfélagslega ein-
angraðir“ vegna lítillar kunnáttu í ensku
en um 12 milljónir Bandaríkjamanna búa
á heimilum þar sem enginn talar ensku
nógu vel til að geta verslað vandræða-
laust eða rætt við lækni.
Af einstökum hópum hefur vöxturinn
verið mestur hjá þeim, sem tala rúss-
nesku. Hana töluðu 242.000 manna 1990
en 706.000 um aldamótin.
Enskan á
undanhaldi
í Ameríku
NÚ lítur út fyrir að engar veiðar á
loðnu verði leyfðar í Barentshafi á
næsta ári. Norðmenn hafa verið
skæðir keppinautar Íslendinga á
helztu mörkuðunum fyrir frysta
loðnu í Japan og Rússlandi undanfar-
in ár. Teitur Gylfason, sölustjóri upp-
sjávarafurða hjá SÍF, segir að verði
engar loðnuveiðar í Barentshafi í vet-
ur, gefi það íslenzkum framleiðendum
kost á mikilli sölu á loðnu til mann-
eldis á vetrarvertíðinni. Bráðabirgða-
kvóti fyrir íslenzk loðnuskip er nú ríf-
lega 360.000 tonn. Á síðasta
fiskveiðiári veiddust alls tæplega
730.000 tonn.
Norðmenn allsráðandi
Teitur segir að markaðurinn fyrir
frysta loðnu í Japan sé 25.000 til
30.000 tonn á ári. Á síðasta ári hafi
Norðmenn fryst 20.000 til 25.000 tonn
inn á þennnan markað. Frysting hér
heima hafi aðeins numið um þúsund
tonnum, enda hafi verð verið það lágt
að það hafi vart borgað sig að frysta
loðnuna fyrir Japani. Á hinn bóginn
frystu Norðmenn nánast engin hrogn
fyrir Japansmarkað í fyrra, en um
6.000 tonn voru fryst hér. Teitur telur
markaðinn þola nokkra aukningu.
Markaður fyrir frysta loðnu hefur
aukizt jafnt og þétt í Rússlandi og
framleiddu Norðmenn mikið inn á
þann markað. Teitur segir að nú sé
gott tækifæri fyrir íslenzka framleið-
endur að framleiða inn á rússneska
markaðinn, en verð hafi verið lágt á
síðustu vertíð, þó það hafi hækkað um
20% á tímabilinu. „Það er ljóst að
verði engin loðna veidd í Barentshafi
á næsta ári, verða væntanlegir kaup-
endur að sækja hana til Íslands. Það
gefur okkur vissulega veruleg tæki-
færi til sóknar á þessum mörkuðum,
en allt byggist þetta þó á því að verð
verði nægilega hátt til að eitthvað fá-
ist út úr framleiðslunni,“ segir Teitur.
Fjórðungur þess sem var
Fyrstu niðurstöður sameiginlegs
leiðangurs Norðmanna og Rússa
benda til þess að loðnustofninn nú sé
aðeins 550.000 tonn en í fyrra var
hann talinn verða 2,2 milljónir tonna.
Af þessu er kynþroska loðna aðeins
um 280.000 tonn.
Í frétt frá norsku hafrannsókna-
stofnuninni segir að mikið eigi eftir að
ganga á kynþroska loðnuna fram á
næsta ár þegar hún fer að hrygna
vegna afráns þorsks og annarra fiska
og sjávarspendýra. Reglan hefur ver-
ið sú að veiðar hafa ekki verið leyfðar
ef stærð hins kynþroska hluta stofns-
ins fer niður fyrir 200.000 tonn og er
talið ljóst að afránið færi hann jafnvel
niður fyrir 100.000 tonn.
Þá benda niðurstöðurnar til að hinn
sterki árgangur frá 1999 heyri nú sög-
unni til og árgangar tveggja síðustu
ára séu slakir. Loks séu afföll af nátt-
úrulegum toga, meðal annars afráns,
meiri en áður, og loks er loðnan nú
verr á sig komin en áður.
Þessi mæling loðnustofnsins nú er
svipuð og árin 1986 og 1993. Í báðum
tilfellum var stofninn í lágmarki fimm
næstu árin og veiðar engar.
Loðnan í Barentshafi hrynur
Gefur Íslendingum aukin tækifæri á
mörkuðum í Japan og Rússlandi
Morgunblaðið/Kristinn
Hlaupið inn í veturinn
ÞAÐ ER að verða vetrarlegt í höfuðborginni; hvítnar í fjöllin og andar
köldu af kólgubláu hafi. Þá jafnast líka fátt á við að taka á hressandi
sprett og leyfa kuldanum að bíta svolítið í kinnarnar. Þessi hlaupa-
garpur var vel búinn í nepjunni úti við Gróttu.
MEIRA en helmingur norskra fyrirtækja í
verkstæðis- og byggingariðnaði hefur fengið til-
boð um „mjög ódýrt“ vinnuafl. Er ávallt um út-
lendinga að ræða, sem sætta sig við lág laun,
langan vinnutíma og næstum algert réttinda-
leysi. Kemur þetta fram í nýrri könnun, sem
gerð var fyrir Fellesforbundet, önnur stærstu
verkalýðssamtökin í Noregi.
Tekin voru viðtöl við forsvarsmenn 50 stórra
fyrirtækja og 286 trúnaðarmenn og kom þá í
ljós, að meira en helmingur fyrirtækjanna hafði
Kristján Bragason, framkvæmdastjóri
Starfsgreinasambandsins (SGS), sagði í samtali
við Morgunblaðið að þessi vandi væri vaxandi á
Norðurlöndum en hefði ekki verið áberandi hér
á landi fyrr en nú við Kárahnjúka. Sagði hann,
að mál af þessu tagi hefðu komið upp hjá einu
og einu fyrirtæki í Reykjavík en vitað væri, að
ýmis verktakafyrirtæki fylgdust vel með þróun
mála í Kárahnjúkum og þá með það í huga að
nýta sér ódýrt, erlent vinnuafl ef hægt yrði að
komast upp með það.
fengið tilboð frá svokölluðum „póstkassafyrir-
tækjum“ um ódýrt vinnuafl. Kom þetta fram í
norskum fjölmiðlum, meðal annars Aftenpost-
en, í gær.
Kjell Bjørndalen, formaður Fellesforbundet,
segir að það verði æ algengara, að fyrirtæki
segi upp föstum starfsmönnum en taki í þeirra
stað á leigu ódýra vinnuaflið eða feli verkin und-
irverktökum. Þar sé yfirleitt sami háttur hafður
á og við þetta vinnuafl geti fyrirtækin losað sig
eða leigt á ný þegar þeim þóknist.
Ódýrt, erlent vinnuafl er
vaxandi vandi í Noregi
Horft á Kárahnjúka sem prófstein hér, segir framkvæmdastjóri SGS
STJÓRNVÖLD í Sýrlandi sögðu í gær, að
þau áskildu sér rétt til að hefna „með öllum
ráðum“ árásar Ísraela á landið fyrir viku.
Bushra Kanafani, talsmaður sýrlenska
utanríkisráðuneytisins, skýrði frá þessu á
fréttamannafundi í Damaskus í gær en á
sunnudegi fyrir viku gerðu Ísraelar loft-
árásir á búðir skammt frá höfuðborginni.
Héldu þeir því fram, að þær hefðu verið
notaðar til að þjálfa palestínska skæruliða.
Var árásin gerð til að hefna sjálfsmorðs-
árásar í Ísrael, sem varð 19 mönnum að
bana.
Sýrlandsstjórn segir, að palestínskir fé-
lagar í Jihad-samtökunum hafi ekki komið í
búðirnar árum saman og þær hafi ein-
göngu verið notaðar í borgaralegum til-
gangi.
Áskilja sér
rétt til hefnda
Damaskus. AFP.
♦ ♦ ♦