Morgunblaðið - 16.10.2003, Blaðsíða 3

FJÖLDI smábáta hefur verið nánast
sá sami undanfarin fimm ár eða 1.050
til 1.100 bátar. Mikil sprenging varð í
fjölda smábáta eða bátum undir 10
brúttótonnum í kringum 1990. Þá var
afli smábáta utan aflamarks en þeir
aftur á móti háðir öðrum tak-
mörkunum, þeir voru t.d. með aflahá-
mark á vetrarvertíð og voru háðir
ákveðnum banndögum. Þegar lög um
stjórn fiskveiða voru sam-þykkt árið
1990 voru smábátar um 2.000 talsins,
þar af var um helm-ingur þeirra í
aflamarkskerfinu. Eft-ir að lögin tóku
gildi fækkaði afla-marksbátunum mik-
ið, einkum vegna minni aflaheimilda,
sem varð þess valdandi að þeir seldu
og voru kaupendurnir í flestum til-
fellum stærri útgerðarfyrirtæki lands-
ins.
Eigendur fjölmargra þessara afla-
marksbáta vildu freista gæfunnar inn-
an krókakerfisins og því fjölgaði
krókabátum umtalsvert framan af 10.
áratugnum. Örn Pálsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands smá-
bátaeigenda, segir að fjöldi smábáta
innan krókaaflamarkskerfisins hafi
lítið breyst síðustu árin. „Þó virðist
mér að á undanförnum árum hafi ver-
ið viss tilhneiging til að stækka
bátana, sennilega þegar úrelding-
arákvæðið var fellt burt í kjölfar
Valdimarsdómsins. Mér hinsvegar
sýnist að fjöldi bátanna sé kominn í
ákveðið jafnvægi.“
Örn segir að innan krókaaflamarks-
kerfisins sé nú heimilt að stækka báta
allt upp í 15 brúttótonn og sér virðist
sem menn muni nýta sér þá mögu-
leika í einhverjum mæli. „Það er mjög
erfitt að spá fyrir um hver þróunin
verður en fyrirfram skyldi maður
ætla að bátunum eigi eftir að fækka
og þeir þá stækka. Það hefur hins
vegar ekki gerst því krókaaflamarks-
bátum fjölgaði um 17 á síðastliðnu
fiskveiðiári og eru þeir nú 532 talsins.
Þarna eru einnig á ferðinni aðilar
sem hafa selt í stóra kerfinu og fjár-
fest síðan í krókaaflamarkinu og með-
an ekki er hægt að færa aflahlutdeild
úr stóra kerfinu niður í krókaafla-
markið má búast við einhverri fækk-
un báta. Þá verður að líta til þess að
þó að menn stækki báta sína, þá auka
þeir ekki veiðiheimildir sínar, en vit-
anlega fara stærri bátar betur með
mannskapinn og gefa meiri möguleika
á að ganga enn betur um aflann.“
Smábátar hafa á seinni árum orðið
stöðugt stærri og öflugri og hafa í
raun leyst af hólmi hinn svokallaða
vertíðarbátaflota, eða skip á stærð-
arbilinu 10–50 brúttótonn. Örn segir
að reynslan sýni að krókabátarnir
hafi sinnt þessu hlutverki mjög vel.
„Krókabátunum er reyndar ekki
heimilt að stunda netaveiðar en hafa í
stað þess lagt áherslu á línuveiðar.
Netaveiðarnar hafa þess vegna færst
á stærri báta,“ segir Örn.
Krókabátum mun
fækka og þeir stækka
Eggert Sk. Jóhannesson, hjá skipa-
miðluninni Bátar og kvóti, segir tölu-
vert um að eigendur krókabáta nýti
sér heimild til að stækka báta sína í
15 brúttótonn, enda hafi 6 tonna
bátar verið of litlir til að þjóna hlut-
verki hinna eiginlegu vertíðarbáta.
„Mér sýnist að þróunin í krókakerfinu
sé að verða sú sama og varð í afla-
markskerfinu eftir Valdimarsdóminn,
bátunum er að fækka en þeir jafn-
framt að stækka. Þetta er ekki hröð
þróun en þetta er að gerast hægt og
bítandi. Það sést kannski best á því að
það er mest verið að selja krókabáta
með minna en 40 til 50 tonna kvóta.
Það er ekki góð afkoma af þessum
bátum, ýmis fastur kostnaður er mjög
hár og ef menn eru ekki með þeim
mun meiri kvóta velja margir þann
kostinn að selja.“
Hafa leyst
vertíðarbáta
af hólmi
Útlit fyrir að smábátum
muni fækka og þeir
stækka á næstu misserum
síðan þessi tvö fyr-
þeim tíma hefur 12
0 voru skip og bátar
0. Nú gerir félagið
ækja enn meiri afla-
erðu áður, þar sem á
erið keyptar veru-
ir.
nn af kvótanum
t að þyrftum við að
ta sem fyrirtækin
guna, skilaði út-
un sjómanna á skip-
lág,“ segir Eiríkur
væmdastjóri Þor-
s.
framsal aflaheim-
rkmið við samein-
furða okkur og mikil
iðum, því bátarnir
gunum og vinnslu-
bátunum, sem
ski til útflutnings
grálúðu og einnig
in er að vinna sem
af aflaheimildum
kostsins. Auk þess
r stöðum, einum í
ðar á vinnslulínum
n, Hrafn og Gnúp, ís-
abátinn Hafberg.
rg, togarann Þuríði
og neta- og togbát-
ma heim nýsmíð-
jarnarson, Hrafn og
í línuskip, Hafberg-
r hann til sölu,
ið VE keypt og því
r og er áfram á línu,
jarnar báðar hafa
ngi hefur verið lagt,
pt frá Noregi og
ynir hefur verið
Núverandi floti telur
ur
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 16. OKTÓBER 2003 C 3








































































































NÚR VERINU þeirra til að hámarka af-
lda sem þeir leigja til sín
skvi þýðir smærri fisk
ki
tgerð, sem meðal annars
marsdómsins, hafa
a í útgerðinni. Menn
og inn að vild, menn geta
að greiða fyrir úrelding-
ryggi, bætt aðbúnað
ð fiskinn og eru ekki eins
háðir veðri og áður. Nýjustu línuskipin í flot-
anum eru gott dæmi um þessa þróun. Nú er
áherzlan á línuveiðar á kostnað netanna. Það er
hins vegar staðreynd að netin skila stærsta fisk-
inum, fiskinum sem gefur mest af sér í vinnslu á
saltfiski fyrir Spán og Portúgal. Því er ekki ólík-
legt að verði útlit fyrir gjöfula netavertíð skipti
menn einfaldlega yfir og búi báta sína til neta-
veiða, en undafarnar netavertíðir hafa verið
heldur daprar. Breytist það til batnaðar er lík-
legt að veiðar aukist á ný og þá á stærri og betri
bátum en áður.
Á skjön við þróunina?
Þróunin í smábátaflotanum hefur verið svolítið á
skjön við þá þróun, sem ætla mætti að yrði. Það
hefur alla tíð verið kappsmál íslenzkra sjómanna
og útgerðarmanna að vera á góðum, öruggum
og vel búnum skipum, sem ekki eru eins háð
veðri og smábátarnir. Fyrir kvótakerfið voru
smábátar fáir, flestir opnir bátar sem aðeins
voru gerðir út yfir sumarið, sem eins konar
aukabúgrein fyrir eigendur þeirra, til dæmis
kennara eða sjómenn á loðnuskipum og tog-
urum.
Þegar kvótakerfið komst svo á og fjölgun
fiskiskipa loksins stöðvuð var enn opin leið inn í
kerfið í smábátunum. Þeim fjölgaði ört og það
tók stjórnvöld nærri tvo áratugi að koma bönd-
um á smábátana, sem juku hlutdeild sína í heild-
araflanum jafnt og þétt.
Nýr vertíðarfloti?
Ein skýringin er sú, að útgerð smábáta varð að
hluta til bjargræði þeirra staða sem einhverra
hluta vegna vegnaði illa í kvótakerfinu.
Útgerð smábátanna er hins vegar stopul og
beinlínis varasöm yfir vetrarmánuðina, þrátt
fyrir að þeir séu jafnt og þétt að stækka, og nú
telst 15 tonna yfirbyggður bátur með 750 hest-
afla vél og allt að 40 mílna ganghraða smábátur.
Gera má því skóna að þróunin í smábátaflot-
anum í framtíðinni verði sú sama og á síðustu
öld, að þeim fækki og þeir stækki. Þeir eru allir
komnir í kvóta nema dagabátarnir og því ætti í
framtíðinni ekki að skipta máli hvort bátarnir
stækki verulega og veiðiheimildir tveggja eða
fleiri verði sameinaðir á einum bát. Þannig auka
menn öryggi, bæta aðbúnað og meðferð afla og
geta stuðlað að jöfnu streymi fiskjar til vinnslu í
landi, en það er undirstaða þess að hægt sé að
reka fiskvinnslu og veita starfsfólki það atvinnu-
öryggi sem það þarf.
Byggðakvótar Byggðastofnunar og sjáv-
arútvegsráðuneytisins eru nú að mestu teknir á
smábátum víða um landið og skipta þeir miklu
máli í þeim byggðarlögum sem þeirra njóta. Það
er hins vegar ljóst að þeir nýtast fyrst og fremst
yfir sumarið. Byggðakvóti norðurhluta Vest-
fjarða hefur frá upphafi verið vistaður á Þing-
eyri, um 380 tonn árlega. Samvinna hefur verið
við Vísi í Grindavík um að félagið veiði fiskinn og
leggi einnig á móti ákveðið magn af eigin afla.
Vísir tekur þennan fisk á stórum línubátum og
fyrir vikið hefur tekizt að nýa þessar heimildir
til að tryggja jafna og stöðuga vinnslu á Þing-
eyri nær allt árið um kring.




 

  
         




    






  




       









 
 
   


  


#

$


r á fjölda
Íslandi
kiskipanna að mögulegum afrakstri
on könnuðu hvernig það hefur gengið og
ur verið undanfarin ár.
hema@mbl.is, hjgi@mbl.is
SAMTÖK uppboðsmarkaða (SUM)
hafa sent öllum þingmönnum lands-
ins bréf þar sem þeir eru hvattir til að
koma í veg fyrir að þeim sem njóta
muni fyrirhugaðrar línuívilnunar
verði gert að landa afla sínum á
ákveðnum höfnum.
Í bréfinu segir að þó að starfsemi
markaðanna hafi farið vaxandi á und-
anförnum árum séu blikur á lofti, því
mörkuðunum séu settar ýmsar
skorður sem tefja framþróun þeirra
og vöxt. Er m.a. bent á lög um vigtun
sjávarafla, slægingarprósentu og
reglur um úrtaksvigtun o.fl. Enn-
fremur er nefnt að hömlur þær sem
fylgi byggðakvóta hafa ekki orðið til
að auka bjartsýni aðstandenda fisk-
markaða. „Sú ákvörðun að kvóti skuli
bundinn við löndun og vinnslu á
ákveðnum stöðum og jafnvel hjá
ákveðnum aðilum samrýmist illa nú-
tímaviðskiptum. Með því eru þeir að-
ilar, sem að öðrum ólöstuðum standa
sig hvað best í vinnslu og markaðs-
setningu á ferskum fiski, oft á tíðum
útilokaðir frá því að eiga viðskipti
með þann fisk sem er fyrirfram
eyrnamerktur ákveðnum aðilum oft á
áður ákveðnu verði. Það er von okkar
að væntanleg línuívilnun verði ekki
bundin kvöðum heldur verði þeim
sem fá ívilnun frjálst að landa og selja
afla sinn hvar sem er, hjá hverjum
sem er, án afskipta eða íhlutunar. Það
er krafa okkar til stjórnvalda að eng-
ar kvaðir eða hömlur verði settar á
viðskipti með afla sem berst að landi,
hvorki byggðakvótaafla, línuívilnun-
arafla né annan afla. Það getur ekki
verið hagur sjávarútvegs að þrengja
leikreglur á þann hátt að þeir sem
stuðla að hvað mestri verðmætasköp-
un fái ekki að vera með.“
Vilja ekki löndunarkvöð
RAÐAUGLÝSINGAR
TIL SÖLU
Fiskvinnslutæki til sölu
9 stöðva plötufrystar
Aluminium Allaoy Square 1WF-1J.
Árgerð ´97. Verð kr. 2.200.000 + vsk.
IRAS PV 2800 löndunardæla og búnaður.
Árgerð ´97. Verð kr. 2.200.000 + vsk.
Síldarflökkunarlína með roðfléttingu
Baader 482.
Baader 35.
Baader 55.
Verð kr. 1.400.000 + vsk.
Nánari upplýsingar í síma 664 4434.