Morgunblaðið - 17.10.2003, Blaðsíða 1

Gamlir
stólar
Borðstofustóll gengur í endur-
nýjun lífdaga | Daglegt líf 26
Daryl
Hannah
Langar að koma í heim-
sókn til Íslands | Fólkið
Ríkarður
þriðji
Leikstjórinn vill helst stela Hilmi
Snæ og fleiri leikurum | Listir 28
Mikilvægasta máltíð dagsins
STOFNAÐ 1913 281. TBL. 91. ÁRG. FÖSTUDAGUR 17. OKTÓBER 2003 PRENTSMIÐJA ÁRVAKURS HF. mbl.is
SÆNSKA heilbrigðismálaráðið við-
urkenndi í gær að geðheilbrigðiskerf-
inu í landinu væri ábótavant, en mikil
umræða upphófst um um það í kjölfar
morðsins á Önnu Lindh í fyrra mán-
uði og fleiri ofbeldisglæpa sem geð-
truflaðir menn hafa framið.
„Umönnun þeirra sem þjást af al-
varlegum geðsjúkdómum eða per-
sónuleikaröskunum verkar ekki sem
skyldi,“ skrifar sænska heilbrigðis-
og velferðarmálaráðið í skýrslu sem
afhent var ríkisstjórninni í Stokk-
hólmi. „Þeir hafa oft hlotið ýmiss kon-
ar meðferð undir ýmsum kringum-
stæðum, einkum ef þeir hafa strítt við
fíknivanda. Þetta fólk þarf á sam-
hæfðri langtímameðferð að halda (...).
Heilbrigðiskerfið svarar ekki þörfum
þessa sjúklingahóps, meðferðarúr-
ræði hafa ekki verið samhæfð og
heildarsýn skortir,“ segir þar.
Fimm dauðsföll eru rakin til árása
geðsjúkra manna í Svíþjóð á árinu.
Margir segja að þessa óheillaþróun
megi rekja til lokana á geðdeildum og
sparnaðar í málaflokknum sl. 10 ár.
Viðurkenna galla á geðheil-
brigðiskerfi Svíþjóðar
Stokkhólmi. AFP.
BANDARÍKJASTJÓRN gat fagnað mik-
ilvægum áfangasigri í gær, er ályktunartil-
laga hennar um Íraksmál var samþykkt
samhljóða í öryggisráði Sameinuðu þjóð-
anna.
Meginmarkmiðið með ályktuninni er að
hvetja ríki heims til að leggja sitt af mörk-
um til endurreisnar Íraks, með fjárfram-
lögum eða herliði til friðargæzlu. Hvaða
árangri hún skilar mun þó fyrst koma í ljós
á alþjóðlegri ráðstefnu sem boðað hefur
verið til í Madríd í næstu viku, þar sem
Bandaríkjamenn og bandamenn þeirra í
Íraksstríðinu vonast til að takast muni að
safna fyrirheitum um veruleg fjárframlög
og aðra aðstoð frá ríkjum heims við upp-
byggingarstarfið í Írak.
Ráðamenn Frakklands, Þýzkalands og
Rússlands útilokuðu strax að lönd þeirra
myndu leggja til nokkra hernaðar- eða
fjárhagsaðstoð að svo komnu máli. En Col-
in Powell, utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, sagði nýju öryggisráðsályktunina
myndu „sannarlega hjálpa“ Bandaríkja-
stjórn að ná hvoru tveggja fram, sérstak-
lega þó við að safna fjárframlögum. Hann
setti þann fyrirvara að vart væri við því að
búast að ályktunin opnaði allar gáttir að
hernaðaraðstoð frá öðrum löndum.
George W. Bush Bandaríkjaforseti
þakkaði í ræðu í Kaliforníu öryggisráðinu
fyrir „að einróma samþykkja ályktun um
að styðja viðleitni okkar við að byggja upp
friðsamlegt og frjálst Írak“.
Einhuga um að forðast klofning nú
Fulltrúar þeirra 15 ríkja sem sæti eiga í
öryggisráðinu – þar á meðal Sýrlands –
voru einhuga um að endurvekja ekki þann
djúpstæða klofning sem birtist í ráðinu í
kring um Íraksstríðið sjálft og féllust á að
samþykkja ályktunartillöguna nú, jafnvel
þótt hún væri að mati sumra þeirra langt
frá því að vera orðuð á þá lund sem þeir
kysu helzt.
Öryggisráð SÞ samþykkir
nýja ályktun um Írak
Áfangasigur
fyrir Banda-
ríkjastjórn
Sameinuðu þjóðunum. AP.
Atkvæði Frakka og Þjóðverja fékkst.
Reuters
JÓHANNES Páll II páfi veifar til
pílagríma í Páfagarði í gær, er
rétt 25 ár voru liðin frá því hann
tók við páfadómi. Hann hélt í gær-
kvöld útimessu yfir tugþúsundum
manna sem safnazt höfðu saman á
Péturstorginu til að samfagna
honum á þessum tímamótum. Bað
páfi viðstadda, pólska landa sína
og þá sem starfa með honum að
því að stýra kaþólsku kirkjunni að
biðja fyrir sér; sagði hann framtíð
sína liggja í höndum Guðs.
Einungis þrír menn hafa lengur
setið á páfastóli en Jóhannes Páll
II; Heilagur Pétur, sem telst fyrst-
ur í röð páfa, Píus IX og Leó XIII.
Á sunnudaginn mun Jóhannes Páll
lýsa Móður Teresu í tölu hinna
blessuðu, en ýmsir óttast að sök-
um heilsubrests muni páfi, sem er
83 ára og þjáist af parkinsons-
veiki, ekki geta komið fram op-
inberlega við öll þau tækifæri sem
skipulögð hafa verið nú í vikunni.
Aldarfjórð-
ung á
páfastóli
Reuters
HÆSTIRÉTTUR skipaður sjö
dómurum kvað upp þann samhljóða
dóm í gær að ekki hafi verið hægt
að skerða örorkulífeyri vegna ár-
anna 1999 og 2000 með lögum, sem
sett voru árið 2001 þar sem þau
kröfuréttindi nytu verndar eignar-
réttarákvæðis stjórnarskrárinnar
og yrðu ekki skert með afturvirkri
og íþyngjandi löggjöf. Héraðsdóm-
ur Reykjavíkur hafði áður sýknað
ríkið af þessum kröfum.
„Þessi kröfuréttindi örorkulíf-
eyrisþega njóta verndar eignar-
réttarákvæðis 72. gr. stjórnar-
skrárinnar og verða ekki skert með
afturvirkri og íþyngjandi löggjöf.
Þótt ákvæði laga nr. 3/2001 um
skerðingu tekjutryggingar vegna
tekna maka séu bótaþegum hag-
felldari en eldri ákvæði fela þau
engu að síður í sér lægri bætur en
þeir áttu rétt á samkvæmt megin-
reglunni um óskertar bætur og
geta í því ljósi ekki verið ívilnandi,“
segir meðal annars í dómi Hæsta-
réttar.
Garðar Sverrisson, formaður Ör-
yrkjabandalags Íslands, kveðst
vera himinlifandi með dóminn og
segir að um stóra stund sé að ræða í
réttindabaráttu öryrkja. Hann seg-
ir að sjö hæstaréttardómarar hafi
verið allir á einu máli um að stjórn-
völd hafi með lagasetningu sinni í
janúar 2001 haft fé af öryrkjum
með ólögmætum hætti og þar með
brotið gegn stjórnarskrá lýðveldis-
ins.
„Ég tel að aðalatriðið í niður-
stöðu Hæstaréttar sé það að það
má ráða af dómi hans að ekkert sé
stjórnskipulega við lögin frá 2001
að athuga frá þeim tíma er þau tóku
gildi,“ segir Geir H. Haarde fjár-
málaráðherra.
Fallist á röksemdir
um fyrningu
„Rétturinn fellst einnig á rök-
semdir ríkisins varðandi fyrningu
krafna en telur að skerðing
greiðslna á árunum 1999 og 2000 sé
óheimil vegna íþyngjandi aftur-
virkni.“
Hann segir að ekki liggi fyrir
hver kostnaðurinn verði fyrir ríkið
vegna þessarar niðurstöðu Hæsta-
réttar, en ljóst sé að þar geti verið
um umtalsverðar upphæðir að tefla.
Ragnar Aðalsteinsson, hrl. og
lögmaður konunnar, segir meginat-
riði í niðurstöðu Hæstaréttar að
lögin sem samþykkt voru á Alþingi í
janúar 2001 stóðust ekki. „Stjórn-
arskráin er enn og aftur brotin,“
segir hann.
„Það er ljóst að í dómsforsend-
unum er fallist á viðbrögðin við
dóminum frá í desember árið 2000 í
öllu því sem þá var mest deilt um,“
segir Jón Steinar Gunnlaugsson
hrl., sem var formaður sérfræð-
ingahóps sem forsætisráðherra
skipaði í kjölfar öryrkjadómsins ár-
ið 2000. Hann bendir einnig á að í
dóminum felist líka örugglega sú
afstaða að lagasetningin í janúar
2001 hafi uppfyllt allar efnislegar
kröfur stjórnarskrárinnar.
Örorkulífeyrir ekki
skertur afturvirkt
Kostnaður ríkisins vegna endur-
greiðslu getur orðið umtalsverður

Tekjutrygging/10–11