Morgunblaðið - 18.10.2003, Blaðsíða 32

LISTIR
32 LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
SMIÐJAN
Innrömmun - Listhús
Ármúla 36, sími 568 3890.
Opið í dag, laugardag frá kl. 12-17 og á morgun,
sunnudag, frá kl. 14-17. Opið virka daga frá kl. 10-18.

G. Blöndal

Jón Engilberts

Ísleifur Konráðs

Sigurbjörn Jónsson

Jón Axel

Valgarður Gunnarsson

Tolli

Pétur Gautur

Harpa Björnsdóttir

Björg Þorsteinsdóttir

Jóhannes Geir

Snorri Arinbjarnar

Guðbjörg Lind
Leitum eftir myndum á næstu sýningu okkar.
Innrömmum allar gerðir mynda.
Gæði og góð þjónusta
Þorvaldur Skúlason Jón Stefáns
Hafsteinn Austmann
Málverkasýning
inna og áhrifamikilla tilþrifa, er
spönnuðu allt frá vart heyranlegu
tóntaki (upphaf annarrar sinfóní-
unnar) til þrumandi átaka og frá
hægferðugu tónferli, er minnir á
langa skuggana á rússnesku stepp-
unum við sólarupprás, til glamp-
andi eldglæringa í hröðum tónlín-
um, eins og birtust t.d. í píanóinu í
þeirri fyrstu. Margir hljóðfæraleik-
arar, ekki síst slagverksleikararnir,
áttu frábærlega vel leiknar línur,
en Shostakovitsj átti það til að láta
tónhugmyndir sínar birtast í ein-
leiksstrófum og að því leyti til er
hann sérlega opinskár og reyndi
ekki að fela hugsun sína í einhverj-
um umbúnaði, en lék sér einnig oft
að skemmtilegum samleik fárra og
ólíkra hljóðfæra, þótt hann gæti svo
tekið til hendinni af og til, þar sem
allt var lagt undir. Það var í þessum
leik hinna stóru andstæðna sem
stjórn Rumons Gamba blómstraði,
svo tónleikarnir í heild voru stór-
brotinn og áhrifamikill flutningur á
meistaraverkum Shostakovitsj og
verður væntanlega ekki minna um
að vera þegar Gamba og Sinfón-
íuhljómsveit Íslands taka meistara-
verkin, þá fimmtu og sjöundu, til
flutnings.
MARGIR fræðimenn á sviði tón-
listar töldu þegar um aldamótin að
saga sinfóníunnar væri öll, þótt síð-
rómantísku tónskáldin reyndu um
stund að „halda í vonina“. Þeir sem
helst gerðu atlögu að þessu formi
og þeirri tónhugsun, er tengdist
gerð stórra hljómsveitarverka, voru
Wagner og Liszt, sem komu fram
með nýjar hugmyndir, bæði hvað
varðar vinnuaðferðir og túlkun, og
nefndust þessi verk „tónaljóð“ en
voru meira eða minna beinlínis
sagnaljóð og því að hluta til hermi-
tónlist. Þeir sem tóku upp þetta
merki voru Berlioz, Smetana, R.
Strauss og fleiri, og í þessum hug-
myndaheimi birtust þær ásakanir,
sem dundu á Brahms fyrir að halda
í gamla formskipan sinfóníunnar.
Þrátt fyrir að ýmsar tilraunir á
sviði nútímatónlistar hafi verið
gerðar var það Shostakovitsj sem
tókst að samhæfa nútímatónferli
hinu sinfóníska formi og í raun lífga
við sinfóníuna (og strengjakvartett-
inn) sem áhrifamikið túlkunarform.
Það stóra og mikilfenglega sem
birtist í hinni rismiklu og marg-
brotnu fyrstu sinfóníu eftir Shos-
takovitsj vakti mikla athygli, ekki
síst vegna þess, að tónmál verksins
gerir ýtrustu kröfur til flytjenda, er
fá þarna tækifæri til að taka á
„honum stóra sínum“ varðandi leik-
útfærslu og túlkun. Það skal haft í
huga, að Shostakovitsj var frábær
píanisti og hafði um tíma hug á því
að gerast konsertpíanisti, svo að
honum var létt um að taka til hend-
inni og ætla mönnum að gera hið
sama. Nokkuð mun hið pólitíska
innihald textanna, sem eru niðurlag
annarrar og þriðju sinfóníunnar,
hafa fælt Vesturlandabúa frá því að
flytja þessi verk, enda er önnur sin-
fónían fráleitt jafn gott verk og sú
fyrsta. Þriðja er aftur á móti mun
viðameira verk. Það sem er sér-
kennilegt við form annarrar og
þriðju sinfóníunnar er að fram að
kórþáttunum eru verkin ekta sin-
fónísk tónlist, t.d. er margt í þeirri
þriðju sérlega áhrifamikil hljóm-
sveitartónlist, og burtséð frá póli-
tísku innihaldi textans er niðurlag
þeirrar þriðju, kórþátturinn, tölu-
vert áhrifamikið. Í raun er Shos-
takovitsj að hlunnfara rússnesk yf-
irvöld með því að yrkja heilstæða
sinfóníu en „knýta“ svo kórþætt-
inum aftan við, svona eins og sára-
bót.
Söngsveitin Filharmónía söng af
öryggi, þótt hljómkraftur kórsins
nægði á köflum ekki til að hafa í
fullu tré við margbrotinn rithátt
hljómsveitarinnar. Hljómsveitar-
stjórinn, Rumon Gamba, „sló í
gegn“ því áhrifamikill flutningur
Sinfóníuhljómsveitar Íslands, sér-
staklega í fyrstu og þriðju sinfóní-
unni, var verk hans, þar sem hon-
um tókst að leiða hljómsveitina til
ýtrustu átaka í útfærslu margbrot-
Allt lagt undir
TÓNLIST
Háskólabíó
Fluttar voru þrjár fyrstu sinfóníurnar eftir
Shostakovitsj. Flytjendur voru Sinfón-
íuhljómsveit Íslands og Söngsveitin Fíl-
harmónía. Hljómsveitarstjóri Rumon
Gamba. Kórstjóri: Oliver Kentish.
Fimmtudagurinn 16. október.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Jón Ásgeirsson
Morgunblaðið/Ásdís
Rumo Gamba.
TÓNLEIKARÖÐIN „Blómin úr
garðinum“ í tilefni af fimmtugsaf-
mæli Kórs Langholtskirkju helgað-
ist kirkjutónlist á laugardaginn var.
Í forgrunni voru sálmalög „úr forn-
um handritum“ eins og menn láta
nægja að kalla með varnaglann á
lofti um þjóðerni laga sem enn eru
lítið rannsökuð. Í litlum pistli Mar-
grétar Bóasdóttur um efnisskrána í
tónleikaskrá voru reyndar ekki
nafngreind önnur handrit en af
Kvæðabók sr. Ólafs Jónssonar á
Söndum (1560–1627), og söng hún
alls fjögur lög þaðan, fyrst Syng
mín sál með glaðværð góðri og Ó
herra Guð, mín heilsa er rýr, en
undir lok seinni hálfleiks Nær heim-
urinn leikur í hendi manns og Mér
væri skyldugt að minnast á þrátt.
Öll án undirleiks og af innlifaðri
reisn.
Tónleikarnir hófust með verki
eftir Monteverdi, „Laudate Domin-
um – Sópran, orgel og fylgirödd“,
þar sem sellólínan reyndist mynda
bassaundirstöðu, og undirleikshlut-
verk beggja hljóðfæra því réttar
nefnt fylgibassi (continuo). Virtist
nærri því mega kalla aríuna dillandi
ástarsöng til Drottins, prýddan
töluverðu flúri er Margrét söng með
tilþrifum, þó að geitartrillurnar skil-
uðu sér mest lítið sem von var. Að
loknum fyrstu sálmalögunum frá
Söndum komu þrjár útsetningar
Hróðmars I. Sigurbjörnssonar frá
1999 á þrem
sálmalögum úr
fornum [íslenzk-
um] handritum,
þar sem einkum
sú síðasta, Líkn-
samasti lífgjafar-
inn trúr, vakti at-
hygli í ágætum
flutningi þeirra
Margrétar og
Björns Steinars
Sólbergssonar. Björn lék þá Org-
eltilbrigði Jans Pieterzoon
Sweelinck um sálmalagið Mein
junges Leben hat ein End og af
mikilli lipurð.
Eftir óútskýrða töf, þar sem flytj-
endur hurfu sýnum drykklanga
stund (e.t.v. að leita nótna?), var
komið að útsetningum Elínar Gunn-
laugsdóttur á lögum úr fornum
handritum („sálmahöfundar óþekkt-
ir“) undir heitinu Fjórir sálmar fyr-
ir sópran og violoncello. Skv. tón-
leikaskrá kvað settið vera frá 2003
og frumflutt við þetta tækifæri,
jafnvel þótt undirritaðan rámaði í
að hafa heyrt tvö síðustu lögin sum-
arið áður í Skálholti, annað þeirra
m.a.s. þegar árið 2000. Fyrsta lagið,
Sorgin og gleðin, kom fallega út við
sætbjartan háttlægan kontrapunkt
sellósins. Næstu tvö urðu þó svolítið
langdregin, ugglaust vegna fulleins-
leits mótleiks sem gæða hefði mátt
sterkari andstæðum. Hið síðasta,
Þér þakkar fólkið, myndaði hins
vegar nokkuð líflegt rondó.
Hápunktur íslenzku tónsmíðanna
birtist fyrst eftir hlé með frábærum
útsetningum Snorra Sigfúsar Birg-
issonar frá 1998 á fjórum lögum úr
fornum handritum fyrir sópran og
selló undir heildarheitinu Lysting
er sæt að söng. Náði Margrét jafn-
framt glæstustu frammistöðu sinni
á þessu kvöldi í háttlægu
Vókalísunni í lokin. Björn lék hina
tónsagnfræðilega sannfærandi út-
setningu Smára Ólasonar á Ýmissra
stétta allir þjónustumenn með
skemmtilega viðeigandi regal-
kenndu raddvali, er leiddi hugann
að „orgelskrifli“ því sem annálar
herma að borizt hafi út hingað á
endurreisnartíma. Einnig lék hann
nokkru síðar sálmforleik Bachs
Komm, Gott Schöpfer (BWV 667)
með sveiflandi 6/8-fimi. Þau Mar-
grét fluttu þar á undan þéttkrydd-
aða útsetningu Mistar Þorkelsdótt-
ur á Ó, ég manneskjan auma
(Ólafur á Söndum) og einfaldari út-
tekt Hildigunnar Rúnarsdóttur á
stuttum en sérkennilegum Sálmi
um góðan afgang (Hálfdan Einars-
son).
Síðust á dagskrá var sópranarían
Mein gläubiges Herze. Hún var úr
einni af hvítasunnukantötum Bachs,
sem ásamt uppstigningarkantötun-
um bjóða jafnan, eins og gefur að
skilja, upp á hvað glaðværustu tón-
list meistarans í greininni. Kantatan
(ónafngreind í tónleikaskrá) nefnist
„Also hat Gott die Welt geliebt“
(BWV 68), úr öðrum Leipzigár-
ganginum frá 1724–25. Undirleikur
er fyrst í stað aðeins á orgel og
sellófylgirödd (obbligato), en sellóið
fer með svo eftirminnilegt ritorn-
ello-stef (do so mí do | re so fa …)
að Bach gat ekki stillt sig um að út-
færa það nánar fyrir strengjasveit í
seinni hluta aríunnar. Þeim hluta
var eðlilega sleppt, enda efalítið
óspilanlegur á orgel. Þótt söngrödd-
in verkaði eilítið klemmd á köflum
kom bráðskemmtileg arían engu að
síður hlustendum í gott útgöngu-
skap, enda í fögru samræmi við
uppörvandi yfirskrift tónleikanna,
„Syng mín sál með glaðværð góðri“.
Syng mín sál með glaðværð góðri
TÓNLIST
Langholtskirkja
Verk eftir Monteverdi, Sweelinck og J.S.
Bach ásamt sálmalögum úr fornum ís-
lenskum handritum, þ.á m. í nýlegum út-
setningum. Margrét Bóasdóttir sópran,
Sigurður Halldórsson selló og Björn
Steinar Sólbergsson orgel. Laugardaginn
11. október kl. 17.
KAMMERTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Margrét
Bóasdóttir
MYNDLISTARSÝNING Jónu
Thors er nú á Mokka. Hún ber heitið
„Peep Show“ og stendur til nóvem-
berloka. Á sýningunni eru klefar á
vegg sem unnir eru með blandaðri
tækni og er fólki boðið að gægjast
inn í þá. Áhorfendur eru hluti verks-
ins þar sem þeir velja hvort þeir fara
alla leið eða ekki.
Jóna útskrifaðist frá MHÍ árið
1990. Hún hefur haldið einkasýning-
ar í Reykjavík og tekið þátt í sam-
sýningum á Íslandi, Belgíu og Ung-
verjalandi.
Frá sýningu Jónu Thors í Mokka.
Myndbandssýning á Mokka
BASE nefnist myndbandsinnsetn-
ing Spessa og sænska myndlistar-
mannsins Eriks Pauser sem opnuð
verður í Nýlistasafninu kl. 17 í dag,
laugardag. Um er að ræða heimilda-
mynd sem listamennirnir tóku upp í
herstöðinni í Keflavík snemma í
haust. Brugðið er upp mynd af
hversdagslífinu í herstöðinni og
nokkrum aðilum og fjölskyldum
þeirra er fylgt eftir í erli dagsins.
Erik Pauser er myndlistar- og
kvikmyndagerðarmaður. Hann hef-
ur gert fjölmargar myndir, gjarnan
heimildalegs eðlis, sem flestar eru
óvenjulegar og sterkar. Ein þeirra,
„International“ er kvikmynd í fullri
lengd, sem hann gerði ásamt Jöhan
Söderberg, en hún var sýnd í Sjón-
varpinu fyrr í haust. Erik er einn af
stofnendum listahópsins Lucky
People Center sem stóð m.a. að gerð
myndarinnar International.
Spessi (Sigurþór Hallbjörnsson)
er einn þekktasti ljósmyndari lands-
ins. Hann hefur á undanförnum ár-
um haldið einkasýningar og tekið
þátt í fjölmörgum samsýningum, á
Íslandi, í Evrópu og Bandaríkjunum.
Í New York hefur Spessi tekið þátt í
samsýningum og sett upp tvær
einkasýningar í þekktu galleríi. Verk
Spessa bera gjarnan heimildalegt yf-
irbragð sem listamaðurinn vinnur
með.
Sýningin stendur til 16. nóvember.
Safnið er opið miðvikudaga til
sunnudaga kl. 14–18.
Heimildarmynd um
herstöðina í Keflavík