Morgunblaðið - 18.10.2003, Blaðsíða 36

36 LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
N
ÝRÁÐINN skólastjóri Tónlistarskólans í
Reykjavík, Kjartan Óskarsson, skrifar
grein í Morgunblaðið síðastliðinn laug-
ardag um menntun tónlistarkennara.
Greinin ber heitið „Heyrir formleg
menntun tónlistarkennara á Íslandi brátt sögunni til?“
Þar sem skrif Kjartans byggjast á vanþekkingu á að-
draganda að stofnun tónlistardeildar Listaháskóla Ís-
lands og misskilningi á þeim forsendum sem skólinn
starfar eftir er nauðsynlegt að færa fram nokkrar skýr-
ingar.
Kjartan rekur helstu áfanga í sögu Tónlistarskólans í
Reykjavík, þ.m.t. stofnun kennaradeilda á hinum ýmsu
sviðum hljóðfæraleiks og söngs. Síðan segir hann að nú
sé verið að leggja niður þessa starfsemi og kennir þar
um stofnun tónlistardeildar við Listaháskóla Íslands.
Orðrétt segir Kjartan: „Brátt heyrir þessi starfsemi
sögunni til. Með tilkomu tónlistardeildar við Listahá-
skóla Íslands (LHÍ) var ákveðið að allt nám á há-
skólastigi skyldi flytjast þangað úr TR, þar með talið
kennaranám. Ein afleiðing þessa er að kennaradeildir
TR hafa verið lagðar niður ein af annarri og mun skól-
inn útskrifa síðustu 5 kennarana næsta vor.“
Það er alvarlegt að maður í starfi skólastjóra Tónlist-
arskólans í Reykjavík skuli breiða út þá vitleysu að tón-
listardeild Listaháskólans hafi verið stofnuð á grunni
Tónlistarskólans í Reykjavík með yfirfærslu náms úr
þeim skóla. Staðreyndin er sú að tónlistardeildin var
stofnuð sjálfstætt á eigin grunni og án nokkurs með-
lætis eða tilfærslna úr öðrum skólum. Þetta á hvor-
tveggja við námið sjálft og umgjörðina. Mikilvægt er í
þessu sambandi að rekstur Listaháskólans byggist að
stærstum hluta á samningi við ríkið. Tónlistarskólinn í
Reykjavík er hins vegar rekinn með framlögum
Reykjavíkurborg. Þar á milli hafa engar tilfærsl
sér stað vegna uppbyggingar tónlistardeildar. E
við Tónlistarskólann hefur þó verið rekin með fj
framlögum frá ríkinu, þ.e. tónmenntakennarade
en starfsemi hennar lognaðist út af þar sem síðu
bárust fáar eða engar umsóknir. Niðurlagning h
hafði ekkert með Listaháskólann að gera.
Tónlistardeild Listaháskólans býður upp á þr
ára nám til fyrstu háskólagráðu (Bachelorsnám)
ið felur í sér mikið úrval námskeiða á þeim sviðu
nemendur velja sér auk öflugs kjarna af tónfræð
um. Meginmarkmiðið er að styðja nemandann í
skerpa sköpunargáfu sína, skapa námi hans nau
lega umgjörð svo hann geti leitað sér fjölbreyttr
þekkingar og þjálfunar innan skólans, og hjálpa
að þroska sig til listamanns á því sviði sem hugu
stefnir til. Inntakið er listin sjálf, tónlistin, en mi
og aðferðirnar eru mismunandi.
Kjartan Óskarsson gerir að umtalsefni í grein
að Listaháskólinn hafi ekki farið þá leið að stofn
hæfðar kennaradeildir fyrir tónlistarkennara ein
þær sem reknar voru við Tónlistarskólann í Rey
og hann gerir það að kröfu sinni að hér á landi ve
starfrækt tónlistarkennaradeild á háskólastigi þ
kennaranámið er í forgrunni. Stefna Listaháskó
varðandi kennaranámið hefur verið skýr. Skólin
fram öflugt alhliða tónlistarnám á fyrsta háskóla
Nemendur fá þjálfun í að miðla þekkingu sinni o
með sér sjálfstraust til þess að takast á við flókn
verkefni á sínum sviðum. Nemandi úr tónlistard
vel undirbúinn til þess að fara í framhaldsnám, h
sem er sem kennari eða eitthvað annað, og hann
Listir og kennarame
Eftir Hjálmar H. Ragnarsson
Þ
AÐ er gott að vera Íslendingur í Úg-
anda, ekki síst í héraðinu Kalang-
ala, stórbrotnum eyjaklasa úti á
Viktoríuvatni – einhverju stærsta
stöðuvatni í heimi – og fylgjast með
eyjarskeggjum í kennslustund úti undir tré, í
fullorðinsfræðslu á vegum Þróunarsam-
vinnustofnunar Íslands. Gleðin skín úr hverju
andliti; bjartsýni, kraftur og þor þrátt fyrir lítil
efni og margvísleg bágindi.
„Þakka ykkur fyrir, Íslendingar, að hafa trú á
okkur,“ segir ung kona við Halldór Ásgrímsson
utanríkisráðherra sem sat í gær ásamt íslensku
sendinefndinni og fylgdist með. „Hér áður fyrr
gat ég ekki lesið og ekki heldur skrifað nafnið
mitt. Nú get ég gott betur en það!“ bætir unga
konan við, sigri hrósandi og skrifar nafnið sitt
fallegum og skýrum stöfum á spjald sem sett
hefur verið upp.
Viðstaddir klappa innilega fyrir þessari ynd-
islegu konu sem er svo ánægð með það að fá að
læra. Eins og allir þeir sem kynnst hafa fullorð-
insfræðslunni af eigin raun, því gríðarleg spurn
er eftir því að komast í tíma og ljóst að brýn
þörf er fyrir fræðslu og menntun hér í landinu,
ekkert síður en fyrir matvæli og heilbrigð-
isþjónustu.
Allt helst þetta í hendur.
Úganda er tiltölulega lítið land í miðri Aust-
ur-Afríku, aðeins um 241.000 ferkílómetrar að
stærð. Úganda á landamæri að Súdan, Kongó,
Rúanda, Tansaníu og Kenía. Höfuðborgin heitir
Kampala, íbúarnir eru um 24 milljónir, en
stærstur hluti þeirra býr í dreifbýlissam-
félögum. Enska er opinbert tungumál, en auk
þess tala um tveir þriðju íbúanna tungumál af
bantu- og niloticstofni, swahili og arabísku.
Íbúar Úganda hafa gengið í gegnum sinn
skammt af hörmungum á umliðnum áratugum.
Borgarastyrjaldir, ógnarstjórn Idi Amins, nátt-
úruhamfarir og hungursneyðir. En margt bend-
ir til þess að þetta fallega ríki í Austur-Afríku
sé á uppleið á ný, og Kristján Erlingsson, kraft-
mikill Önfirðingur sem starfað hefur við útgerð
og fiskútflutning hér í Kampala í um átta ár,
sagði mér í gær að landið væri allt annað en
fyrir átta árum, þegar hann kom fyrst. „Mun-
urinn er eins og svart og hvítt,“ útskýrir hann.
Úgandamenn mynda þjóð, sem er sannkallað
fjölmenningarsamfélag. Einn þriðji þjóðarinnar
er lútherstrúar, annar þriðji kaþólskur og 15–
20% múslimar. Átök í nágrannalöndum hafa
valdið því að í landinu búa yfir 237.000 flótta-
menn. Lífslíkur fólks í Úganda eru aðeins um
44 ár og barnadauði er algengur. Sem betur fer
virðist hins vegar þróunin horfa til betri vegar,
enda þótt langt sé í land og til að mynda hefur
Úganda hlotið mikla viðurkenningu fyrir árang-
ur í baráttunni gegn alnæmi.
Þróunarsamvinnustofnun Íslands valdi Úg-
anda sem nýtt samstarfsland árið 2000 eftir
beiðni frá þarlendum stjórnvöldum. Áhersla er
einkum lögð á fiskveiði- og félagsmál auk sem
aukinni athygli hefur verið beint að nýtingu
jarðvarma, enda er talið að Úganda búi yfir
auðlindum á því sviði. Unnið er að marg-
víslegum verkefnum á öllum þessum sviðum,
ýmist alfarið á vegum ÞSSÍ eða í samvinnu við
frjáls félagasamtök á borð við ASÍ og ABC-
hjálparstarf. Alþýðusamband Íslands hefur
stutt myndarlega við bakið á fræðsluþættinum í
starfsemi ÞSSÍ hér í Úganda og ABC-
hjálparstarf, sem hefur unnið hér að metn-
aðarfullu uppbyggingarstarfi um árabil, hefur í
samvinnu við ástralska hjálparstofnun byggt
upp skólastarf í Kitetikka. Nemendurnir þar
koma allir úr erfiðum aðstæðum. Flestir frá
Norður-Úganda þar sem stríð hefur geisað und-
anfarin 15 ár. Einnig eru nemendur teknir úr
nágrenni skólans og þessi börn eru þá föður-
eða móðurlaus, eða frá mjög fátækum fjöl-
skyldum.
Árið 2003 styrkti ÞSSÍ byggingu heimavistar
fyrir stúlkur á gagnfræðaskólastigi sem stunda
nám við Kitetikka-skólann. Heimavistin á að
þjóna 200 stúlkum. Alls eru um 300 nemendur
sem stunda nám á þessu námsstigi. Gert er ráð
fyrir að byggingunni verði lokið í desember
2003 og þegar eru áform um frekari uppbygg-
ingu í ljósi mikillar eftirspurnar.
Fleira mætti nefna. Í Kampala er unnið að
kertaverkefni sem miðar að því að aðstoða
heimilislausar stúlkur við að koma undir sig fót-
unum. Þar hefur íslensk kona, Erla Halldórs-
dóttir að nafni, unnið mikið og gott brautryðj-
endastarf. Stúlkurnar koma allar úr erfiðum
aðstæðum, eru munaðarlausar og hafa flestar
verið á götunni í einhvern tíma. Sumar þeirra
e
b
t
a
t
e
r
ö
b
a
G
f
v
s
e
n
2
s
i
h
a
v
a
a
s
í
l
á
Úgandabréf
Úgandabúar í fullorðinsfræðslu á vegum Þróunarsa
Kampala.
Eftir Björn Inga Hrafnsson
BUSH FÆR MEÐBYR
Samhljóða ályktun öryggisráðs Sam-einuðu þjóðanna á fimmtudag um
Írak kemur sér vel fyrir George Bush
Bandaríkjaforseta. Í ályktuninni eru
ríki heims hvött til að leggja sitt af
mörkum til uppbyggingar í Írak bæði
með fjárframlögum og herafla.
Bandaríkjastjórn hefur átt undir
högg að sækja undanfarið vegna stöð-
unnar í Írak. Nánast daglega falla
bandarískir hermenn og nú er svo komið
að fleiri hafa fallið eftir að Bush lýsti því
yfir að stríðinu í Írak væri lokið heldur
en féllu í innrásinni til að steypa Sadd-
am Hussein. Fjölmiðlaumræða í Banda-
ríkjunum hefur smám saman verið að
breytast og er orðin mun gagnrýnni í
garð forsetans heldur en var. Athygli
vakti þegar leiðtogar beggja flokka í ut-
anríkismálanefnd öldungadeildar
Bandaríkjaþings, demókratinn Joseph
Biden og repúblikaninn Dick Lugar,
sögðu að Bush væri búinn að missa
stjórn á málum í Írak og hvöttu hann til
að taka af öll tvímæli um það hvort hann
væri við stjórnvölinn eða þrasgjarnir
ráðherrar. Nú er svo komið að aðeins
44% Bandaríkjamanna eru samkvæmt
skoðanakönnunum þeirrar hyggju að
stjórn Bush hafi farið rétt að í Íraks-
stríðinu.
Ekki er ljóst enn hvað ályktun Sam-
einuðu þjóðanna mun hafa í för með sér,
en líklega mun það að einhverju leyti
skýrast á ráðstefnu, sem haldin verður í
Madríd á Spáni í næstu viku, hvort og
hversu mikið aðrar þjóðir en Banda-
ríkjamenn eru reiðubúnar til að leggja
af mörkum. Stjórnvöld í Frakklandi,
Þýskalandi og Rússlandi útilokuðu til
dæmis að lönd þeirra myndu veita
nokkra hernaðar- eða fjárhagsaðstoð að
svo komnu máli. Á hinn bóginn veitir
ályktunin Bandaríkjamönnum í raun al-
þjóðlegt samþykki fyrir hersetu Banda-
ríkjamanna í Írak.
Það er mikilvægt að uppbygging
Íraks gangi vel. Um leið og ályktun
Sameinuðu þjóðanna hlýtur að vera
Bush léttir eykst þrýstingurinn á hann
að standa við fyrirheitið um að koma á
bættu þjóðfélagi í Írak.
Bush hefur lagt beiðni um 87 millj-
arða dollara framlag til uppbyggingar í
Írak og Afganistan fyrir þingið og lík-
legt er að Bandaríkjamenn muni bera
hitann og þungann af uppbyggingunni
hvað sem ályktun Sameinuðu þjóðanna
líður. Bandaríkjamenn þurfa ekki að-
eins að skapa öryggi í Írak, þeir þurfa
einnig að tryggja hið pólitíska ástand í
landinu og eru að komast að því að það
er hægara sagt en gert. Vissulega eru
peningar nauðsynlegir, en þeir leysa
ekki öll vandamál og það dugar ekki að
endurtaka í sífellu að allt sé á réttri leið
til þess að svo verði. Öryggisráðið ákvað
hins vegar að sýna Bandaríkjamönnum
samstöðu í fyrradag. Þar kunna ýmsar
hvatir að hafa ráðið för, en Bandaríkja-
forseti verður að nýta sér þennan með-
byr.
BANKAR OG ATVINNULÍFIÐ
Töluverðar umræður hafa orðið umstöðu bankanna í íslenzku at-vinnulífi eftir þau miklu um-
skipti, sem urðu á vettvangi viðskipta-
lífsins fyrir skömmu, þegar verulegar
breytingar urðu á eignarhaldi nokkurra
lykilfyrirtækja. Engum þarf að koma á
óvart, þótt þáttur bankanna í þeim
breytingum hafi orðið tilefni til um-
ræðna. Hægt er að færa rök að því að ís-
lenzku bankarnir séu alltof sterkir og
umsvifamiklir í hlutfalli við stærð at-
vinnulífsins hér og er sennilega erfitt að
finna hliðstæð dæmi um stöðu banka í
nálægum löndum.
Félag viðskiptafræðinga og hagfræð-
inga efndi til umræðufundar um þetta
mál í fyrradag. Verulega athygli vakti á
hvern veg Erlendur Magnússon, einn af
helztu stjórnendum Íslandsbanka, tal-
aði á fundinum. Í ræðu sinni sagði Er-
lendur m.a.:
„Það er mín skoðun, að það samræm-
ist ekki hagsmunum banka að vera
stefnuráðandi fjárfestir nema í fyrir-
tækjum á sviði fjármálaþjónustu. Það
getur leitt til hagsmunaárekstra, bæði í
viðskiptum við þessi fyrirtæki og ekki
síður í viðskiptum við aðra viðskipta-
vini. Og það getur þar af leiðandi dregið
úr trausti á banka en traust er mikil-
vægasta eign fjármálafyrirtækis.
Stjórnendur eiga að einbeita sér að því,
sem þeir kunna og geta gert en ekki
vera að dreifa athygli sinni í ýmsar átt-
ir.“
Þetta eru heilbrigð sjónarmið og
ástæða til að fagna því, að einn af for-
svarsmönnum Íslandsbanka talar á
þennan veg.
Í Morgunblaðinu í dag má finna um-
mæli forsvarsmanna Landsbanka og
Kaupþings-Búnaðarbanka um sama
mál. Svo virðist sem þeir Sigurjón Þ.
Árnason, bankastjóri Landsbankans og
Sigurður Einarsson, stjórnarformaður
Kaupþings-Búnaðarbanka séu ekki til-
búnir til að ganga jafn langt í yfirlýs-
ingum og Erlendur Magnússon. Það er
þó sagt með þeim fyrirvara, að vissulega
má túlka ummæli þeirra á ýmsa vegu.
Sigurjón Þ. Árnason segir: „Margir
átta sig ekki á því, að íslenzkir bankar
eru ekki bara að reka útibú heldur líka
fjárfestingarstarfsemi en í henni felst
m.a. að koma á umbreytingum á fyrir-
tækjum. Bankarnir eiga hluti í fyrir-
tækjum í skamman tíma og taka með því
þátt í umbreytingarferli ... Þar sem ég
þekki til halda Kínamúrarnir ágætlega.
Menn eiga alveg að geta treyst því að
þeir séu í lagi.“
Allt eru þetta álitamál. Eftir stutta
reynslu af því að viðskiptabankastarf-
semi og fjárfestingarbankastarfsemi
séu rekin á vegum eins og sama banka
er ljóst að vaxandi efasemda gætir í at-
vinnulífinu og á meðal stjórnmálamanna
um að það sé skynsamlegt. Hvort svo-
nefndir Kínamúrar haldi í íslenzku sam-
félagi er í bezta falli mjög umdeilanlegt.
Sigurður Einarsson færir sterkari
rök fyrir því, að margt sé jákvætt í þeim
afskiptum banka af fyrirtækjum sem
hér eru til umræðu. Hann segir:
„Fjárfestingar bankanna, til dæmis
Kauþings-Búnaðarbanka í fyrirtækjum
eins og Össuri, Bakkavör og Baugi
gerðu þessum fyrirtækjum kleift að
stunda útrás. Við áttum á tímabili yfir
30% í Bakkavör, svipað í Össuri og um
20% í Baugi. Innkoma bankanna í þessi
fyrirtæki hefur verið verulega verð-
mætaskapandi fyrir fyrirtækin og þjóð-
félagið í heild.“
Sigurður Einarsson bendir hér á
nokkur vel heppnuð dæmi um aðild
banka að fyrirtækjum, sem vissulega er
ástæða til að taka eftir.
Þannig er hægt að finna rök bæði með
og á móti. Flestir hljóta þó að verða
sammála um, að það kunni ekki góðri
lukku að stýra, að bankarnir verði með
einum eða öðrum hætti allsráðandi í at-
vinnulífinu. Þess vegna er hin varfærna
stefna, sem Erlendur Magnússon lýsir
líklegust til að stuðla að farsælli þróun
atvinnulífsins.