Morgunblaðið - 18.10.2003, Blaðsíða 3

DAGLEGT LÍF
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 18. OKTÓBER 2003 B 3
stæðum millistéttarheimilum gerst
vændiskonur í leit að spennu, pen-
ingum og viðurkenningu. Á sl. þrem-
ur árum hafi orðið 70% aukning á því
að krakkar úr vel stæðum fjölskyld-
um snúi sér að vændi þrátt fyrir að
hafa ekki orðið fyrir andlegu, kyn-
ferðislegu eða líkamlegu ofbeldi.
Verðmætur markhópur
Nútímaneyslusamfélagið getur
verið unglingunum erfitt. Útlitskröf-
urnar dynja á úr öllum áttum, frá
tónlistarmyndböndum, auglýsingum
og unglingatískutímaritum. Börn og
unglingar eru verðmætur markhóp-
ur eins og auglýsendur hafa áttað sig
á. Þau eru þegar orðin stór neyt-
endahópur og eiga eftir að verða
neytendur lengi. Fata- og snyrti-
vöruframleiðendur keppast við að
koma boðskap sínum á framfæri við
þennan hóp og ávinna sér traust
hans til lengri tíma. Og í tónlistar-
myndböndunum kem-
ur m.a. fram hvernig
konur eiga að líta út
og hegða sér, þ.e. fá-
klæddar og alltaf til í
tuskið.
Í bókinni Branded –
the buying and selling
of teenagers, eftir Al-
issu Quart, kemur
m.a. fram að tísku-
tímarit ætluð ungling-
um ýti undir þá tilfinn-
ingu hjá stelpum að
þær séu ekki nógu
góðar eins og þær eru,
þær vanti eitthvað,
sem gæti þá t.d. verið
föt eftir þekkta tísku-
hönnuði, fallegri lík-
ami o.s.frv. Quart seg-
ir einnig að klám hafi verið fléttað
inn í auglýsingar sem ætlaðar eru
unglingum og auglýsingastofa fata-
framleiðandans Abercrombie &
Fitch (mjög vinsælt merki meðal
bandarískra unglinga) hafi lýst því
yfir að unglingar „elski kynþokka-
fulla líkama og séu sér meira meðvit-
andi um það en nokkru sinni fyrr“.
Og Quart segir að A&F haldi ung-
lingunum svo sannarlega við efnið
með auglýsingabæklingum þar sem
pör klæðist vandlega merktum und-
irfötum og vísun í klámið sé óumdeil-
anleg. Hún gagnrýnir hve auglýs-
endur leggja mikla áherslu á að
tengja saman vörumerki og kynlíf
þegar þeir markaðssetja gagnvart
börnum og unglingum.
Í bókinni kemur einnig fram að
sérstakar auglýsingaráðstefnur eru
haldnar til að fræða auglýsendur og
markaðsfólk um hvernig best sé að
ná til barna og unglinga. Á einni
slíkri sagði auglýsingastjóri, skv.
bókinni: „Börn eru áhrifamesti hluti
markaðarins og við eigum að not-
færa okkur þau.“
steingerdur@mbl.is
TVEIMUR íslenskum sextán árastelpum fannst efni myndarinnar
Thirteen um margt geta átt við hér
á landi en að annað væri kannski
„svolítið ýkt“. Þær telja að vímuefn-
in séu ekki eins stór hluti af lífi
stelpnanna á Íslandi eins og í Banda-
ríkjunum þar sem hassreykingum
og pilluáti var lýst sem hversdags-
legum viðburði í myndinni. „Ef ég
myndi vilja komast í vímu núna,
myndi ég ekki vita hvað ég ætti að
gera,“ segir önnur og hin tekur und-
ir.
Þær segja líka að það sé heldur fá-
títt að íslenskar þrettán ára stelpur,
þ.e. í 7.–8. bekk, byrji snögglega á
gelgjuskeiðinu. „Ég veit reyndar um
stelpu sem byrjaði að vera með eldri
strákum þegar hún var 13 ára. Áður
var hún oft ein en svo eignaðist hún
aðeins fleiri vini þegar hún byrjaði
að vera með þessum strákum. Hún
vill líka vekja athygli á þessu við
aðrar stelpur og segist til dæmis
reykja, drekka og vera í dópi. En
hún er týnd og líður illa.“
Í myndinni er vanlíðan Tracy lýst
vel. Hún brýst m.a. út í því að hún
sker í framhandleggina á sér en fel-
ur ummerkin. Stelpurnar segja það
þekkt að stelpur í unglingadeildum
grunnskóla skaði sig á þennan hátt
en vilji fremur sýna ummerkin en
fela þau. „Við vitum um svona fimm,
sex stelpur sem hafa gert þetta og
tala um það. Þær segja þá að þeim
líði svo illa og það er eins og þær séu
að reyna að kalla á hjálp.“
Annað sem unglingsstúlkur hugsa
mikið um er mataræði og megrun.
Það er þekkt bæði í Reykjavík og í
Los Angeles þar sem myndin gerist.
„Ein vinkona mín er með anorexíu.
Eitt af einkennunum er að kúpla sig
út úr vinahópnum og ég hef miklu
minni samskipti við hana en áður.“
En sumar virðast líka vilja vekja at-
hygli, t.d. með því að segja að þær
borði ekki eða að mæður þeirra
haldi að þær þjáist af næring-
arskorti. „Og svo taka þær kannski
upp bolinn og sýna.“
Blaðrað um búðarhnupl
Íslenskar stelpur skríða líka út um
gluggann til að hitta stráka á Íslandi
eins og í Bandaríkjunum, þær
hnupla á báðum stöðum, drekka og
reykja, klæða sig í samræmi við út-
litsstaðla auglýsinganna og tónlist-
armyndbandanna og gata á sér nafl-
ann eða tunguna. Í myndinni er
búðarhnupl nokkuð fyrirferð-
armikið tákn um uppreisn unglings-
áranna. Íslensku stelpurnar segja að
það sé mjög þekkt meðal unglinga
hér á landi. „Og þá líka mikið blaðr-
að um það til að sýnast.“
Þær segja að stelpur fái við-
urkenningu og hrós ef þær fá birtar
myndir af sér í blöðum eða á Netinu.
T.d. sé mjög eftirsótt að vera Séð og
heyrt-stúlkan. „Þá fá þær við-
urkenningu á því að þær séu sætar
og með flottan líkama.“ Þær segja
mikinn mun á því að vera Séð og
heyrt stúlkan eða að sitja fyrir á
klámfengnum myndum, jafnvel tvær
saman. Ekki geri þó allar þann
greinarmun.
Að þóknast strákunum
Að þeirra sögn er algengt að stelp-
ur kyssist í partíum og það sé ekki
gert fyrir þær sjálfar, heldur strák-
ana, sem finnst það þó misáhugavert.
„Og það er orðið þannig að þegar
myndavél sést í partíi, byrja ein-
hverjar að kyssast.“ En leggja stelpur
þá mikla áherslu á að þóknast strák-
unum? „Ég held að stelpum finnist oft
gaman að gera eitthvað sem þær
finna að strákarnir fíla og þær fá at-
hygli út á.“
Það er líka þekkt að stelpur hafi
munnmök við stráka sem inngöngu-
skilyrði í partí, eins og umræða var
um fyrir nokkru. Þær hafa heyrt um
slíkt og að það séu þá yngri stelpur
að þóknast eldri strákum. „Ég gæti
trúað mörgum stelpum til að gera
þetta og það er sorglegt. Stelpur
gera þetta til að fá viðurkenningu
strákanna.“
Þær segja að stelpur haldi einmitt
að þær séu að þóknast strákum með
því að hafa við þá munnmök hvar og
hvenær sem er. „Í raun eru þær ekk-
ert að þóknast þeim, kannski upp að
vissu marki…en ekki á þann hátt
sem þær halda: Kannski líkar hon-
um við mig, á ég sjéns í hann ef ég
geri þetta…kemst ég þá inn í partí-
ið, er hann „hrifinn“ af mér fyrst
hann vill að ég geri þetta…Strák-
urinn er ekki að hugsa þetta, svona
fyrir honum er þetta bara fullnæg-
ing, hver sem það var…En jú þetta
er sko tilfellið, alls ekki óalgengt, og
ef stelpan er ekkert að fá fyrir sinn
snúð… er þetta bara til að þóknast
honum, sem er ótrúlega sorglegt því
maður heyrir sjaldan um að strákar
geri þetta til að þóknast stelpum…“
Skyndikynni spennandi
„Krakkarnir sem eru að drekka
og djamma, eru mest „in“, það er
engin spurning.“ Þær segja að það
sé þó ekki svo mikill munur á þeim
sem eru aðalgellurnar og þeim sem
eru ekki í þeim hópi. Þá geti menn-
ingin á milli skóla verið mjög ólík og
mismunandi á milli árganga hvenær
mesta gelgjutímabilið gengur yfir.
Einnig að ekki þyki endilega eft-
irsóknarvert að eiga kærasta, held-
ur þykja skyndikynni meira spenn-
andi. „Stelpur tala um að fara að
„höstla“ og reyna að vera sexí.“
Fyrirsætur þykja mestu gell-
urnar, sem og þær sem ganga í föt-
um sem undirstrika líkamann, hafa
verið með mörgum strákum og
drekka. Þessar stelpur eiga yfirleitt
ekki stráka að vinum en það er þó
mismunandi hvort vinahópar sam-
anstanda af báðum kynjum, að mati
viðmælendanna.
G-strengsnærbuxur eru skyldu-
eign allra unglingsstúlkna og þær
eru sammála um að þetta sé þægi-
legri nærfatnaður en sá hefðbundni.
G-strengur sé í tísku en ekki sé leng-
ur í tísku að hann sjáist upp úr bux-
unum, það gerist meira óvart. Æ
yngri stelpur gangi í g-streng og
ekki sé óalgengt að
10–11 ára stelpur
eigi svoleiðis.
Engar druslur til
Þær telja að strák-
ar fari að pæla meira
í persónuleika
stelpnanna þegar
þeir eru komnir á
framhaldsskólaald-
urinn. „Þeir vilja
ekki vera með stelp-
um sem hugsa bara
um útlitið en er svo
ekkert meira spunn-
ið í.“ Fram að 16 ára
hugsi þeir meira um
útlit stelpnanna og
stelpurnar taki mið
af því. Þær sjálfar
gerðu hins vegar tilraun þegar þær
voru í 10. bekk og byrjuðu að hegða
sér eins og strákarnir. „Við fórum
að tala eins og þeir: „Vá, þessi er
flottur, ég er alveg á þörfinni…“
Mér fannst þetta þagga svolítið nið-
ur í þeim og koma vel út. Við reynd-
um að hætta að þóknast strákunum
og vera ekki alltaf að flissa að öllu
sem þeir sögðu.“
Það hefur oft verið ráðist að stelp-
um fyrir að klæða sig á ákveðinn
hátt eða að vera með mörgum
strákum og þær kallaðar druslur
fyrir vikið. Stelpurnar segja að nú sé
alveg eins farið að kalla stráka
druslur eða hórur, en þær vilja þó
taka skýrt fram að þeim finnst að
enginn eigi þessa nafnbót skilið,
hvorki strákar né stelpur.
Þær segja að vanlíðan og léleg
sjálfsmynd geti ýtt á svona hegðun
hjá unglingsstelpum eins og lýst er í
myndinni. Og það eru margar sem
eru með veika sjálfsmynd, að þeirra
mati. „Þær stelpur sem eru að
monta sig svona mikið af því að vera
að drekka, djamma og stela eru með
brenglaða sjálfsmynd og eiga erf-
itt.“
Samanburður tveggja sextán ára stelpna á kvikmyndinni og íslenskum raunveruleika
Sækja í viðurkenningu á líkama sínum
Unglingsstelpur: Tracy og Evie, sem leikin er af handritshöfundinum Nikki Reed, í Thirteen. Tracy vill helst af öllu falla inn í gelluhópinn.
SJÁ NÆSTU SÍÐU