Morgunblaðið - 21.10.2003, Blaðsíða 33
UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 2003 33
FISKELDIÐ hér á landi stendur á tímamótum. Að-
ilar í sjávarútvegi hafa sýnt greininni mikinn áhuga.
Þeir hafa fjárfest í nýjum fyrirtækjum og einnig í
þeim sem voru fyrir í greininni. Nýj-
ustu fyrirtækin eru Sæsilfur í Mjóa-
firði og Salar Islandia í Berufirði.
Loksins þegar nýtt fjármagn berst
til fiskeldisins bregðast ýmis öfl við í
þjóðfélaginu með neikvæðum hætti.
Jafnvel einstaka þingmenn úr dreif-
býlinu eru ekki undanskildir við að
vera í nöp við þessa atvinnugrein.
Andstæðingarnir vilja leggja sjókvíaeldi af og taka
með því störfin frá fólkinu úti á landi, þar sem at-
vinna er ótrygg. Það skal gert til að „bjarga“ ís-
lenska laxinum frá erfðablöndun.
Fiskur frá nágrannalöndunum hefur þvælst upp í
íslenskar ár í aldaraðir og „mengað“ eða styrkt
erfðafjölbreytileika íslenska laxins. Þessu til stuðn-
ings greina heimildir frá því að hnúðlaxar sem eru
ættaðir úr Kyrrahafinu hafi veiðst hér á landi. Veiði-
menn eru í vanda þegar kemur að því að greina
hvort fiskur er lax eða sjóbirtingur. Frá þessu grein-
ir Morgunblaðið 12. október sl., þar er sagt frá að 22
punda sjóbirtingur sem veiddist 29. september sl. sé
í raun lax, eða svo telur veiðimaðurinn sem veiddi
fiskinn. Fiskurinn er örmerktur og verður örmerkið
greint seinna í haust eða í vetur. Þegar svo er ástatt
er eðlilegt að velta því fyrir sér hvort veiðimenn séu
þess umkomnir að greina lax af erlendum uppruna
frá íslenska laxinum. Á hafbeitarárunum gat hafbeit-
arfiskur numið allt að 30% af veiðinni í einstökum
ám, en veiðimenn kvörtuðu ekki. Vita veiðimenn þá
yfirleitt hvort fiskurinn sem þeir veiddu sé flökku-
fiskur, íslenskur eða erlendur? Vitað er að veiði-
menn geta greint á milli eldisfisks og villtra laxa.
Þeir geta greint hvort laxinn er úr Kyrrahafinu en
þeir geta ekki greint uppruna eldisfisksins eða hvort
villti fiskurinn sé íslenskur eða frá nágrannalönd-
unum.
Andstæðingar sjókvíaeldis geta ekki verndað ís-
lenska laxinn fyrir erfðablöndun með því að berjast
fyrir því að sjókvíaeldi verði lagt af. Þeir geta ekki
komið í veg fyrir ferðalög villts fisks og eldisfisks
frá öðum löndum. Í raun er líklegt að íslenska lax-
inum stafi meiri hætta af verndunaraðgerðum þess-
ara sömu aðila en íslensku fiskeldi. Það gerist með
því að þeir einblína um of á eldið á Íslandi í stað
þess að skoða önnur, nærtækari og stærri vandamál
sem eru m.a. ferðalög farfiska og hvernig megi verj-
ast útbreiðslu sjúkdóma frá þeim. Að hluta til er út-
breiðsla fisksjúkdóma með farfiskum sameiginlegt
vandmál fiskeldis- og laxveiðimanna.
Eins og áður greindi eru tvö ný fyrirtæki með sjó-
kvíaeldi á Austurlandi.
Í Mjóafirði hefur eldisfyrirtækið Sæsilfur hf verið
í rekstri um nokkurt skeið og hefur hleypt nýju lífi í
byggðarlagið. Áður fyrr var atvinna nær eingöngu
bundin við hefðbundin störf við landbúnað og sjávar-
útveg. Eldið hefur eflt byggðina í firðinum og aukið
fjölbreytni atvinnulífsins. Nú er vinnu að hafa allt
árið um kring. Ferðamenn koma til Mjóafjarðar sem
aldrei fyrr og undrast þann kraft og uppgang sem
þar er. Án fiskeldis hefði byggðin í firðinum líkleg-
ast lognast út af sem heilsársbyggð á næstu áratug-
um. Eldið í Mjóafirði hefur þegar skapað um 30 ný
störf. Í Neskaupstað, þar sem laxinum er slátrað og
pakkað til útflutnings, tala menn um að aukin
vinnsla laxins gæti bætt við 50 nýjum störfum.
Í Berufirði hefur eldisfyrirtækið Salar Islandia
hafið laxeldi en það er skammt á veg komið. Byggð-
in í nágreni eldisstöðvarinnar er í mikilli vörn og
þarfnast sárlega nýrra atvinnutækifæra. Vonir
standa til að 15–18 störf myndist við eldið þegar það
hefur náð ákveðinni stærð á næstu árum. Reiknað er
með að slátrun og vinnsla verði hjá fyrirtækinu og
við það gætu bæst 15 til 70 ný störf háð vinnslustigi
fisksins.
Ekki má gleyma öllum öðrum störfum sem skapast
með auknu fiskeldi. Þau eru m.a. í fóðurgerð, neta-
gerð, þjónustu, sölu- og markaðsstarfi, eftirlits-
störfum og störfum hjá ýmsum stofnunum.
Einn mikilvægasti þáttur fiskeldisins er ræktun á
heppilegum fiskstofnum til eldis. Tvö fyrirtæki eru í
fararbroddi á þessu sviði hér á landi, Stofnfiskur hf.
og Fiskeldi Eyjafjarðar hf. Fyrirtækin eru virt á er-
lendum vettvangi fyrir rannsóknir og þróun á sínu
sviði. Arðvænlegustu vaxtarsprotar fyrirtækjanna
eru nú útflutningur á sérfræðiþekkingu, hrognum og
seiðum. Starfsfólk í fyrirtækjunum tveimur er um 60
háskólamenntaðir sérfræðingar og fiskeldismenn.
Fyrirtækin eru einnig með starfsemi erlendis í sam-
vinnu við heimamenn.
Í heild má reikna með allt að 280 ársverkum í
fiskeldi hér á landi í dag. Áætlað er að söluverðmæti
afurða frá fiskeldinu nemi allt að 2,4 milljörðum
króna í ár og fari yfir 3 milljarða króna á næsta ári.
Gangi áætlanir eftir mun fiskeldið aukast hratt á
næstu árum. Útflutningstekjur greinarinnar aukast í
takt við vöxtinn og gætu numið rúmum 6 milljörðum
árið 2006. Til samanburðar var aflaverðmæti allra
skipa og báta á Vestfjörðum rúmir 6,4 milljarðar á
síðasta ári.
Fiskeldi – vaxtarbroddur til framtíðar
Eftir Guðberg Rúnarsson
Höfundur er framkvæmdastjóri
Landssambands fiskeldisstöðva.
FJÁRLAGAFRUMVARPIÐ er
árviss atburður svona rétt eins og
17. júní. Eins og 17. júní búast allir
við sólskini en fá svo rok og rign-
ingu. Nýjasta fjárlagafrumvarpið
er þar ekki nein ný-
lunda. Eftir að hafa
hlýtt á loforð
stjórnmálamanna á
vordögum um lægri
skatta og aukna vel-
ferð þá mun mörg-
um hafa verið þann-
ig innanbrjósts að nú væri komið
að því að álögurnar lækkuðu. Því
eins og þingmaðurinn sagði hérna
um daginn, annar eins maður hefur
aldrei gengið á bak orða sinna.
Ekki get ég sagt að ég hafi lesið
frá orði til orðs allt sem stendur í
frumvarpi til fjárlaga 2004, ég veit
þó að á bls. 414 í þingskjali nr. 1
stendur: „Hins vegar er fyrirhugað
að leggja fram frumvarp á haust-
þinginu um að hámark vaxtagjalda
til útreiknings vaxtabóta lækki úr
7% af skuldum vegna húsnæðis-
kaupa í 5,5% af skuldum.“ Þetta er
svo rökstutt með því að frá 1993
hafi raunvextir langtímalána lækk-
að umtalsvert.
Ef ég þýði þessa tillögu fjár-
málaráðherra á mannamál, þá
munu vaxtabætur af hverri milljón
lækka úr 70.000 kr. í 55.000 kr.,
eða um 15.000 kr. Af 10 milljóna
króna skuld vegna húsnæðis lækka
vaxtabætur um 150.000. Það má
reikna þetta með öðrum hætti, ef
miðað er við hámarksvaxtabætur
samkvæmt núverandi reglugerð þá
munu þær lækka við breytinguna
um 21,4%. Þá er einkar athygl-
isvert að rökin skuli vera þau að
raunvextir hafi lækkað, það þýðir
væntanlega að fjármálaráðherra
telur að ríkinu beri einu það hag-
ræði sem hlýst af vaxtalækkunum.
En ef svo fer sem margir spá að
vextir fari hækkandi strax á næsta
ári, munu þá vaxtabæturnar
hækka á ný?
Það eru fleiri hliðar á þessari
frumlegu skattheimtu. Í 18. gr.
laga nr. 44/1998 er fjallað um
greiðslumat. Þar er það bundið í
lög að allir sem hyggja á húsnæðis-
kaup og sækja um húsbréfalán
skuli standast greiðslumat. Þar
skal m.a. meta greiðslugetu skuld-
ara. Alveg flunkuný lög um tekju-
skatt og eignarskatt nr. 90/2003
fjalla um vaxtabætur, í B lið 68 gr.
er nákvæmlega útfært hvernig
reikna á vaxtabætur.
Á sl. vori tókum ég og kona mín
ákvörðun um að skipta um hús-
næði, við seldum það sem við átt-
um og keyptum annað. Þessi
ákvörðun var m.a. tekin eftir að
fyrir lá niðurstaða úr greiðslumati
sem framkvæmt var samkvæmt
lögum nr. 44/1998 og þar lágu til
grundvallar ákvæði laga nr. 90/
2003 um vaxtabætur.
Nú röskum þremur mánuðum
seinna fáum við og allir þeir sem í
góðri trú tóku hliðstæðar ákvarð-
anir á vordögum reikning frá fjár-
málaráðherra sem nemur í mörg-
um tilfellum mánaðarlaunum
viðkomandi skuldara. Í mínum
huga er hér um skattlagningu að
ræða. Það er verið að skerða ráð-
stöfunartekjur mínar með umtals-
verðum hætti og það er verið að
kollvarpa þeim fjárhagslegu áætl-
unum sem ég gerði samkvæmt
lagafyrirmælum. Mér finnst þetta
toppa borgarstjórn Reykjavíkur
sem skattlagði sólskinið á síðasta
sumri. Svona gera menn ekki,
Geir.
Svona gera menn ekki
Eftir Hrafnkel A. Jónsson
Höfundur er héraðsskjalavörður
á Egilsstöðum.