Morgunblaðið - 21.10.2003, Blaðsíða 35

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 2003 35
SAMKVÆMT hefðinni ætti ég
að vera á fjöllum núna en ekki að
kúldrast hér í Reykjavík. En ég er
búin að veiða rjúp-
ur í 30 ár og er
einnig alin upp af
veiðimanni og ég
get ekki skilið
þessar aðgerðir hjá
umhverfisráðherra.
Frá árinu 1957 hef
ég og mitt fólk nánast eingöngu
veitt á Holtavörðuheiði og tel ég
mig þekkja það svæði eins og lóf-
ann á mér. Þegar faðir minn var
hótelstjóri í Fornahvammi á ár-
unum 1957–1970 var heiðin alveg
nauðbeitt af hrossum og sauðfé.
Árið 1965 var mesta rjúpnaár sem
faðir minn hefur lifað, en á þessum
árum var mjög margt um manninn
á heiðinni og miklu meira en hefur
verið undanfarin tuttugu ár, þá
voru öll herbergi útleigð nánast
alla rjúpnavertíðina, einnig var
mönnum gert að koma við og fá
veiðikort hjá okkur þannig að
hægt væri að fylgjast með hvort
allir skiluðu sér að kvöldi og
skráður var aflinn eftir hvern dag,
og ég man ekki betur en Arnþór
Garðarsson hafi fengið aðgang að
þessum upplýsingum, en hann
stundaði sínar rannsóknir töluvert
á þessu svæði.
Ef þeir sem til þekkja af þeim
fræðingum sem ráðherra hefur
fara yfir sögu þessa svæðis er ég
nú nokkuð viss um að þeir myndu
hugsa sig betur um áður en svona
gönuhlaup á sér stað.
Á síðustu fimm árum hefur það
t.d. þrjú haust verið þannig að það
hefur verið þoka mestallt haustið,
þannig að það voru mjög fáir
menn á veiðum, og því hafa veiði-
skýrslur af því svæði ekki verið
marktækar.
Ef skoðað er hvað hefur breyst
síðan ég var ung get ég bent á, að
sauðfé hefur fækkað um helming,
hrossabeit er engin, þannig að það
er ekki mikið beitarálag á heiðinni,
enda ef maður gengur um og skoð-
ar ætið sem rjúpan hefur er mikill
munur á, frá því sem var á árum
áður.
Svo er annað sem ekki hefur
verið tekið með í þessari athugun
hjá ráðherra að því er virðist, en
það er veðurfarið, sem hefur verið
að breytast mjög mikið, nú eru
vetur mjög snjóléttir og því nóg
æti um allt, svo undanfarin haust
er rjúpan hætt að hópa sig eins
mikið saman og var hér áður fyrr.
Ég er búin að fara núna árlega
á þetta svæði og hef fylgst mjög
vel með allri framvindu mála á
þessum slóðum og það sem ég sé
út úr því er að rjúpum hefur fækk-
að eitthvað, og einnig hafa þær
lagað sig að breyttum lífsháttum,
ég hef t.d. verið að fá mína fugla
mun neðar á heiðinni, svona í 300–
350 metrum, og á miklu dreifðara
svæði.
Ég tel því að þær aðgerðir sem
ráðherra var búinn að gefa út ættu
að gilda, að veiðitími sé frá 25. okt.
og þá í einn mánuð. Einnig finnst
mér sölubann alveg eðlilegt og svo
mætti fylgja betur eftir eftirliti af
hálfu lögreglu, en það hefur verið
mjög slakt, menn hafa verið að
fara á bílum og fjórhjólum upp í
Kambshorn en þangað liggur eng-
inn slóði, og svo að banna hunda,
og friða sérstök svæði til skiptis.
En næstu vikurnar ætla ég að
rölta um þetta svæði með byssuna
mína og gá hvort ég rekst ekki á
rebba.
Hausthugleiðing
Eftir Maríu Björgu Gunnarsdóttur
Höfundur er sportveiðimaður.
ÞAU dæmalausu tíðindi hafa gerst í íslensku samfélagi að rík-
isstjórn Davíðs Oddssonar, og sá meirihluti sem hún styðst við á Al-
þingi, hefur í tvígang á þremur árum verið dæmd fyrir að hafa brotið
gegn mannréttindaákvæðum stjórnarskrárinnar í sama málinu. Þessi
stjórnarskrárbrot hafa komið niður á um 1.500 ör-
yrkjum sem eru meðal þeirra sem eiga hvað mest undir
því að stjórnvöld standi vörð um réttindi þeirra. Sem
eiga ævitekjur sínar undir því. Menn hafa stundum beð-
ist afsökunar af minna tilefni.
Uppgjör við fortíðina
Í desember 2000 komst Hæstiréttur að þeirri niðurstöðu
að ríkisstjórnin hefði brotið gegn jafnréttisákvæðum
stjórnarskrárinnar með þeirri skerðingu á tekjutryggingu öryrkja í
hjúskap sem viðgekkst allt til þess tíma. Og sl. fimmtudag komst rétt-
urinn að þeirri niðurstöðu að hún hefði brotið gegn eignarrétt-
arákvæðum stjórnarskrárinnar með því að gera ný skerðingarákvæði
sem sett voru í lög í janúar 2001 afturvirk til áranna 1999 og 2000.
Forsætisráðherra, sem er aldrei kappsfyllri en þegar hann hefur vond-
an málstað að verja, hefur reynt að snúa þessum dómi upp í átök
stjórnar og stjórnarandstöðu. Þau átök hafa vissulega verið hörð en
eru þó algert aukaatriði í málinu. Aðalatriðið er að hann notaði vald
sitt til að hafa af öryrkjum það sem þeirra er og nú hefur ríkisstjórn
hans hlotið dóm fyrir.
Dómur Hæstaréttar er uppgjör við fortíðina. Í kjölfar dómsins í des-
ember 2000 kaus ríkisstjórnin, í einhverri sérkennilegri þvermóðsku,
að koma sér undan því að gera fortíðina upp við öryrkja á sóma-
samlegan hátt. Hún bar annars vegar fyrir sig að kröfur þeirra vegna
þeirrar ólögmætu skerðingar sem þeir urðu fyrir á árunum 1994–’96
væru fyrndar. Hæstiréttur hefur nú fallist á að það sé löglegt að bera
fyrir sig fyrningu en það er almennings að dæma hvort það er siðlegt.
Hins vegar ákvað hún að festa í lög að ný skerðingarákvæði, sem
gilda til framtíðar, skyldu vera afturvirk tvö ár aftur í tímann. Um
kröfur öryrkja í þessu sambandi segir Hæstiréttur: „Þessi kröfurétt-
indi örorkulífeyrisþega njóta verndar eignarréttarákvæðis 72. gr.
stjórnarskrárinnar og verða ekki skert með afturvirkri og íþyngjandi
löggjöf.“
Það dapurlega við þetta mál er að ríkisstjórnin átti þann kost í jan-
úar 2001 að halda sig örugglega réttum megin við lögin en hún valdi,
vísvitandi, að fara leið sem orkaði tvímælis.
Réttlæti og sanngirni
Umræðan um hæstaréttardóminn hefur að stórum hluta til verið laga-
tæknileg en það sem að baki býr eru þó réttlætis- og sanngirnisrök.
Þrátt fyrir gagnkvæma framfærsluskyldu hjóna er það aðalregla ís-
lensks réttar, að réttur einstaklinga til greiðslna úr opinberum sjóðum
skuli vera án tillits til tekna maka. Þannig eru slysatryggingar, fæð-
ingarorlof, sjúkratryggingar og atvinnuleysisbætur greiddar án tillits
til tekna maka. Þegar kemur að öryrkjunum vilja ýmsir hverfa áratugi
aftur í tímann og telja sjálfsagt að þeir séu á framfæri maka, a.m.k. að
hluta, ef þess er nokkur kostur. Með slíku fyrirkomulagi er verið að
svipta þá rétti til sjálfstæðs lífs óháð hjúskaparstöðu. Í þessu sambandi
gæti ég talað um rétt kvenna, því samkvæmt upplýsingum sem fram
komu í málflutningi fyrir Héraðsdómi eru konur 98% þeirra sem
máttu þola skerðingu á tekjutryggingu vegna ákvarðana ríkisstjórn-
arinnar.
Leiðari sem birtist í Bæjarins besta á Ísafirði í janúar 2001 segir allt
sem segja þarf í þessu sambandi. „Með skerðingu bóta vegna tekna
maka er vegið að þeim draumi, sem við ölum öll í brjósti hvernig sem
ástatt kann að vera fyrir okkur tímabundið og jafnvel til langframa,
að verða fullgildir og nýtir einstaklingar og geta lagt okkar af mörk-
um til samfélagsins. Þess vegna má samneyti við aðrar manneskjur
ekki leiða til þess að við séum svipt þeirri sjálfsvirðingu sem í því felst
að við séum viðurkennd á eigin forsendum. Það er hinn einfaldi kjarni
þessa máls. Þetta skilur almenningur.“
Rétturinn til sjálfstæðs lífs
Eftir Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur
Höfundur er stjórnmálamaður.
ÞESS hefur verið krafist á síðum
þessa blaðs, að ég biðjist afsökunar á
þeim ummælum sem höfð voru eftir
mér í Fréttablaðinu í síðustu viku, að
svokölluð HB-fjölskylda á Akranesi
hefði brugðist trausti
Skagamanna með
sölu á bréfum sínum í
fyrirtækinu til flutn-
ingafyrirtækisins
Eimskips fyrir rétt
rúmu ári.
Það er rétt að ég
lýsti þessari skoðun minni en ég sagði
líka ýmislegt fleira um þessa fjöl-
skyldu við blaðamann Fréttablaðsins
sem hann ætti að geta staðfest þó svo
að hann hafi ekki notað þau ummæli í
grein sinni í blaðinu. Ég fékk tæki-
færi til að endurtaka þau ummæli
mín í viðtalsþætti á Dægurmála-
útvarpi Rásar 2, sem sendur var út
sama dag og ummælin birtust í
Fréttablaðinu. Þar sagði ég meðal
annars: „Þessi tiltekna fjölskylda hún
hefur staðið sig geysilega vel og ég
hef alltaf borið mikla virðingu fyrir
þessari fjölskyldu. Hún hefur sýnt
mikinn dugnað í gegnum árin við að
byggja þetta fyrirtæki upp með öll-
um Akurnesingum, þetta fyrirtæki á
100 ára sögu.“ Fleiri orð af þessu tagi
féllu af minni hálfu í þættinum.
Fyrri spurning
Hvers vegna ætti ég að biðjast af-
sökunar? Ég segi að ákveðið fólk hafi
brugðist trausti og ég tel mig hafa
heimild úr virtum fjölmiðli til að
draga þá ályktun. Það er nefnilega
svo að þó að fólk eigi mikla virðingu
skilið og hafi staðið sig vel, þá getur
því orðið á og það er ekki hafið yfir
gagnrýni.
Í Morgunblaðinu hinn 13. október í
fyrra má lesa að stjórnendur Har-
aldar Böðvarssonar hf. hafi sjálfir
haft frumkvæðið að því að hópur
hluthafa seldi Eimskip 34,2% hlut
sinn í fyrirtækinu til Eimskipafélags
Íslands í byrjun október í fyrra. Fyr-
ir átti Eimskip 28,1% í HB. Með þess-
um viðskiptum náði Eimskip 62,3%
eignarhlut í HB sem þýddi að yf-
irtökuskylda skapaðist til kaupa á
bréfum. Þetta kemur fram í langri
viðtalsgrein við Harald Sturlaugsson,
forstjóra HB. Ég veit ekki betur en
að fjölskylda Haraldar hafi einmitt
átt það stóran hlut í fyrirtækinu að sá
hlutabréfapakki hafi ráðið þungt um
það að Eimskip gat yfirtekið HB að
öllu samkvæmt lögum.
Ég sem borinn og barnfæddur
Skagamaður, sem bý í þessum indæla
bæ Akranesi, var mjög ósáttur við þá
ráðstöfun að Eimskip væri með þessu
komið í þá stöðu að flutningafyr-
irtækið næði algerum yfirráðum yfir
fjöreggi bæjarins sem var HB.
Ástæðan er einföld. Með því fylgdi
nánast allur nýtingarréttur bæjarins
á fremstu auðlind þjóðarinnar sem
fólst í þeim kvóta sem fyrirtækið réð
yfir. Þessi kvóti og nýtingin á honum
er ein helsta forsendan í efnahag
bæjarins. Ég lét óánægju mína og
áhyggjur skýrt í ljósi í heilsíðuviðtali
við DV fyrir réttu ári. Þar benti ég á
hættuna sem fylgdi því að bæjarbúar
hefðu gersamlega glatað ákvörð-
unarrétti sínum til að nýta sína mik-
ilvægustu náttúruauðlind sem er
fiskurinn í sjónum. Ég endurtók
þessa afstöðu mína mjög skýrt í ræðu
sem ég flutti á síðasta sjómannadag í
Sandgerði. Hana er að finna á vefsíðu
Frjálslynda flokksins (www.xf.is
<http://www.xf.is/> ).
Síðari spurning
En hvers vegna tel ég að með al-
geru afsali HB hafi verið brugðist
trausti bæjarbúa á Akranesi? Ég tel
næsta auðvelt að svara þessu með því
að benda á að HB hefur að baki nær
100 ára sögu á Akranesi. Bæjarbúum
er alls ekki sama um þetta fyrirtæki
og þeir hafa alltaf borið mikið traust
til þess og stjórnenda. Það sýndu þeir
meðal annars í verki þegar nokkur
útgerðarfyrirtæki í bænum voru
sameinuð HB í byrjun síðasta áratug-
ar. Nær öll eggin voru lögð í eina
körfu og síðan var fyrirtækið sett á
hlutabréfamarkað. Aðeins örfáum ár-
um síðar er það gersamlega komið úr
höndum bæjarbúa. Eimskip ræður
nú framtíð sjávarútvegs Skaga-
manna. Það er blóðug staðreynd að
þrátt fyrir að alþýðan á Akranesi hafi
í hundrað ár unnið að því að skapa
stóran hluta þess nýtingarréttar á
sjávarauðlindinni sem tilheyrir HB í
dag hafa bæjarbúar á Akranesi engin
réttindi eða völd til að ákveða hvað
verður nú. Þessi saga hefur end-
urtekið sig margoft undir núverandi
kvótakerfi með frjálsu framsali afla-
heimilda.
Eimskip hefur skipt um eigendur.
Er ekki lengur almenningshluta-
félag, heldur í eigu og undir stjórn
fárra. Skagamenn eiga enga fulltrúa í
stjórn Eimskips. Fyrirtækið hefur
lýst því yfir að til standi að gera
breytingar á rekstrarformi þess, og
er sjávarútvegsdeildin Brim nefnd í
því sambandi.
Frelsi til sölu
Í fjölmiðlum má lesa að einhverjar
þreifingar standi yfir um það að Ak-
urnesingar geti kannski fengið að
kaupa HB aftur af Eimskip. Bæj-
arbúar standa kannski frammi fyrir
því að þurfa að reiða marga milljarða
króna af hendi til að öðlast aftur þann
nýtingarrétt á fiskimiðunum kring-
um landið sem þeir og þeirra forfeður
hafa aflað með striti sínu. Þetta minn-
ir helst á þræla sem eru að kaupa sér
frelsi, og er því miður ekkert eins-
dæmi á Íslandi í dag. Vopnfirðingar
eru að gera þetta. Seyðfirðingum
stendur þetta til boða. Frjáls-
hyggjukerfið með framseljanlegum
aflaheimildum er að komast í algert
þrot. Sagan er farin að endurtaka sig
þar sem við sjáum gömlu bæj-
arútgerðirnar koma fram á nýjan
leik.
Hvernig gat það gerst að Skaga-
menn hafa á örfáum árum algerlega
misst tökin á því sjávarútvegsfyr-
irtæki sem þeir áttu í upphafi síðasta
áratugar? Er ekki eðlilegt að staldra
við og spyrja þeirrar spurningar nú?
Eiga menn að þurfa að biðjast afsök-
unar á því þegar þeir voga sér upp-
hátt og í heyranda hljóði að draga
ályktanir af þessu klúðri?
Ég nenni ekki að skattyrðast við
Gísla Gíslason, bæjarstjóra á Akra-
nesi, eða Elínbjörgu Magnúsdóttur,
sem á sæti í miðstjórn Sjálfstæð-
isflokksins, sem bæði hafa krafist
þess að ég biðjist afsökunar á um-
mælum mínum. Þeirra heilögu vand-
lætingarskrif eru af pólitískum toga,
og ætluð til að koma höggi á Frjáls-
lynda flokkinn. Sá ásetningur kemur
reyndar sérlega glöggt fram í grein
Gísla. Það eru nokkur tíðindi í huga
þess sem hér skrifar, því bæjarstjóri
Akraness hefur hingað til reynt að
skapa sér ímynd sem ópólitískur bæj-
arstjóri.
En afstaða mín er skýr. Öll mín
ummæli skulu standa í því samhengi
sem þau voru sögð.
Á ég að biðjast afsökunar?
Eftir Magnús Þór Hafsteinsson
Höfundur er alþingismaður og
varaformaður Frjálslynda
flokksins.
FYRIRTÆKI TIL SÖLU
www.fyrirtaekjasala.is
FYRIRTÆKJASALA
ÍSLANDS
Síðumúla 15 • Sími 588 5160
Gunnar Jón Yngvason
lögg. fasteigna- og fyrirtækjasali
HITABLÁSARAR
Reykjavík: Ármúla 11 - sími 568-1500
Akureyri: Lónsbakka - sími 461-1070
Sími 552 1400
fax 552 1405
Laugavegi 170, 2. hæð, 105 Reykjavík
Viðar Böðvarsson
viðskiptafræðingur
löggiltur fasteignasali
Heimasíða: www.fold.is - Netfang: fold@fold.is
20 íbúðir - 2ja, 3ja og 4ra herbergja
Okkur hefur verið falið af opinberum aðila að útvega 20 íbúðir, 2ja, 3ja og
4ra herbergja, í Reykjavík. Staðgreiðsla í boði fyrir réttar eignir. Skoðun og
kaup ganga mjög hratt fyrir sig.
Vinsamlegast hafið samband við sölumenn Foldar í síma 552 1400 eða gsm hjá
sölumönnum: Ævar 897 6060, Böðvar 892 8934, Helgi 897 2451, Þorri 897 9757.