Morgunblaðið - 23.10.2003, Blaðsíða 11

skapa jákvæða ímynd af fyrirtækj-
um í augum almennings. Sam-
vinnufyrirtæki eiga mun lengri
sögu samfélagslegrar ábyrgðar en
einkafyrirtæki, enda stofnuð með
þetta að augnamiði þegar um mið-
bik 19. aldar. Samvinnufyrirtæki
hafa samt ekki nýtt sér þessa yf-
irburði og vannýttu auðlind sem
samfélagsleg ábyrgð er. Samvinnu-
hreyfingin er þó að vakna til vit-
undar um þetta um þessar mundir.
Nýlegt íslenskt dæmi má nefna yf-
irlýsta stefnu KEA að vera
byggðafestufélag.
Á aðalþingi Sambands breskra
samvinnufélaga í maí sl. voru sam-
þykktar reglur og aðferðir til að
meta samfélagslega ábyrgð sam-
vinnufyrirtækja. Þessar reglur
geta orðið fyrirmynd samvinnu-
félaga í öðrum löndum, en sam-
vinnuhreyfingin er gífurlega öflug
víða um heim. Sem dæmi um
styrkleika samvinnufélaga má
nefna að International Co-opera-
tive Alliance (ICA), sem stofnað
var 1895, samanstendur í dag af
250 aðildarsamböndum samvinnu-
félaga sem hafa um 750 milljónir
meðlima í yfir 100 löndum. Í Evr-
ópusambandslöndum eru um
180.000 samvinnufélög með um 80
milljónir meðlima og um 3,2 millj-
ónir starfsmanna. Í Bandaríkjun-
um eru um 47 þúsund samvinnu-
félög í með um 100 milljónir
viðskiptavina eða um 40% íbúanna.
Samvinnufyrirtæki eru meðal
500 stærstu fyrirtækja Bandaríkj-
anna. 20 samvinnufélög þar í landi
velta meira en 90 milljörðum ís-
lenskra króna á ári. Bandarísk
samvinnufélög í raforkuframleiðslu
sjá 36 milljónum manna fyrir raf-
magni og eiga meira en helming
rafmagnslína í landinu. Meira en
50 milljónum Bandaríkjamanna er
þjónað af tryggingarfélögum sem
eru í eigu samvinnufélaga eða ná-
tengdum fyrirtækjum Það er at-
hyglisvert að samvinnufélögin
njóta velvilja almennings vegna
samfélagslegrar ábyrgðar þeirra.
Kannanir í Bandaríkjunum sýna að
Bandaríkjamenn vita lítið um sam-
vinnufélög, en 89% þeirra vilja
heldur kaupa vörur frá samvinnu-
fyrirtækjum en einkafyrirtækjum
ef verð og gæði eru hin sömu. Á
bilinu 60–65% telja þessi fyrirtæki
hafa hagsmuni neytenda í fyrir-
rúmi og að þau séu traustsins verð.
Um 46% vilja eiga hlut í samvinnu-
fyrirtækjum og 69% segja að þörf
sé fyrir samvinnufélög í samfélög-
um nútímans. 66% eru sammála
um að samvinnulánafélög (credit
unions) séu „fyrir fólkið“ en bank-
ar þjóni aðeins gróðasjónarmiðum.
Í Kanada telja 80% manna að með
því að versla við samvinnufélög
haldist fjárfestingar í heimabyggð.
Mælikvarðar samfélags-
legrar ábyrgðar
Breska samvinnuhreyfingin hefur
þróað 16 mælikvarða yfir sam-
félagslega og samvinnufélagslega
ábyrgan rekstur, þ.e. 4 mælikvarða
yfir samvinnufélagslega ábyrgð, 9
mælikvarða yfir samfélagslega
ábyrgan rekstur og 3 mælikvarða
yfir umhverfislega ábyrgan rekstur
(sjá nánar á www.samvinna.com).
Þeir 4 mælikvarðar sem ná yfir
samvinnufélagslega ábyrgð eru:
Viðskipti/fjárfesting í samvinnu-
félögum sem hlutfall af veltu, við-
skipti við meðlimi sem hlutfall af
veltu, hagnaðargreiðslur til með-
lima sem hlutfall af hagnaði og
fjöldi meðlima sem taka þátt í at-
kvæðagreiðslum sem hlutfall af
fjölda meðlima, mælikvarðar yfir
samfélagslega ábyrgan rekstur eru
9: Fjöldi starfsmanna og meðlima
sem eru á endurmenntunarnám-
skeiðum, starfsmannavelta, fjöldi
vinnuslysa og veikindatíðni, kynja-
hlutföll og þjóðernishlutföll meðal
starfsmanna, ánægja viðskiptavina,
vitnisburður um að tekið sé tillit til
mannréttindamála í ákvörðunum
um fjárfestingar, vitnisburður um
að tekið sé tillit til hvort sam-
félagshópum sé mismunað í
ákvörðunum um fjárfestingar og
við ráðningar starfsfólks, hlutfall
samninga við birgja sem staðið er
við hvað greiðslur varðar sem hlut-
fall af heildarfjölda samninga við
birgja, fjárfestingar í nærsam-
félaginu og samvinnufélögum sem
hlutfall af hagnaði fyrir skatta.
Loks eru 3 mælikvarðar yfir um-
hverfislega ábyrgan rekstur: Magn
CO2 mengunar á hvert tonn fram-
leiðslu, hlutfall úrgangs sem fer í
endurvinnslu sem hlutfall af heild-
arúrgangi og vatnsneysla. Með því
að gera grein fyrir þessum mæli-
kvörðum auðvelda fyrirtækin al-
menningi að taka ákvörðun um að
eiga frekar viðskipti við samvinnu-
félög en einkafyrirtæki.
Íslenskar aðstæður
Íslenskt atvinnulíf hefur tekið
miklum breytingum á síðustu
tveimur áratugum. Sá alþýðukapít-
alismi sem hér ríkti áður er óðum
að hverfa. Í stað smárra fjöl-
skyldufyrirtækja eru hlutafélög og
verðbréfamarkaður nú leiðandi í
þróun nýrra fjárfestinga í atvinnu-
lífinu. Hrun Sambands íslenskra
samvinnufélaga og sala fyrirtækja í
eigu þess ásamt einkavæðingu rík-
isbankanna á síðustu árum hefur
gerbreytt forsendum. Samhliða
þessari þróun hefur eignarhald í
atvinnulífinu færst á færri hendur,
sérstaklega í sjávarútvegi og
bankageiranum og fólksflótti af
landsbyggðinni hefur farið úr
böndum. Gera má ráð fyrir því að
gagnrýni á fjárfestingar fyrir-
tækja, fákeppni og valdasamþjöpp-
un í samfélaginu muni aukast í ná-
inni framtíð. Við þessar aðstæður
má búast við því að krafan um
samfélagslega ábyrgan rekstur
verði ofarlega á baugi og að skiln-
ingur á samfélagslegu mikilvægi
samvinnufélaga muni eflast að
nýju. Þrátt fyrir hrun SÍS á síð-
asta áratug er samvinnurekstur
enn mikilvægur í íslensku atvinnu-
lífi og gæti eflst ef svo fer sem
horfir.
Höfundur er prófessor við
Viðskiptaháskólann á Bifröst.
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. OKTÓBER 2003 B 11














































































































NFRÉTTIR
Vinnum saman...
„Okkur hjá Lýsingu finnst mikilvægt að vinna náið með
viðskiptavinum okkar þegar kemur að fjármögnun atvinnutækja.
Við viljum vita hvað starfsemi þeirra gengur út á og vera þannig í
stakk búin til skilja þeirra þarfir og veita framúrskarandi þjónustu.
Það er metnaður okkar að veita faglega ráðgjöf og persónulega
þjónustu sem byggist á sérþekkingu okkar í fjármögnun
atvinnutækja.“
Sveinn Þór Stefánsson
Fjármögnun atvinnutækja
og hvað segir þú?Starfsmaður hefur sama númer í GSM-síma og
í innanhússkerfi þegar fyrirtækið fær GSM-áskrift
hjá Og Vodafone.
Fyrirtækjaþjónusta Og Vodafone • Sími 800 1100 • www.ogvodafone.is
Hlöðver er 147 inni,
Hlöðver er 147 úti.
einfalt að skipta
Í
SL
EN
SK
A
A
U
G
LÝ
SI
N
G
A
ST
O
FA
N
/S
IA
.I
S
O
G
V
2
22
74
1
0/
20
03
SAMSKIP og útgerðarfyrirtækið
Stálskip ehf. í Hafnarfirði hafa gert
með sér samning um að Samskip sjái
um alla flutninga á afla frystitogara
Stálskipa á markað í Evrópu, Asíu
og Bandaríkjunum.
Samningurinn er til tveggja ára og
er áætlað flutningsmagn um 4–5
þúsund tonn á ári af frystum afurð-
um togaranna Ránar HF 42 og Þórs
HF 40 sem Stálskip gera út. Eig-
endur Stálskipa ehf. eru hjónin Guð-
rún Lárusdóttir framkvæmdastjóri
og Ágúst Sigurðsson útgerðarstjóri
sem undirritaði samninginn fyrir
hönd Stálskipa ásamt Hinriki
Bjarnasyni, deildarstjóra útflutn-
ings hjá Samskipum.
Ágúst Sigurðsson og Hinrik Bjarnason.
Samskip sjá um alla
flutninga Stálskipa
ÁSTRALSKT dótturfyrirtæki alþjóðlega
álfyrirtækisins Alcoa, Alcoa of Australia,
var nýlega valið í hóp þeirra tíu ástralskra
stórfyrirtækja
sem þykja hafa
staðið sig best
í því að axla
samfélagslega
ábyrgð, að því
er fram kemur
í fréttatilkynn-
ingu frá Alcoa.
Í tilkynning-
unni segir að
fyrirtækið
RepuTex útnefni á hverju ári áströlsk
stórfyrirtæki sem þyki hafa skarað fram
úr á þessu sviði, og að mati RepuTex hafi
Alcoa í Ástralíu staðið sig best þarlendra
stórfyrirtækja í því að rækta gott sam-
band við nærsamfélög. Verðlaun séu veitt
í fjórum flokkum og Alcoa sé í sjötta sæti
þegar heildarniðurstaða í öllum flokk-
unum er reiknuð út, en alls nái úttekt
RepuTex til 100 ástralskra stórfyrirtækja.
Þá segir í tilkynningunni að námafyr-
irtæki í eigu Alcoa í Ástralíu hafi einnig
nýlega verið veitt verðlaun fyrir árangur á
sviði heilsuverndar og öryggismála, svo-
kölluð MINEX-verðlaun. Verðlaunin séu
veitt árlega af samtökum námafyrirtækja
í Ástralíu.
Alcoa hlýtur
viðurkenningar