Morgunblaðið - 25.10.2003, Blaðsíða 44

ALDARMINNING
44 LAUGARDAGUR 25. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Friðrik Þórðarson
frá Borgarnesi fæddist
á Brennistöðum í
Borgarhreppi 25. októ-
ber 1903. Hann var
einn þeirra sem tók
virkan þátt í að byggja
upp öflugt Ísland á
tuttugustu öldinni.
Eins og hjá svo mörg-
um Íslendingum fædd-
um á þessum tíma mót-
uðu kröpp kjör í æsku
vitaskuld lífsviðhorfið.
Friðrik var hins vegar
fæddur með góðar gáf-
ur og auga fyrir tæki-
færum sem hann nýtti til að komast
til bjargálna og ekki síður til að efla
heimabyggð sína, Borgarnes, þar
sem hann bjó lengst af.
Móðir Friðriks var Halldóra Guð-
rún Vilhjálmsdóttir en faðir hans
var Þórður Árnason, bóndi í
Hraunsmúla á Snæfellsnesi. Þórður
og Halldóra voru ekki gift og Frið-
rik hafði lítil kynni af föður sínum.
Móðir hans ól hann upp og með þeim
mæðginum var alla tíð mikil vænt-
umþykja. Halldóra kynntist síðar
Guðmundi Bjarnasyni, trésmið, sem
fóstraði Friðrik. Árið 1920 fluttust
þau í Borgarnes. Saman eignuðust
Halldóra og Guðmundur eina dóttur
og var hún skírð Sigurlaug. Áður
hafði Halldóra átt dótturina, Ás-
gerði, með Helga Helgasyni bónda á
Þursstöðum. Sem unglingur stund-
aði Friðrik ýmis störf. Hann sótti
barnaskóla og rúmlega tvítugur lauk
hann gagnfræðaprófi frá Flensborg-
arskóla í Hafnarfirði með mjög góðri
einkunn eftir tveggja ára skólavist.
Fyrir mann af hans kynslóð og upp-
runa var skólaganga hans nokkuð
löng og bar því vitni að Friðrik var
fróðleiksfús maður. Hann var alla tíð
bókgefinn og afar vel lesinn.
Byggð í Borgarnesi tók að skjóta
rótum árið 1867 þegar fastaverslun
var stofnuð þar. Það fylgdi versl-
unarrekstri í Borgarnesi að skipa-
ferðum þangað fjölgaði, einkum frá
Reykjavík. Framan af tuttugustu
öldinni var vegleysa mikil um landið
og t.d. var ekki lagður vegur um
Hvalfjörð fyrr en í síðari heimsstyrj-
öldinni þegar herlið Breta stóð fyrir
vegagerð að herstöðinni sem þar var
rekin. Borgarnes varð því mikill
áfangastaður ferðamanna á suður-,
vestur- og norðurleið.
Nokkrir frumkvöðlar í bifreiðar-
FRIÐRIK
ÞÓRÐARSON
rekstri í Borgarnesi
höfðu af því atvinnu að
keyra fólk á ýmsa
áfangastaði sem þá
voru færir bílum. Frið-
rik varð ungur eigandi
að fimmta bílnum sem
kom í Borgarnes.
Magnús Jónasson hafði
nokkru áður stofnaði
Bifreiðastöð Borgar-
ness með frekar léleg-
an bílakost en árið 1926
gerðist Friðrik meðeig-
andi í fyrirtæki hans og
lagði nokkurt fé til
starfseminnar. Fyrir-
tæki þeirra hafði brátt meginhluta
af bílakstri í Borgarnesi bæði hvað
varðaði fólks- og vöruflutninga en
samkeppni milli manna var mikil.
Á þriðja áratug aldarinnar sönn-
uðu bílstjórar að hægt væri að kom-
ast á bíl á milli landshluta. Merkir
áfangar í bifreiðasögu Íslands náð-
ust t.d. þegar keyrt var yfir Holta-
vörðuheiði í fyrsta skipti 1927. Það
var ekki síður merkur áfangi þegar
tókst að keyra á milli Borgarfjarðar
og Dalanna um Bröttubrekku, en
Friðrik var bílstjórinn í þeirri ferð.
Friðrik fór einnig fyrstur manna
sem atvinnubílstjóri frá Borgarnesi
til Akraness og hann varð fyrstur til
að keyra í einum rykk frá Borgar-
nesi til Akureyrar sumarið 1929.
Vegir voru tæplega til staðar og víð-
ast hvar var óbrúað svo það sýndi
nokkra dirfsku að leggja á sig að
reyna að komast akandi þessa vega-
slóða.
Árið 1930 héldu Íslendingar upp á
þúsund ára afmæli Alþingis. Af því
tilefni komu Kristján konungur og
drottning hans í heimsókn til Ís-
lands. Eftir alþingishátíðina var
konungi boðið að renna fyrir lax í
Norðurá. Sú laxveiðiferð krafðist
mikils undirbúnings því leggja
þurfti veg niður að veiðimannahús-
inu, gera húsið að nokkru upp og
ekki síður að koma konungi og föru-
neyti hans á staðinn. Bifreiðastöð
Borgarness var falið að sjá um flutn-
ingana á fólkinu frá Hvalfirði, þar
sem skip konungs varpaði akkerum,
og upp í Norðurárdal. Friðrik fékk
það verkefni að keyra konungshjón-
in, sem að sögn þótti nokkuð koma
til bíræfni og kunnáttu bílstjóranna
sem þræddu troðninga og keyrðu yf-
ir beljandi ár. Fór vel á með kon-
ungshjónunum og Friðriki og þáði
hann ríkulegu þjórfé, eða um 100
krónur, fyrir fyrirhöfnina.
Árið 1933 venti Friðrik kvæði sínu
í kross og réð sig til Verslunarfélags
Borgarfjarðar. Þessi verslun stóð á
gömlum merg því hún átti rætur í
danskri verslun sem kennd var við
Lange. Thor Jensen hafði m.a. ann-
ars verið verslunarstjóri í Lange-
verslun og meðan hann starfaði í
Borgarnesi fæddist honum sonurinn
Ólafur sem síðar varð formaður
Sjálfstæðisflokksins og forsætisráð-
herra. Aðaleigandi Verslunarfélags-
ins á þessum tíma var Jón Björns-
son, kenndur við Bæ. Hann var m.a.
faðir Halldórs H. Jónssonar arki-
tekts og Selmu Jónsdóttur listfræð-
ings. Verslunarfélagið var rekið í
mikilli samkeppni við Kaupfélag
Borgfirðinga.
Líkt og samkeppnin var mikil á
milli Verslunarfélagsins og Kaup-
félagsins var mikil samkeppni á milli
Sjálfstæðisflokksins, sem hafði verið
stofnaður 1929, og Framsóknar-
flokksins sem stofnaður var áratugi
áður. Þessir tvær flokkar tókust
lengi á á stjórnmálum í Borganesi
og byggðunum í kring. Friðrik var
kjörinn í hreppsnefnd fyrir Sjálf-
stæðisflokkinn árið 1934. Þá strax
varð hann forystumaður Sjálfstæð-
isflokksins í Mýrasýslu og því hlut-
verki gegndi hann næstu þrjátíu ár-
in. Friðrik sat í hreppsnefndinni
óslitið til ársins 1965. Hann var jafn-
framt oddviti hennar í tólf ár eða
þau ár sem Sjálfstæðisflokkurinn
réð meirihlutanum í hreppsnefnd-
inni. Strax eftir að Friðrik tók sæti í
hreppsnefndinni var honum falið að
vera oddviti hennar. Því hlutverki
gegndi hann til 1938 og aftur árin
1942–1950.
Á þessum tíma voru enn við lýði
einmenningskjördæmi. Friðrik var
frambjóðandi Sjálfstæðisflokksins í
Mýrasýslu í tvennum alþingiskosn-
ingum sem háðar voru 1942. Í bæði
skiptin laut hann í lægra haldi fyrir
frambjóðanda Framsóknarflokks-
ins.
Sem oddviti og hreppsnefndar-
maður barðist Friðrik fyrir mörgum
framfaramálum. Hann var t.d. einn
þeirra sem hafði forgöngu um að
leggja vatnsveitu í Borgarnes sem
tekin var í notkun 1941. Friðrik
beitti sér einnig fyrir byggingu nýs
barnaskóla sem tekinn var í notkun
1949. Barnaskólinn var á sínum tíma
mjög myndarleg bygging. Segir sag-
an að Friðrik hafi sýnt byggingu
skólans mikinn áhuga og hafi jafnan
hitt smiðina að máli strax í byrjun
dags til að hafa með þeim eftirlit og
forvitnast um gang mála.
Það fylgir stjórnmálum að oft er
hart deilt. Til að mynda olli það
miklum deilum þegar hreppsnefnd
Borgarness, undir forystu Friðriks,
sýndi þá forsjálni að kaupa jörðina
Hamar sem stóð þá nokkru fyrir ut-
an kauptúnið. Þótti ýmsum mikið í
ráðist að kaupa jörðina. Nú er Ham-
ar miðstöð golfáhugamanna í Borg-
arfirði.
Frá Verslunarfélaginu réðst Frið-
rik sem framkvæmdastjóri til út-
gerðarfélagsins Gríms sem gerði út
Eldborgina. Eldborgin var á þessum
tíma stærsti íslenski línuveiðarinn
og mikið aflaskip. Til að mynda setti
hún eitt sinn aflamet þegar 32 þús-
und mál veiddust á sumarvertíð.
Grímur keypti einnig fisk frá
smærri bátum og sigldi Eldborgin á
stríðsárunum með fiskinn til Bret-
lands þar sem keypt voru kol og aðr-
ar vörur og þær fluttar í Borgarnes.
Árið 1944 sneri Friðrik aftur til
starfa fyrir Verslunarfélagið, nú
sem framkvæmdastjóri. Friðrik
Afmælis- og minningargreinum má skila í tölvupósti (netfangið er minning@mbl.is, svar er sent
sjálfkrafa um leið og grein hefur borist) eða á disklingi. Ef greinin er á disklingi þarf útprentun
að fylgja. Nauðsynlegt er að tilgreina símanúmer höfundar og/eða sendanda (vinnusíma og
heimasíma). Þar sem pláss er takmarkað getur þurft að fresta birtingu greina, enda þótt þær
berist innan hins tiltekna frests. Nánari upplýsingar eru á mbl.is. Um hvern látinn einstakling
birtist formáli og ein aðalgrein af hæfilegri lengd á útfarardegi, en aðrar greinar skulu ekki vera
lengri en 300 orð, u.þ.b. 1.500 slög (með bilum) eða um 50 línur í blaðinu (17 dálksentimetrar).
Tilvitnanir í sálma eða ljóð takmarkast við eitt til þrjú erindi. Einnig er hægt að senda örstutta
kveðju, HINSTU KVEÐJU, 5–15 línur, og votta virðingu án þess að það sé gert með langri
grein. Greinarhöfundar eru beðnir að hafa skírnarnöfn sín en ekki stuttnefni undir greinunum.
Sérfræðingar
í blómaskreytingum
við öll tækifæri
Skólavörðustíg 12,
á horni Bergstaðastrætis,
sími 551 9090.
LEGSTEINAR
Mikið úrval af legsteinum
og fylgihlutum
Sendum myndalista
MOSAIK
Hamarshöfði 4, 110 Reykjavík,
sími 587 1960, fax 587 1986.
Marmari
Granít
Blágrýti
Gabbró
Líparít
Elskulegur eiginmaður minn, faðir, tengda-
faðir, afi og langafi,
ÁGÚST AUÐUNSSON,
Hrafnistu Reykjavík,
áður Víðimel 44,
lést fimmtudaginn 23. október.
Guðrún S. Pétursdóttir,
Auðunn Ágústsson, Sigurbjörg Guðmundsdóttir,
afabörn og langafabörn.
Hjartkær móðir okkar,
UNNUR HELGADÓTTIR
frá Staðarhöfða,
Innri Akraneshreppi,
áður til heimilis
á Rauðalæk 5, Reykjavík,
lést á dvalar- og hjúkrunarheimilinu Grund
laugardaginn 11. október.
Jarðarförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar látnu.
Fyrir okkar hönd og annarra ástvina,
Hulda Baldvinsdóttir og
Guðbjörg Sigurbjartsdóttir.
Okkar ástkæra,
ÁSTA MARGRÉT MAGNÚSDÓTTIR,
lést fimmtudaginn 23. október.
Björg Kjartansdóttir, Freysteinn G. Jónsson,
Magnús Þórðarson,
Þórður Áskell Magnússon, Dóra Henriksdóttir,
Ásta Bjarnadóttir.
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir og afi,
JÓHANN VESTMANN RÓBERTSSON,
Laugarnesvegi 38,
Reykjavík
lést á Landspítalanum við Hringbraut þriðju-
daginn 14. október.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey.
Guðfinna Jóhannsdóttir, Gestur B. Magnússon,
Bergsteinn Jóhannsson,
Kristján Jóhannsson,
Bergþór Jóhannsson
og afabörn.
Ástkær móðir okkar, tengdamóðir, amma
og langamma,
JÓHANNA R. KRISTJÁNSDÓTTIR,
Kaplaskjólsvegi 29,
Reykjavík,
lést á heimili sínu að morgni fimmtudagsins
23. október.
Kristján Jóhannsson, Elísabet Stefánsdóttir,
Anna J. Hedegaard, John Hedegaard,
Droplaug Jóhannsdóttir,
Elín Jóhannsdóttir, Guðjón Guðmundsson,
Sigurður J. Jóhannsson, Kristín G. Guðnadóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.