Morgunblaðið - 25.10.2003, Blaðsíða 23

m 23
Bandaríkin og Kína eru stærstu epla-
ræktunarlönd heims. Um 2.500 tegundir
af eplum eru ræktaðar í Bandaríkjunum,
en reyndar eru aðeins um 100 tegundir al-
mennt í sölu.
Alls eru til 7.500 tegundir af eplum í
heiminum
Eplatréð er skylt rósarunna.
Meðalepli inniheldur um 50–80 kalórí-
ur í 100 gr og hefur hátt hlutfall ávaxtasyk-
urs. Engin fita, natríum eða kólestóról er í
eplum.
Epli eru góður C-vítamíngjafi eða um 8
mg í algengri tegund af meðalepli. Best er
að borða epli með hýðinu (þvo þau vel) því
næstum helmingur af C-vítamíninu liggur
rétt undir hýðinu.
Epli eru góður trefjagjafi og þau inni-
halda pektíntrefjar sem eru uppleysanleg-
ar trefjar sem örva vöxt góðra örvera í
meltingarveginum.
Eitt epli inniheldur um 5 g af trefjum
sem er 20% af ráðlögðum dagskammti.
Þau hafa einnig að geyma sýrur sem hamla
gerjun í þörmum. Epli eru því afar góð fyrir
meltingu og eru ein auðmeltanlegasta
fæða sem til er. Melting eins eplis frá upp-
hafi til enda tekur aðeins um 85 mínútur.
Eplaedik hefur lengi þótt allra meina
bót, 1 tsk af ediki blandað út í glas af vatni
er gott fyrir meltinguna, vörn gegn kvefi
og umgangspestum og styrkir ónæmis-
kerfið. „An apple a day keeps the doctor
away“ segir enskur málsháttur.
Eplafræ innihalda agnarlítið magn af
blásýru, og fólki því ekki ráðlagt að úða í
sig eplafræjum.
Epli innihalda andoxunarefni sem
styrkja ónæmiskerfið.
Græn epli eru hreinsandi fyrir lifur og
gallblöðru.
Vegna þess hvað epli innihalda mikið
vatn eru þau svalandi og góð fyrir þá sem
þjást af hita.
Hrá epli eru góð fyrir tennur og tann-
hold.
Villt epli eru smá og súr og eru mestan-
part kjarni og fræ. Rómverjar eru taldir
vera þeir fyrstu sem ræktuðu epli til matar.
eplabitar
Eplatréð er eitt algengasta ávaxtatré sem
ræktað er í heiminum og skipta tegundir
þess þúsundum. Í fornöld voru epli víða
ræktuð og epli sjást í mörgum fornum upp-
skriftum. Í dag er epli einn algengasti ávöxt-
urinn í Bandaríkjunum, Frakklandi, Bretlandi
og Þýskalandi.
Íslendingar kynntust eplum að ráði upp
úr seinni heimsstyrjöld og í dag er þetta
kannski sá ávöxtur sem okkur þykir kunn-
uglegastur. En það sem liggur beint fyrir
framan nefið á manni er stundum nákvæm-
lega það sem hentar best.
„Mjallhvít verður að deyja,“ grenjaði
drottningin, „og jafnvel þótt það kosti
sjálfa mig lífið.“ Hún fór nú inn í afvikið
herbergi, sem enginn gekk um nema
hún sjálf, og útbjó þar baneitrað epli.
Það var girnilegt á að líta, hvítt öðru-
megin en blóðrautt hinumegin, en svo
var eitrið í því magnað, að einn munn-
biti af því nægði til að bana þeim sem
neytti.“
(Ævintýrið um Mjallhvíti, í þýðingu
Theódórs Árnasonar, 1925.)
Mjallhvít og eplin 7
Þ rætueplið, viskueplið, epli góðs
og ills – eplið er ævafornt tákn fyr-
ir vísdóm og þekkingu. Táknmynd vísdóms-
ins felst í kjarna eplisins. Hann er í laginu
eins og fimmhyrnd stjarna, en pentagram
hefur löngum verið tákn viskunnar eða hins
andlega. Þar sem kjöt ávaxtarins umlykur
þennan kjarna má líta á það sem tákn um
hvernig andinn er fastur í holdinu. Eplið er
líka tákn ódauðleikans. Í grískum goðsögn-
um má lesa um gylltu eplin í garði Vesturdís-
anna en sá sem beit af þeim myndi aldrei
þola hungur eða þorsta, sorg eða sjúkdóma
og aldrei myndi eplin þrjóta. Í norrænni
goðafræði snæddu guðirnir epli sem Iðunn
geymdi, til að halda eilífum æskuljóma og
fegurð. Í keltneskri þjóðfræði er eplið töfr-
um þrungið, ávöxtur vísdóms og spádóma
og í sumum bretónskum þjóðsögum er það
undanfari spádóms að bíta í epli. Eplið
stendur fyrir val, val um vísdóm, spásögn,
og það er ávöxtur handa hinni fallegustu,
eins og ritað var á eplið sem kastað var fram
fyrir gyðjurnar Heru, Aþenu og Afródítu.
Og nornin réttir Mjallhvíti eitrað epli, freist-
andi rautt á einni hlið, en hvítt hinum megin
og sá sem bítur í rauða helminginn hlýtur
bráðan bana. Epli er valið.
En í dag – fyrir hvað stendur eplið? Svo
auðfáanlegt, hversdagslegt og gamalkunn-
ugt. Allir nýju exótísku ávextirnir svo miklu
meira spennandi. En epli hafa sitt óviðjafn-
anlega bragð, spanna breiðan skala frá
sætu yfir í súrt, kjötið brakandi stökkt yfir í
mjölkennt, eru safarík og svala þorsta og
eru stundum það eina sem fólk með flensu
kemur niður, því þau eru afskaplega góð í
maga. Epli eru mikið notuð í matargerð,
bakstur og matargerð og alls kyns drykki
eins og kældan eplasafa á sumrin og yljandi
Calvados-vín á vetri.
Texti: Steinunn Haraldsdóttir Uppskriftir: Kolbrún Finnsdóttir Ljósmyndir: Áslaug Snorrdadóttir