Morgunblaðið - 30.10.2003, Blaðsíða 2

2 C FIMMTUDAGUR 30. OKTÓBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ








































































































NÚR VERINU
 





   

 











  

  

 
 
 

 

!" 
# 


$

 

% 
 

   


&  

  

$ 
 

# 
' 
 

(
 
 

)  

*  
  *
  +,  

-.  

 

!

 


(  
  (!

*#  
 

 
/
  
  

0 


 

   
 

&!


1 

1






/#


 
-








 
 




 *
#
 



 2
* 
# 
 

3
 #


0














 


 

 

 


 



  






























 
!" #$%&
'!  ( $
 
 
&* #+, (















 




 

 












 





 




 










!


"
 




STJÖRNU-ODDI hf. hefur hafið
framleiðslu og markaðssetningu á
rafeindamerkjum til merkinga á
fiski sem búin eru GPS-staðsetning-
arbúnaði. Unnið hefur verið að þró-
un rafeindamerkja hjá Stjörnu-Odda
í nærri fjögur ár og segir Sigmar
Guðbjörnsson, framkvæmdastjóri
Stjörnu-Odda, merkin hafi nú þegar
verið seld til 27 landa víðs vegar um
heiminn.
GPS-merkin eru þróuð í samstarfi
við norska fyrirtækið Simrad og hafa
þau nú nýverið verið sett á markað.
Staðsetningarbúnaðurinn til merk-
inga á fiski virkar þannig að fiskur er
merktur með merkjum Stjörnu-
Odda, merki sem geta tekið á móti
hljóðbylgjum sem sónarbúnaður frá
Simrad sendir frá sér. Með því að
móta útsend sónarmerki með GPS-
staðsetningu, tekur merkið á fiskin-
um á móti staðsetningu skipsins og
skýrir það sem staðsetningu fisks-
ins. Merkin skrá einnig dýpi og hita-
stig sjávar sem fiskurinn fer um.
Dregur a.m.k. 4 kílómetra
Sigmar segir að farið hafi fram um-
fangsmiklar prófanir á búnaðinum
áður en markaðssetning hans hófst.
Markaðssetningin sé mjög öflug
enda njóti fyrirtækið þar samstarfs-
ins við Simrad og öflugs sölunets
Norðmannanna um allan heim.
„Merkið var meðal annars prófað í
Oslóarfirði í Noregi og þar var það
að taka á móti sónarsendingu frá
skipi í fjögurra kílómetra fjarlægð.
Sennilega tekur merkið við sendingu
í talsvert meiri fjarlægð, því aðstæð-
ur í lokuðum fjörðum eru ekki eins
góðar og út á opnu hafi. Norska haf-
rannsóknastofnunin mun gera próf-
anir með merkið úti á rúmsjó í lok
þessa árs.“
Sigmar segir mikla vinnu liggja í
að gera merkið eins lítið og mögulegt
er, án þess að draga úr getu þess.
Þannig sé merkið aðeins 15 milli-
metrar í þvermál og 46 millimetra
langt og því geti meðalstór fiskur
auðveldlega borið það. „Við höfum
fengið mjög góð viðbrögð frá rann-
sóknahópum og stofnunum víða um
heim og það er ljóst að notkunar-
möguleikanir liggja á ýmsum svið-
um,“ segir Sigmar.
Hafrannsóknastofnunin hefur
nokkuð komið að þróun rafeinda-
merkjanna og segir Ólafur Karvel
Pálsson, fiskifræðingur á Hafrann-
sóknastofnuninni, að með þeim opn-
ist möguleikar á að fá betri og ít-
arlegri upplýsingar um göngur og
útbreiðslu fisks. „Þannig væri til
dæmis hægt að merkja þorsk á
hrygningarstöðvum fyrir sunnan
land og fylgjast síðan með því hversu
hratt hann gengur norður eða austur
fyrir landið, hvar hann heldur sig á
helsta fæðutímanum og hvernig
hann gengur síðan til baka á hrygn-
ingarstöðvarnar. Merkin gætu líka
gefið upplýsingar um atferli fisksins,
svo sem hvar hann heldur sig í sjón-
um, hvort að hann er uppi í sjó eða
niðri við botn. Eins mætti þá lesa úr
þessum upplýsingum mismunandi
vaxtarhraða eftir fæðustöðvum svo
dæmi séu tekin.“
Ólafur segir að sá böggull fylgi þó
skammrifi að þessi merki séu mjög
dýr og kosti um 50 þúsund krónur
stykkið. „Fyrri gerð rafeindamerkja
kostar um 20 þúsund krónur og
merki af hefðbundinni gerð aðeins
um 50 krónur. Tækniþróunin kostar
því sitt. Þar að auki er ekki nóg að
merkja fiskinn, heldur verður að sjá
til þess að „fóðra“ merkin með stað-
setningum. Á þessu stigi verður það
helst gert með rannsóknaskipum
sem senda út staðsetningar sem
merkið nemur og geymir þar til fisk-
urinn endurheimtist. Rannsókna-
leiðangrar kosta einnig mikið fé.
Verkefni sem nýtir þessa gerð
merkja myndi því kosta tugi milljóna
króna,“ segir Ólafur.
GPS-merki fær
góðar viðtökur
Stjörnu-Oddi kynnir nýtt rafeinda-
merki í samstarfi við Simrad
Mikil áhersla er lögð á stærð, eða
öllu heldur smæð, rafeindamerkj-
anna. GPS-rafeindamerkið er neðst
þeirra merkja sem sjást á mynd-
inni.
A
LLT frá því að útflutningur á
ferskum fiskflökum hófst hér
á landi í lok 8. áratugarins
hefur hann aukist nánast
stöðugt frá ári til árs. Og
ekki að ósekju, á okkar
helstu mörkuðum fyrir sjáv-
arafurðir fer áhugi á kældum
vörum inn á smásölumarkaðinn vaxandi, eink-
um í Evrópu. Þá hefur Ísland í raun færst nær
mikilvægustu mörkuðum með aukinni tíðni
flugferða með fersk fiskflök á undanförnum ár-
um.
Tros ehf. í Sandgerði er eitt stærsta sölu- og
markaðsfyrirtæki landsins á sviði ferskfisks,
annast sölu á nálægt fjórðungi allra ferskra
flaka sem flutt eru út frá landinu.
Tros var stofnað árið 1977 af Loga Þormóðs-
syni sem kalla má einn af frumkvöðlum í út-
flutningi á ferskum fiski hér á landi. Fyrst í
stað flutti Tros einkum út ferskan fisk í flugi til
Bandaríkjanna en á síðari árum hefur útflutn-
ingur til Evrópu aukist jafnt og þétt, bæði á
meginlandinu og í Bretlandi.
Tros flutti til að byrja með einkum út fisk úr
eigin vinnslu en árið 1997 keyptu Íslenskar
sjávarafurðir 80% hlut í fyrirtækinu og við það
jókst mjög umboðssala fyrirtækisins. Í kjölfar
sameiningar ÍS og SÍF komst Tros alfarið í
eigu SÍF og er í dag í raun ferskfiskdeild SÍF-
samstæðunnar. Umboðssala Tross hefur þann-
ig aukist jafnt og þétt á síðustu árum og í dag
nemur útflutningur úr eigin vinnslu aðeins um
fjórðungi af heildarútflutningi fyrirtækisins. Á
sama tíma hefur velta fyrirtækisins aukist
verulega, hefur reyndar fjórfaldast á síðustu 5
árum. Veltan á síðasta ári var um 2,1 milljarður
króna en þá flutti Tros út rúmlega 3.000 tonn af
fiski sem var töluverð aukning frá fyrra ári.
Tros er eitt fárra fyrirtækja á landinu sem
sérhæfir sig í vinnslu á ýsuflökum. Alls vinna
um 20 manns hjá Trosi en hjá vinnslunni eru að
jafnaði unnin um 10 tonn af fiski á dag, í vinnslu
þess í Sandgerði allt árið um kring. Tros flytur
auk þess út ferskan fisk frá vel á þriðja tug
framleiðenda, meðal þeirra eru mörg af
stærstu sjávarútvegsfyrirtækjum landsins.
Kaupendur ferskra fiskflaka frá Íslandi eru
einkum stórir dreifingaraðilar sem dreifa vör-
unni inn í verslunarkeðjur beggja vegna Atl-
antshafsins, keðjur á borð við Ahold og Shaws í
Bandaríkjunum, Sainsburys, Marks og Spenc-
er og Tesco í Bretlandi og Auchan og Carrefour
tonn fyrir um 4,2 milljar
útflutningurinn tæp 12
mætið um 6 milljarðar.
flutt út af ferskum flöku
alls 13.561 tonn og ekke
útflutningnum á þessu á
ársins voru flutt út 9.26
um á erlenda markaði
5.413 milljónir króna. Þ
magni talið frá sama tím
mætin hafa hinsvegar d
an. Hafa ber í huga a
jafnan sá tími sem hv
ferskum fiski og hefur
Níelsar verið óvenju g
Það stefnir því í að útf
verði meiri á þessu ári e
Athygli vekur að útf
hlutfallslega meira til E
Þannig fóru um 38% fer
Bretlands á fyrstu 8 má
21% til Bandaríkjanna.
2000 fóru um 35% ferskr
rúm 30% til Bandaríkja
ingur til Þýskalands og
talsvert á allra síðustu
hygli að á síðasta ári
flökum til Belgíu og he
nokkuð á síðustu árum.
Hérlendis hefur m
undanfarið verið í útfl
hnakka og segir Níels
virðist vera þyngri nú um
meira tengdur framb
heimamiðum.
Hann segir að vöxtu
hérlendis endurspegli b
irspurn kaupenda erlen
irspurn sprettur væntan
á meginlandi Evrópu. Auk þess fer hluti fersk-
fisksins í dreifingu til veitingahúsa og mötu-
neyta.
Kvótakerfið er styrkur
Ferskfiskvinnsla er stöðugt kapphlaup við tím-
ann, stuttur tími frá veiðum til vinnslu og út-
flutnings þýðir einfaldlega meiri ferskleika,
meiri gæði og hærra verð. Hraði einkennir því
ferskfiskútflutninginn, það líða oft varla meira
en tveir sólarhringar frá því að fiskur er dreg-
inn úr sjó á Íslandsmiðum þar til að hann er
kominn í hillur verslanakeðja út í heimi. Níels
Rafn Guðmundsson er framkvæmdastjóri
Tross. Hann viðurkennir að stundum taki á
taugarnar þegar mikið liggi við en það geri
þetta starfsumhverfi jafnframt lifandi og
skemmtilegt. „Það getur oft gengið mikið á
þegar tíðin er slæm og sjósókn stopul, enda fær
ferskfiskvinnslan mikið hráefni af smábátum.
Þá fara kaupendur stundum að ókyrrast og það
bitnar vitanlega á okkur. En þó að hér á landi
sé umhleypingasamt og allra veðra von allan
ársins hring, höfum við búið þannig um hnút-
ana að framleiðendum, einkum þeim stærri, er
gert kleift að dreifa veiðunum á allt árið og
halda uppi stöðugri vinnslu. Þannig getum við
tryggt meiri stöðugleika í framboði en sam-
keppnisaðilarnir og það kunna kaupendur að
meta. Norðmenn veiða til að mynda stærsta
hluta kvótans á örfáum mánuðum en síðan dett-
ur framboðið niður. Að því leyti er íslenska fisk-
veiðistjórnunarkerfið styrkur fyrir ferskfisk-
vinnsluna.“
Sífellt meira til Evrópu
Útflutningstölur sýna svo ekki verður um villst
að spurn eftir ferskum flökum frá Íslandi hefur
aukist. Árið 1998 voru flutt héðan út um 9.522
Alls vinna um 20 manns í fiskvinnslu Tross í Sandgerði sem sérhæfir sig í vinnslu á ferskum ýsuflökum.
Allur fiskur sem unninn er í vinnslu Tross er flakaður í höndunum, að k
Tros starfa nú sex handflakarar sem láta sig ekki muna um að flaka 10 t
Styrkurinn stöð
Tros ehf. í Sandgerði hefur dafnað vel á undanförnum árum,
Margir eru þeirrar
skoðunar að vaxtar-
broddur íslenskrar fisk-
vinnslu liggi í útflutn-
ingi á ferskum flökum.
Helgi Mar Árnason heim-
sótti Tros ehf. í Sand-
gerði og ræddi málin við
framkvæmdastjórann,
Níels Rafn Guðmunds-
son.
VERÐ á eldislaxi í Bandaríkj-
unum hefur fallið í haust og er nú
með því lægsta sem verið hefur á
þessu ári. Skýringin er meðal ann-
ars verkfall í smásölu í Kaliforníu,
litlar birgðir og lítil eftirspurn.
Þriggja til fjögurra kílóa lax frá
austurströnd Norður-Ameríku er
að seljast á ríflega 212 krónur
kílóið og hefur lækkað um fjórar
krónur frá því í síðustu viku.
Verðið á þessari stærð af Atlants-
hafslaxi fór hæst í mars í 340
krónur kílóið. Skýringin er eins
og áður sagði lítið framboð vegna
mikilla kulda síðasta vetur við
austurströnd Bandaríkjanna og
Kanada og mikill þörungablómi á
sömu slóðum í sumar. Verð á laxa-
flökum frá Chile hefur einnig
lækkað og er það um þessar
mundir tæpar 390 krónur á kílóið.
Svo lágt hefur verðið á flökunum
ekki farið síðan í nóvember á síð-
asta ári. Hæst fór verðið á þessu
ári í um 460 krónur.
Lágt verð á laxinum