Morgunblaðið - 30.10.2003, Blaðsíða 4

#
#$#
%

#
#$ %
 
#
#$ %
 
 #
#$ %
 &'()
*&(+
,-'(.
&&(&
+-(*
,&*(/
.(+
,.(*
&&*()
-(*
-/()
.+()













 





0
"1
21



3
 
  3
 
  
3
 
  ,*)
,+)
,,)
,))
&.)
&*)
&+)
&,)
&))
&*)
&+)
&,)
&))
.)
*)
+)
,)
)
&*)
&+)
&,)
&))
.)
*)
+)
,)
)
+))
-')
-))
,')
,))
&')
&))
')
)
*$ (  -  #$,*$ (  .$ $/-&#$#$  &$ (
#4

#4

#4


 

 

 
 
 

 

 
 
 

 

 
 
 

 

 
 
 

 

 

 
%,5-(*
11
 1


 
,5#
36#
 
,&,
#4

( &,'

#4


,*/
#4

1#

78

    ! 
%&.5(& 1


9 +-#
#1&')(+
1
 &*,
#4



,)(+1
 *-
#4

  
-
 -  -
 
0$

 ,.*
,,&
&-)
&*/
&,-
.+
,-+
&.,
/&
ATHYGLISVERÐ umræða um fiskveiðistjórnun á sér nústað á Nýfundnalandi. Þar eru kosningar framundan ogfiskveiðistjórnunin meðal þess sem rætt er um. Nýfund-lendingar urðu fyrir miklu áfalli fyrir rúmum áratug, þeg-
ar þorskstofninn við landið hrundi og hefur hann enn ekki náð sér
á strik, þrátt fyrir veiðibann síðan þá. Það er því ekki úr vegi að
glugga hér í grein eftir Jeffrey Simpson í blaðinu Globe and Mail:
Með kreppunni gafst tækifæri. Tækifærið var því miður ekki
nýtt. En það er samt ekki of seint að endurskoða hvernig stjórna
eigi sjávarútveginum á Nýfundna-
landi og annars staðar í Kanada.
Þegar þorskveiðibannið skók Ný-
fundnaland 1992 svipti það tugi þús-
unda manna vinnunni og ákveðnir
lífshættir liðu undir lok. Alrík-
isstjórnin eyddi nærri 2 milljörðum
kanadískra dollara, um 116 millj-
örðum íslenzkra króna, til að draga úr sársaukanum, en nýtti ekki
tækifærið til grundvallarbreytinga í fiskveiðistjórnun. Sjávar-
útvegurinn lifir enn og nú á skelfiski, sem í raun skilar meiri
tekjum en útvegurinn gerði fyrir bannið.
Engu að síður eru sömu gömlu vandamálin enn við lýði. Vertíð-
arbundin vinna, pólitískar deilur um aflaúthlutanir, veruleg hætta
á ofveiði, sjávarútvegur sem er að hluta til rekinn með arðsemi að
leiðarljósi og hluta til sem félagsmálastefna. Sama vandamálið
hrjáir nánast allar veiðar í sjó við Kanada. Nú vilja Nýfundlend-
ingar að alríkisstjórnin sjái um fiskveiðistjórnun með sér, en það
er ekki mergurinn málsins. Vandinn snýst um það að fyrir kyn-
slóð fram af kynslóð hafa auðlindir hafsins verið sameiginleg eign,
í raun eign stjórnvalda og sótt í þær af einstaklingum og fyrir-
tækjum. Afleiðingin hefur verið atvinnuvegur sem stýrzt hefur
fremur af pólitík en viðskiptalegum sjónarmiðum.
Þannig var sjávarútveginum stjórnað á Íslandi og Nýja-
Sjálandi, eylöndunum tveimur. Þessar þjóðir voru flæktar í sömu
vandamálum og tröllríða kanadíska útveginum. Svo báðar þjóð-
irnar söðluðu um snemma á níunda áratugnum. Kerfið sem
byggðist upp á framseljanlegum aflaheimildum hvarf þá frá því að
vera sameign til þess að vera í raun til ráðstöfunar fyrir fyrirtæki
og einstaklinga. Þeir geta átt aflahlutdeild og þeir geta selt hana.
Sjávarútvegurinn er fjöregg íslenzku þjóðarinnar. Hann skilar
nærri helmingi þjóðartekna beint eða óbeint. Ef kvótakerfið sem
Íslendingar tóku upp að fullu árið 1990 hefði ekki virkað, hefðu
þeir verið fljótir að kasta því fyrir róða. Þess í stað blómstrar
sjávarútvegurinn …
Auðvitað urðu harðvítugar pólitískar deilur, þegar kvótakerfið
var tekið upp, en svæðisbundnar lokanir, fiskistofnar í hættu og
dugleysi eins og markað hefur kanadíska sjávarútveginn neyddu
Íslendinga loks til að snúa við blaðinu.
Hugmyndir um fiskveiðistjórnun með framseljanlegum afla-
heimildum eru ekki alveg ókunnar Kanadamönnum. Slíkt kerfi er
notað við hörpuskelveiðar suðvestur af Nova Scotia. Kvótakerfið
hefur annars staðar á sér slæmt orð, en vegna rótgróins fylgis við
goðsögnina um frjálsan aðgang þorir enginn stjórnmálamaður að
mæla kvótanum bót. Nú standa fyrir dyrum fylkiskosningar á
Nýfundnalandi og loforð stjórnmálaflokkanna eru meira og minna
þau sömu, að hlutur fylkjanna í fiskveiðistjórnun verði aukinn.
Vandamálið snýst hins vegar ekki um það hvaða stjórnvald ræður
ferðinni, heldur hvaða leið er farin.
Framsýnn og hugrakkur stjórnmálaleiðtogi myndi reisa sér
minnisvarða með því að segja að kvótakerfið væri stjórnskipulag
framtíðarinnar. Hann myndi hafa frumkvæði að víðtækum al-
mennum umræðum um hugmyndina, sem næði til allra þátta sjáv-
arútvegsins, myndi senda fólk til Íslands til að kynna sér hvernig
staðið er að verki og móta stefnu stjórnvalda til breyttrar fisk-
veiðistjórnunar.
Slíkur stjórnmálamaður yrði umsvifalaust settur í gapastokk-
inn og þessa vegna verður ekkert úr neinu. En færi svo yrðu kom-
andi kynslóðir þakklátar og eins og á Íslandi yrði þá ekki snúið til
baka.
Vissulega athyglisverð umræða. Það má af henni ráða að grein-
arhöfundur og fylgjendur hans telji að betur hefði farið, hefði póli-
tíkin ekki ráðið ferðinni við fiskveiðistjórnunina. Það er ljóst að
síðustu árin fyrir hrun þorskstofnsins var leyfð miklu meiri veiði
en ráðlegt var, hvort sem um er að kenna röngu mati fiskifræð-
inga á stofnstærð eða pólitískum ákvörðunum um of mikinn heild-
arafla. Þá skiptu stjórnlausar veiðar Portúgala á „Halanum“ og
„Nefinu“ á Mikla banka gífurlegu máli. Það er að sjálfsögðu ólík-
legt að kvótakerfi hefði breytt einhverju þá, en er hugsanlegt að
það gæti flýtt fyrir uppbyggingunni?Um það skal ekkert fullyrt
hér en mikil pólitísk afskipti og byggðasjónarmið fara illa saman
við kröfur um arðsemi sjávarútvegsins.
BRYGGJUSPJALL Hjörtur Gíslason
Vertíðarbundin
vinna, pólitík og
hætta á ofveiði
Atvinnuvegur sem
stýrzt hefur fremur
af pólitík en við-
skiptalegum sjón-
armiðum.
hjgi@mbl.is
ÞAÐ er hætt við því að fiskkaup-
endur í Grimsby reki upp stór augu
á mánudagsmorguninn þegar upp-
boðið hefst á markaðnum þar. Þar
verður nefnilega boðið upp um eitt
og hálft tonn af eldisþorski frá
Grundarfirði, en mest af þorskinum
er ríflega 10 kíló óslægður. Bara
hundrað fiskar í tonninu. Það er lík-
lega fátítt að svo stór þorskur sjáist
á brezka markaðnum, alla vega
veiðist hann ekki í Norðursjó leng-
ur.
Þessi þorskur er úr fyrstu slátr-
un hjá Guðmundi Runólfssyni hf. í
Grundarfirði, en þorskinum var
safnað í kvíar inni á firðinum
seinnipart vetrar og síðastliðið sum-
ar. Notaðar voru leiðigildrur,
fengnar frá Kanada, til að veiða
fiskinn og segir Runólfur Guð-
mundsson, þorskeldismaður, að það
hafi verið lyginni líkast hve vel
gekk að veiða fiskinn. Með þessu
móti er fiskurinn nánast leiddur inn
í kvíarnar þar sem hann er alinn og
verða afföll við veiðarnar því lítil
sem engin.
„Við ætluðum að slátra meiru á
þriðjudaginn, en það gerði á okkur
vitlaust veður svo við urðum að
hætta. Að þessu sinni sendum við
fiskinn slægðan og ísaðan utan í 90
lítra frauðplastkössum, sem fara í
gámi til Grimsby. Það verður gam-
an að sjá á hvaða verði hann fer, en
við byrjum á þessari leið og sjáum
svo hvort við náum að komast inn á
markaðina í Skandinavíu, sem
borga hátt verð fyrir þorskinn, sem
er vinsælasta „jólasteikin“ hjá þeim
Svíum, segir Runólfur.
Hann segir að fiskurinn hafi ver-
ið vel haldinn. 66% hans hafi verið
ríflega 10 kíló að þyngd slægður,
32% 6,8 kíló og 1,5% 4,6 kíló. Þetta
þýði hins vegar ekki að allur fisk-
urinn sé svona stór, því þeir hafi
notað sérstakan flokkara frá Hjalt-
landi til að flokka smærri fiskinn
frá og taka þann stóra.
„Það fóru 65 tonn í kvíarnar í
vetur og sumar og þá var fiskurinn
að meðaltali 2,3 kíló í kvínni sem
slátrað var úr núna. Við verðum
ánægðir með tvöföldun, þannig að
við fáum upp ú 120 til 130 tonn.
Hvort svo verður kemur bara í ljós,
við vitum ekki fyrir víst hvað er í
kvíunum af fiski.
Fiskurinn hefur verið alinn á
loðnu þennan tíma og er honum
gefið að éta annan hvern dag að
meðaltali. Runólfur hefur séð um
fiskinn og fóðrunina og tekið hálf-
gerðu ástfóstri við „gullfiskana“
sína. Í sumar sagðist hann líklega
verða að heiman, þegar slátrun
hæfist, en gamli togaraskipstjórinn
lét sig nú hafa það samt að ná í
þann gula í kvína líkt og í greipar
Ægis áður.
„Þetta lítur bara vel út,“ segir
Runólfur Guðmundsson.
Stærstu þorskarnir voru um 10 kíló óslægðir, en megnið af þorskinum sem var slátrað nú var svo stórt.
100 fiskar í tonni
Fyrsti eldisþorskurinn frá Grundarfirði verður seldur á
fiskmarkaðnum í Grimsby næstkomandi mánudag
Morgunblaðið/Hjörtur
Runólfur Guðmundsson með einn af „gullfiskunum“ sínum.
Gissur hvíti flytur fiskinn að landi frá eldiskvíunum úti á firði.