Morgunblaðið - 02.11.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
K
NATTSPYRNUMENNIRNIR eru um og yfir fertugt.
Það er aðalfundur hjá Lunch United, félagi sem stofnað
var árið 1973 og fagnar 30 ára afmæli sínu. Einn af öðrum
tínast menn inn í rútuna.
– Ég heilsa bara þeim sem ég þekki, hinum þegar ég
verð orðinn fullur, segir gáskafullur maður sem mætir í fyrsta skipti í
áratug.
Förinni er heitið til Keflavíkur. Á innanfélagsmót. Menn á öllum aldri
reyna með sér í knattspyrnu. Þeir yngstu ekki endilega þeir bestu. Sem
kemur í ljós þegar boltinn rúllar. Friðrik Þór gefur tóninn. Og skorar.
Friðrik Sophusson hreyfir sig með hægð um völlinn. Hann lætur sér
nægja að koma einu sinni við boltann. Og skorar. Einar Kárason rekur
hælinn í. Og skorar. Eyjólfur Sverrisson spilar að mestu í vörninni, en
lallar einu sinni fram. Klobbar blaðamann. Og skorar.
Stúlkan í afgreiðslunni fær blóm. Hún stóð vaktina þegar virtur lög-
fræðingur gleymdi skónum sínum í fyrra. Nú gleymir hann úri og veski.
Stendur samt keikur í Bláa lóninu.
– Ég var að passa mig svo vandlega á því að gleyma
ekki skónum mínum aftur, segir hann. Ég get ekki
munað tvo hluti í einu.
– Þú ert sem sagt karlmaður, segir félagi hans skiln-
ingsríkur.
– Já, það er munurinn á mér og ykkur, svarar hann.
Aðalfundur er að hefjast. Skyndilega er stundin alvarleg. Minnst er
fallins félaga og þagað honum til heiðurs. Síðan eru venjuleg aðalfund-
arstörf kláruð. Á einni mínútu og þrjátíu og fimm sekúndum, lýsir einn
fundarmanna yfir.
Heiðursgesturinn stígur í pontuna. Hann er tvístígandi í fyrstu og
veltir fyrir sér hvað sé við hæfi að segja. Það er óþarft. Þetta eru bara
karlar.
– Það eru engin mörk, heyrist kallað úr salnum.
– En það voru mörk áðan, er bent á.
Fljótlega sýnir sig að mörkin voru skilin eftir á knattspyrnuvellinum.
Brandararnir eru af þeim toga. „Vitið þið hver er algengasta skilnaðar-
orsök hjóna?“ Ekki vita menn það. „Þegar þau hætta að ná endum sam-
an.“
En karlarnir sýna að þeir hafa líka hjarta. Sum augnablik eru þrung-
in tilfinningum. „Ég er gjörsamlega orðlaus,“ segir sá sem valinn er
knattspyrnumaður ársins. Þegar fyrirliði Ógnarbranda tekur við verð-
launum fyrir sigur í mótinu fyrr um daginn kyssir hann bikarinn, engin
kona hefur verið kysst af meiri ástúð. Og formaður félagsins endar
borðhaldið á því að lýsa yfir: „Ég ætla bara að segja að félagið, það er-
um við og engir aðrir!“
En það grætur enginn. Karlar gráta bara heima hjá sér. Þess í stað
stígur rithöfundur í pontu og segir: „Strákar, við erum búnir að hlýða á
svo mikið af kjaftæði að það eina sem gengur er að syngja!“ Svo hefur
hann upp raust sína:
Híf opp eftir karlinn.
Inn með trollið inn.
Hann er að gera haugasjó.
Inn með trollið inn.
Samkoman er með þeim líflegri. „Þegar bara karlmenn koma saman
er það alltaf spes,“ segir barstúlkan. „Þannig er það alltaf þegar aðeins
annað kynið er í veislunni. Stemmningin verður hávær og gróf. En líka
voða yndisleg. Þessi gráhærði þarna,“ segir hún og bendir, „söng fyrir
mig Happy Birthday Mr. President. Ég og þessi,“ segir hún og bendir á
annan, „vorum að ræða saman um kýr. Hann vill frekar veiða einn hval
en drepa áttatíu kýr.“ Og munurinn á karla- og kvennahófum ku vera
hvað keypt er á barnum. „Konur drekka meira af kokkteilum og líkjör-
um, en karlarnir vilja sterk vín og koníak.“
Á heimleið lýsir einn af stofnendum tilurð félagsins fyrir blaðamanni.
„Árið 1973 ákvað hópur Framara að fara í hálfan mánuð til Noregs á
skíði. Við ákváðum að koma okkur í form, en fannst leiðinlegt að skokka
á Meló. Allt í einu kom einhver með bolta og við fórum að sparka í
hann.“
Flóknara var það ekki. Félag varð til. Og þrjátíu árum síðar stendur
hópur miðaldra karlmanna með veifur um miðja nótt á bílastæði í Laug-
ardal. Aldrei langt frá fótboltavellinum. Enda er það í fótboltaleik sem
karlmenn opna sig. Er til einlægari vinarkveðja en sending til sam-
herja, sem skorar?
Ljósmynd/Gunnar V. Andrésson
Fótbolti og
tilfinningar
SKISSA
Pétur Blöndal
fór í afmæli
ÞAÐ hefur stundum verið sagt að
tungumál okkar sé helsta ástæða
þess að íslenskar bókmenntir hljóti
ekki náð fyrir eyrum erlendra útgef-
enda og lesenda. Engu að síður eru
höfundar á borð við
Halldór Laxness og
Einar Má Guðmunds-
son býsna þekktir víða
um lönd og fleiri hafa
fylgt í kjölfarið. Málið
snýst ekki um það
tungumál sem bók-
menntir eru skrifaðar
á, heldur það sam-
mannlega tungumál
sem reynsla af lífinu
felur í sér og er eitt –
um allan heim. En það
þarf átak til þess að
láta heiminn skilja að
við hér á litla Íslandi
tölum það tungumál,
engu síður en aðrar
þjóðir. Á síðustu árum hefur miklu
grettistaki verið lyft í þeim efnum
meðal íslenskra útgefenda – og í dag
eru fleiri höfundar en Laxness og
Einar Már þekktir í Evrópu og víð-
ar.
Sem dæmi má nefna að Fyrirgefn-
ing syndanna, eftir Ólaf Jóhann
Ólafsson, var fyrsta íslenska skáld-
sagan til þess að vera gefin út eftir
fimmtíu ára útgáfuhlé á íslenskum
bókmenntum þar í landi.
Margir kepptu um réttinn
Í nokkur ár hafði verið reynt að
selja réttinn á skáldsögu Hallgríms
Helgasonar 101 Reykjavík með
þokkalegum árangri en árið 2000
var hún rétt bók á réttum tíma og
skyndilega buðu útgefendur í ýms-
um löndum hver í kapp við annan í
réttinn á henni. Eftir að rétt forlag
fannst í Þýskalandi fyrir skáldsögur
Kristínar Marju Baldursdóttur er
hún orðin þekkt nafn þar í landi. Þá
hafa viðbrögð lesenda og gagnrýn-
enda í Danmörku og
Hollandi verið mjög
góð.
Þetta kom fram á
ráðstefnunni Með hug-
myndir að vopni, sem
Ímark stóð fyrir í gær,
en þar hélt Pétur Már
Ólafsson, for-
stöðumaður útgáfu-
sviðs Eddu, erindi sem
bar heitið „Útrás ís-
lenskra bókmennta“.
Þar sagði hann frá því
að Réttindastofa Eddu
hefði gengið frá samn-
ingum við íslenska höf-
unda um útgáfu á
skáldverkum þeirra er-
lendis fyrir upphæð sem nemur yfir
hundrað milljónum króna frá því að
hún var sett á laggirnar árið 2000.
„Við höfum gert vel á fjórða
hundrað samninga fyrir meira en
þrjátíu höfunda í yfir þrjátíu lönd-
um, í fimm heimsálfum,“ sagði Pét-
ur Már.
Tekjur sífellt vaxandi
„Tekjur af þessari starfsemi fara
vaxandi ár frá ári og eru farnar að
skipta marga íslenska höfunda veru-
legu máli. Þetta þýðir að sæmilega
upplýstur lesandi í Evrópu getur nú
fylgst með því helsta sem er að ger-
ast í íslenskum bókmenntum, með
því að fara út í næstu bókabúð og
kynna sér það sem þar er á boð-
stólum. Þetta var ekki hægt fyrir tíu
til fimmtán árum.“
„Markmið okkar er að geta stuðl-
að að því að íslenskur skáldskapur
sé gjaldgengur hluti af menningu
heimsins. Þetta starf er unnið með
mjög markvissri þátttöku á Bóka-
stefnunni í Frankfurt, þar sem við
fundum með áttatíu til hundrað for-
lögum á hverju ári, ásamt því að
vera í stöðugum samskiptum allt ár-
ið. Nú gerist það hvað eftir annað að
við þurfum einfaldlega að halda
uppboð á útgáfurétti á íslenskum
skáldsögum í hinum ýmsu löndum.
Til dæmis hafa menn verið að
kaupa óskrifaða skáldsögu eftir
óþekktan höfund fyrir mjög háar
upphæðir. Þá er ég að vísa í það þeg-
ar við seldum skáldsöguna Dís til
Þýskalands. Til að ná bókinni örugg-
lega keypti útgáfan útgáfuréttinn á
óskrifaðri skáldsögu Birnu Önnu
Björnsdóttur, einnar af þremur höf-
undum Dísar. Síðan gerðist það í
Frankfurt síðast að hinn þýski út-
gefandi Arnalds Indriðasonar gerði
mjög hátt tilboð í næstu þrjár skáld-
sögur Arnaldar. Ein þeirra kemur
út hér á landi núna í haust og næstu
tvær koma út á næstu tveimur ár-
um.“
Meira í ætt við viðskipti
„Þetta sýnir það að menn líta á ís-
lenska höfunda sem alvöru rithöf-
unda, með alvöru möguleika á er-
lendum bókamarkaði – og það er
ekki þannig að íslenskir höfundar
séu einhvers konar skrautblóm í út-
gáfu erlendis, heldur er þetta farið
að vera miklu meira í ætt við við-
skipti en menningarkynningu. Að
öllu samanlögðu teljum við að nú sé
gullið tækifæri til þess að ná veru-
legum landvinningum erlendis –
ekki síst ef menn bera gæfu til þess
að leggja saman kraftana, bæði op-
inberir aðilar, einkaaðilar og fé-
lagasamtök. Það er kominn tími til
að við tökum bókmenntir okkar og
lítum á þær sem mjög vænlegan hlut
til útflutnings, því ef allt gengur upp
getur þessi útflutningur skilað til
baka verulegum fjármunum í þjóð-
arbúið.“
Íslenskur skáldskapur –
gjaldgengur hluti af
menningu heimsins
Pétur Már Ólafsson
Pétur Már Ólafsson, forstöðumaður útgáfu-
sviðs Eddu, segir íslenska höfunda ekki
lengur skrautblóm í útgáfu erlendis, heldur
sé núna tækifæri til að ná landvinningum.
AÐ sögn Birnu Þórarinsdóttur,
starfsmanns kvennaslóða, sem starf-
rækir Kvennagagnabankann, hefur
gagnabankinn farið vel af stað. Eru
nú komnar í kringum 600 skráningar
og segir Birna viðtökurnar gríðar-
lega góðar og að fólk hafi haft sam-
band og lýst yfir ánægju sinni með
gagnabankann.
„Nú erum við búnar að koma
ensku leitinni í gang. Þá geta erlend-
ir aðilar leitað eftir íslenskum kon-
um. Þegar konurnar skrá sig skrá
þær starfsheiti sín og þekkingarsvið
á ensku líka. Við vonumst til að þetta
verði til að byggja upp grunninn enn
frekar gagnvart löndunum í kring-
um okkur,“ segir Birna.
Kvennagagna-
bankinn fer
vel af stað
KVIKMYNDAMIÐSTÖÐ Íslands
hefur úthlutað handrits- og þróun-
arstyrkjum vegna bíómynda og sjón-
varpsverka, alls rúmum 44 milljón-
um króna. Alls fær 31 verkefni styrk
að þessu sinni, 20 handritsverkefni
vegna bíómynda, 3 handritsverkefni
vegna sjónvarpsmynda, 7 bíómyndir
vegna þróunar. Ein bíómynd fær 10
milljóna kr. framleiðslustyrk, Dark
Horse eftir Dag Kára Pétursson.
44 milljónir í
kvikmyndastyrki
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦