Morgunblaðið - 02.11.2003, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 2. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
VARLA hafði fyrsta vetrarfrost-
ið knúð dyra fyrr en funheitur
sumarglaðningur barst sunnan úr
höfum að „rauðu“ tónleikum Sin-
fóníuhljómsveitarinnar á fimmtu-
dagskvöld. Gat því vart hitzt betur
á, einmitt þegar Kári fór loks að
byrsta sig í jötunmóð. Franski
hljómsveitarstjórinn Philippe
Entremont leiddi þar hljómsveit
allra landsmanna um tónalendur
Spánar með fjórum verkum eftir
jafnmarga og ólíka höfunda er
spönnuðu hátt í á hálfa aðra öld.
Og sem vera bar með hápunktana í
seinni hlutanum.
Hinn bráðþroska en sorglega
skammlífi Baski Juan Arriaga
(1806–26) var fyrstur á skrá með
einu sinfóníunni sem hann náði að
skrifa á námsárum sínum í París.
Hún er d-moll, undir eðlilega
sterkum áhrifum frá Mozart og
jafnvel miðskeiðs-Beethoven, þótt
ekki beri hún merki þess að t.a.m.
Nían hafi náð hlustum hans, enda
harla ólíklegt svo snemma. Miðað
við 1. strengjakvartett Arriegu í
sömu tóntegund, sem samnefnt
fereyki flutti í Ými í febrúar 2002,
stóð kannski kornungur aldur höf-
undar þó mest upp úr fremur miðl-
ungskenndri meðferð SÍ, og hefði
sennilega þurft að koma til bæði
öllu magnaðri snerpa í túlkun og
hljómbetra hús til að hrífa áheyr-
endur almennilega upp úr skónum.
Næst var fimmþætt Goyescas-
píanósvítan eftir Enrique Granad-
os (1867–1916) við jafnmargar
myndir eftir málarann Goya, er
stjórnandi kvöldsins hafði fengið
píanistann Albert Guinovart til að
orkestra. Var sú gerð frumflutt í
Hong Kong fyrir ári. Með fullri
sanngirni hefði maður vitanlega
þurft að þekkja frumverkið til
samanburðar. En jafnvel þótt því
væri ekki að heilsa, hljómaði út-
setningin einhverra hluta vegna
ekki nógu vel. Hún verkaði ýmist
lapþunn eða ofhlaðin og langt frá
því að virðast „frumhugsuð“ fyrir
80 manna hljómsveit. Fyrir vikið
hefði maður miklu frekar kosið að
heyra flinkan píanista – t.a.m.
hjómsveitarstjórann sjálfan – túlka
verkið í uppunalegri mynd á slag-
hörpu. Eins og hefði þótt sjálfsagt
fyrir 150–180 árum, þegar ein-
leiks-, kammer- og hljómsveitar-
verk tíðkuðust hikstalaust á einum
og sömu tónleikum.
Eftir þennan óvænta dragbít
birtist sem betur fór sannkallaður
súkkulaðimoli í formi Tíu baska-
söngva eftir yngri landa Arriegas-
ar, Jesús Guridi Diez (1886–1961).
Um var að ræða hljómsveitarút-
setningar höfundar frá 1941 á
baskneskum þjóðlögum, sem
ósjálfrátt kölluðu fram í huga
manns litlu eldri rjómalagaðar
risasinfónískar úttektir Canteloub-
es á þjóðsöngvum Auvergnehéraðs
fyrir norðan Pýreneufjöll, enda
þótt styttri væru og gagnorðari. Í
stuttu máli sagt var ómenguð unun
að þessum bráðfallegu smálögum,
sem nutu sín út í æsar í ótrúlega
fjölbreyttum hljómsveitarbúningi
tónskáldsins og ekki síður sprækri
túlkun hljómsveitarinnar.
Hápunktur kvöldsins var þó trú-
lega flamenco-ballett Manuels de
Falla frá 1914, El amor brujo (Ást-
artöfrar). Misjafnt er hversu vel
danstónlist nær að standa ein og
óstudd fótmenntinni, en í þessu til-
viki var engum vafa undirorpið að
verkið tendraði hugmyndatengsl
hlustenda fyrir „fullu blasti“, eins
og sagt er. Söguþráðurinn fjallar
um sígaunastúlku sem ásótt er af
draug látins elskhuga síns. Sum sé
ærið tilefni til svæsinna jafnt sem
ljóðrænna tónmálverka um ást,
harm, ógn og fordæðuskap, er de
Falla leysir meistaralega vel af
hendi með slyngri notkun sinfón-
íska tónlitaspjaldsins. Er þar hinn
alþekkti Elddans aðeins eitt af
fjölmörgum mögnuðum atriðum.
Hlutverk einsöngvarans í tón-
verkinu er að vísu ekki ýkja fyr-
irferðarmikið í tímaeiningum; að-
eins ein fjögur innskot eða svo. En
andalúsískur söngur Ginesu Ort-
ega setti engu að síður afar sterk-
an svip á heildina með fjarrænt ar-
abískulegri raddbeitingu sinni,
sem í fljótu bragði virtist óravegu
frá vestrænum ritháttargrunni
tónskáldsins, en léði engu að síður
verkinu svo magnaða töfra, að
helzt gat minnt á seið Finnkvenna
í fornnorrænni sagnahefð. Vaktist
þar ljóslifandi upp hljómandi
karlagullseftirmynd Esmeröldu
Victors Hugos, og hafa ugglaust
margar sígaunadísir fyrri tíma
verið brenndar fyrir minna.
Spænsk brunakvæði TÓNLISTHáskólabíó
Spænsk tónverk eftir Arriaga (Sinfónía í
d), Granados (Goyescas-svíta (orkestrun
e. A. Guinovart)), J.G. Diez (Melodias
vascas) og de Falla (El amor brujo). Sin-
fóníuhljómsveit Íslands u. stj. Philippes
Entremont. Einsöngvari: Ginesa Ortega.
Fimmtudaginn 30. október kl. 19:30.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Ríkarður Ö. Pálsson
Félagsmiðstöðin
Gullsmára
Sýning Sigrúnar Sigurðar-
dóttur frá Möðruvöllum er
framlengd til 1. desember.
Sýning
framlengd
Hótelsumar nefn-
ist nýjasta bók
Gyrðis Elíasson-
ar. Bókin segir af
því er sögumaður
snýr aftur í fæð-
ingarbæ sinn eft-
ir erfiðan skiln-
að. Í náttbirtu
sumarsins reynir
hann að ná sambandi við sjálfan
sig að nýju. Á vegi hans verða svip-
ir úr fortíð og hann þarf að takast á
við tilfinningar sem eru í senn
óræðar, margbrotnar og mótsagna-
kenndar. „Fyrir skömmu hafði ég
lesið langa sögu eftir Thomas
Hardy um mann sem snýr aftur á
heimaslóðir með leiðinlegum afleið-
ingum, en ég lét það ekki trufla
mig. Ég var ánægður með að vera
aftur kominn heim. Að vísu var ég
ekki kominn alveg heim. Ég bjó á
nýlegu litlu hóteli yst í bænum.“ Út-
gefandi er Mál og menning. Bókin
er 108 bls., prentuð í Odda hf.
Mynd á kápu er eftir Elías B. Hall-
dórsson en kápu hannaði Anna
Cynthia Leplar. Verð: 3.990 kr.
Skáldsaga
♦ ♦ ♦