Morgunblaðið - 04.11.2003, Blaðsíða 29
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 4. NÓVEMBER 2003 29
formaður skólanefndar aðspurður á fundinum.
Hvers vegna ættu einkaaðilar að neita að taka
að sér verkefni sem þetta ef Seltjarnarnesbær
fer þess á leit? Þessi skýring formannsins er af-
ar ótrúverðug.
Rúsínan í pylsuendanum
Í kjölfar þessarar ákvörðunar kemur svo rús-
ínan í pylsuendanum. Ákveðið er að skipa
starfshóp, tvo frá meirihluta og einn frá minni-
hluta úr skólanefndinni ásamt skólastjórn-
endum, til að sjá um framkvæmdina. Í fyrsta
lagi er ákveðið að fækka fulltrúum í lögbundinni
nefnd og takmarka með þeim hætti aðgang ann-
arra kjörinna fulltrúa að henni og þar með að
málinu. Fulltrúar Neslistans munu ekki skipa í
starfshópinn fyrr en niðurstaða hefur fengist
hjá félagsmálaráðuneytinu um lögmæti þessa
fyrirkomulags. Í öðru lagi er skólastjórnendum
nú gert skylt að taka þátt í samstarfi um að
leggja stöður sínar niður. Þetta er svo arfavit-
laust og niðurlægjandi að það tekur engu tali.
Rannsóknarnefnd skipuð
Neyðarfundur var boðaður í skólanefndinni
sama dag og fyrrnefndur fundur var haldinn.
Bæjarstjóri hafði fengið persónulegt bréf frá
vini sínum, sem hófst svona: „Kæri Jónmund-
ur.“ Í bréfinu var að finna ávirðingar á tvo
starfsmenn annars skólans um trúnaðarbrot og/
eða brot í starfi. Hvað átti að gera á fundinum?
Jú, skólanefndin átti að fela embættismönnum
bæjarins að „rannsaka“ málið. Fulltrúar Nes-
listans bókuðu mótmæli við þessum málatilbún-
aði og bentu á að andmælaréttur stjórn-
sýslulaga væri hér þverbrotinn. Andmælaréttur
aðila felst ekki í því að sitja í munnlegum yf-
irheyrslum hjá embættismönnum bæjarins.
Eiga hinir „grunuðu“ að fá réttarstöðu sakborn-
ings hjá þessari „rannsóknarnefnd“? Í ljósi
hinnar umdeildu ákvörðunar um sameiningu
skólanna vaknar sú spurning hvaða hvatir
stjórna svona aðgerðum.
Eins og í „Villta vestrinu“
Bæjarfulltrúum ber að fara að lögum og
reglum og sannfæringu sinni við störf sín (sveit-
arstj.lög). Bæjarfulltrúar meirihlutans verða,
þegar ákvarðanir eru teknar, að fara eftir lög-
um og reglum. Landslög gilda líka á Seltjarn-
arnesi! Sannfæringu sína á hver við sig. Þegar
vísvitandi er farið á svig við lög og reglur og
allar samskiptareglur – formlegar sem óform-
legar – eru brotnar er lýðræðið vanhelgað. Um
það snýst þetta mál og við það vilja fæstir búa.
Gagnrýnin beinist að forkastanlegum vinnu-
brögðum, vinnubrögðum sem í eðli sínu hafa
ekkert með stjórnmál að gera. Aðferðir þær
sem meirihluti bæjarstjórnar gerir sig sekan
um í máli þessu, minna óneitanlega á aðferðir
kúrekanna í „Villta vestrinu“; þeir skutu án
þess að láta sig lög og reglur nokkru skipta.
Síðasta orðið
Ég fæ ekki skilið hvers vegna bæjarfulltrúar
í meirihluta, sem geta í skjóli meirihlutans náð
öllu sínu fram, skuli kalla svona vandræðagang
yfir sig. Ekki er farið að grunnskólalögum,
stjórnsýslulögum, sveitarstjórnarlögum eða
samþykkt Seltjarnarnesbæjar um stjórn og
fundarsköp. Bæjarstjóri telur þessa ákvörðun
bera vott um mikla „djörfung í stjórnun“. Ég
tek ekki undir það það. Að beita valdi í stað
samræðna ber ekki vott um annað en lítinn
kjark og ómálefnalegan málstað.
Það alvarlegasta í þessu öllu er þó það að
með þessari ákvörðun hafa bæjarfulltrúar
meirihlutans gjörsamlega brugðist börnunum
sem sækja skólana tvo. Hagsmunir skóla-
barnanna eru algjörlega fyrir borð bornir með
því uppnámi sem skapast hefur í skólunum af
þessum ómálefnalegu og gerræðislegu aðgerð-
um.
Hægt er að skjóta álitaefnum um máls-
meðferð sveitarstjórna til æðra stjórnvalds.
Stjórn foreldraráðs Mýrarhúsaskóla mun þegar
hafa sent menntamálaráðuneytinu beiðni um úr-
skurð varðandi rétt foreldraráða í máli þessu.
Undirrituð hefur f.h. Neslistans sent félags-
málaráðuneytinu málið til meðferðar. Þegar nið-
urstöður liggja fyrir kemur í ljós hvort bæj-
arstjórinn og formaður skólanefndar eigi hér
síðasta orðið.
MIKILL hiti er hjá foreldrum skóla-barna á Seltjarnarnesi vegna að-ferðar meirihluta sjálfstæðismannavið að sameina Mýrarhúsaskóla og
Valhúsaskóla en fundur um málið var haldinn
27. október sl. Fundurinn var hvergi auglýstur,
en foreldrar voru boðaðir með óformlegum
hætti. Bæjarfulltrúum Nes-
listans var ekki boðið á fund-
inn.
Bæjarstjóri og formaður
skólanefndar fluttu ávörp.
Fundarmönnum var ekki
boðið að taka til máls, en
spurningar leyfðar úr sal.
Oddviti Neslistans í bæj-
arstjórn, sem sat í fremstu
sætaröð á fundinum, bað
margsinnis um orðið. Ekki
var orðið við því fyrr en gengið var til fund-
arstjóra og spurt hverju það sætti. Þrátt fyrir
það að bæjarstjóri sakaði minnihlutann um
óeðlileg vinnubrögð í ræðu sinni átti oddviti
minnihlutans ekki að fá tækifæri til andsvara.
Þetta lýsir slíkum valdahroka að engu tali tek-
ur.
Hörð gagnrýni á fjölmennum fundi
Á þriðja hundrað manns mætti á fundinn.
Hörð gagnrýni kom fram á bæjarstjóra og for-
mann skólanefndar. Skilaboð foreldra til fund-
arins voru þau að þeim væri stórlega misboðið
vegna þess hvernig haldið væri á málum. Bæj-
arstjóri telur engu að síður að mikil ánægja ríki
um ákvörðunina. Rökin eru þau að 1.500 manns
hafi fengið fundarboð, en einungis 200 hafi kom-
ið á fundinn. Þetta sýni ótvíræðan stuðning við
aðgerðirnar. Af hverju var ákveðið að slíta
fundinum þegar margir fundarmenn voru enn
að biðja um orðið? Var bæjarstjórinn búinn að
fá nóg af öllu lofinu?
Ég ætla að leyfa mér að minna bæjarstjóra á
að enginn fagnaði meira en hann „stórkostlegri
þátttöku“ bæjarbúa á Íbúaþinginu sem haldið
var fyrir um ári. Ekkert var til sparað við að
auglýsa það þing og mættu um 300 manns.
Bæjarstjóra væri því hollt að hugleiða það
hvers vegna á þriðja hundrað manns mætti á
fundinn hinn 27. október sl., sem hvergi var
auglýstur, til að hlýða á ávörp um „Nýjungar í
skólamálum“.
Hlutverk foreldraráða
Í grunnskólalögum er kveðið á um að í hverj-
um skóla skuli vera foreldraráð sem hefur lög-
skipaðan umsagnarrétt í málefnum skólans. Það
er alveg ljóst að foreldraráðin áttu að fá tillögu
um sameiningu skólanna til umsagnar en fengu
ekki. Hefur stjórn foreldraráðs Mýrarhúsaskóla
því farið fram á að menntamálaráðuneytið úr-
skurði um það hvort leita hefði átt umsagnar
ráðsins áður en ákvörðun var tekin. Bæjarstjóri
sagði í sjónvarpsviðtali að það væri af og frá að
beiðni stjórnar foreldraráðs Mýrarhúsaskóla um
úrskurð tengdist á nokkurn hátt máli þessu!
Slík tilsvör minna á þekkt hátterni strútsins.
Valdsvið formanns skólanefndar
Í hverju skólahverfi skal vera skólanefnd sem
fari með málefni skólanna. Nefndin er skipuð
kjörnum fulltrúum en auk þess skulu eiga sæti í
nefndinni fulltrúar kennara, skólastjórnenda og
foreldra, með málfrelsi og tillögurétt. Sveit-
arstjórnum er því ekki í sjálfsvald sett hvort
hún skipi skólanefnd eða ekki. Hún skal gera
það. Er því óskiljanlegt að formaður skóla-
nefndar skuli leggja fram tillögu um meintar
umbætur í skólastarfi sem sagðar eru byggðar
eingöngu á faglegum forsendum, beint á fund í
bæjarstjórn og sniðganga þannig skólanefndina
sem samkvæmt lögum á að fjalla um málið. Af
hverju sniðgengur hann fagnefndina sem hann
veitir forstöðu? Er það á valdi formanns skóla-
nefndar að ákveða að mál af þessari stærð-
argráðu skuli ekki fá umfjöllun í nefndinni? Ég
svara þessu hiklaust neitandi. Hann hefur ekk-
ert umboð til þess.
Skólanefnd var í vor samhljóða búin að sam-
þykkja að láta fara fram faglega og hlutlausa
úttekt á kostum og göllum sameiningar. Ekki
hafði verið fallið frá þeirri fyrirætlan í nefnd-
inni. „Það vildi enginn gera þessa úttekt,“ sagði
Stjórnsýsla
meirihlutans á
Seltjarnarnesi eins
og í „Villta vestrinu“
Eftir Guðrúnu Helgu
Brynleifsdóttur
Höfundur er lögmaður og oddviti Neslistans
í bæjarstjórn.
Guðrún Helga
Brynleifsdóttir
að markaðurinn
skrifum sínum
hreinræktaðan
em hann kallar
kanið (Americ-
). Þetta kerfi
á því að eigin-
gi ráði ferðinni,
að starfa óheft-
eim séu af hinu
vera í lágmarki
lmennt haldið í
a hagkerfi sem
mörgum vanda-
ers staðar til í
el bandarískur
nsi fjarri hinu
alíkani Kays.
sulega ekki að
Kay. „Þetta er
eru margir sem
Ef þessu líkani
ndvallaratriðum
það væri æski-
andaríska hag-
kki byggt upp á
unir til að færa
hafa ekki gefið
og bætir við að
markaðssetning
la þetta líkan
líkanið“ en með
til sé einhvers
k útgáfa. Hins
i Evrópu hrun-
og margir telji
rfið beri af því
evrópska. Því sé hins vegar ekki hægt
að finna stað í tölum.
En hverja telur hann vera skýr-
inguna á því að Evrópu skortir sjálfs-
traust? „Það eru margar beinar og
óbeinar ástæður fyrir því. Ein sú
mikilvægasta er að sósíalismi er ekki
lengur til staðar sem hugmynda-
fræðileg stefna sem mark er takandi
á. Það hefur gert að verkum að marg-
ir evrópskir vinstriflokkar eru haldn-
ir óvissu um það hverjar séu þeirra
hugmyndafræðilegu rætur. Banda-
ríkin unnu líka kalda stríðið sem ýtti
undir bandarískt sjálfstraust. Þá var
efnahagsþróun í Bandaríkjunum
mjög hagstæð á tíunda áratugnum.“
Hugmyndalegt tómarúm
Að sögn Kays er ákveðið hug-
myndalegt tómarúm nú að
finna í vitsmunalegri um-
ræðu í Evrópu. Tal um
„þriðju leiðina“ fyrir
nokkrum árum hafi fyrst
og fremst verið yfirvarp
fyrir innantóma frasa.
Hins vegar segir hann þörf fyrir
raunverulega þriðju leið sem sé alls
ekki sósíalismi en heldur ekki byggð
á bandaríska viðskiptalíkaninu.
„Meginröksemd mín er að markaðir
eru hluti af hinum pólitísku og fé-
lagslegu stofnunum. Þess vegna tek-
ur svo langan tíma að koma þeim á.
Markaðir eru félagslegar stofnanir,
afurðirnar eru flóknar og þau við-
skipti sem eiga sér stað eru flókin.
Við þurfum á meiri samvinnu að
halda en líkan er byggist á eiginhags-
munum gerir ráð fyrir. Það er þörf
fyrir hugmyndafræði sem er jarð-
bundin, markaðshagfræði sem er
raunsærri varðandi það hvernig
markaðir starfa í raun.“
Þegar Kay er spurður hvar hann
telji að mörkin á milli ríkis og mark-
aðar eigi að vera segist hann vilja
nálgast spurninguna úr annarri átt.
Það sé ekki hægt að ákveða skýr skil
með lagasetningu eða samningum.
Nauðsynlegt sé að prófa sig áfram,
gera tilraunir á ýmsum sviðum og
hætta þeim tilraunum er ekki skila
árangri. Það sem skipti máli, t.d.
varðandi heilbrigðismál og mennta-
mál, er niðurstaðan en ekki hvaða leið
var farin til að komast að henni. Ávís-
anakerfi í skólum sé dæmi um leið er
hann teldi ástæðu til að gera tilraunir
með.
Til að ná árangri, hvort sem er í til
dæmis heilbrigðis- eða menntamál-
um, verði að gera tilraunir og reyna
nýjar leiðir en jafnframt byggja upp
styrkt stjórnkerfi er veitir aðhald,
tryggir að settum markmiðum sé náð
en einnig að hagsmunahópir taki ekki
völdin og fari að stjórna ferlinu. Þá
verði hið opinbera að læra að viður-
kenna mistök og snúa við blaðinu ef
einhver tilraun gengur ekki upp.
„Það hefur aldrei verið sterkasta hlið
hins opinbera að játa mistök, allra
síst í Bretlandi,“ segir Kay. „Ef við
tökum dæmi af Bretlandi þá hefur
einkavæðing skilað árangri þar sem
um var að ræða samkeppnisrekstur
sem gat allt eins verið á hendi einka-
aðila, til dæmis í fjarskiptamálum og
flugrekstri. Hins vegar hefur einka-
væðingin ekki gefið eins góða raun
þar sem um er að ræða rekstur sem
er einokunarrekstur í eðli sínu, t.d.
veitustofnanir. Þar er niðurstaðan sú
að breytingin á rekstrarformi hefur
engu breytt. Einungis hefur verið
skipt um merkimiða.
Græðgi ekki til góðs
Það er lykilatriði í kenningum
Kays að ekki eigi að ganga út frá því
að „græðgi“ og hagnaðarvon sé meg-
indrifkrafturinn í hinu kapítalíska
kerfi. Kay segir í nýlegri grein að það
sé í raun ekki fyrr en á síðustu tveim-
ur áratugum sem það viðhorf hafi far-
ið að ryðja sér til rúms að stjórnlaus
græðgi væri kostur en ekki löstur.
„Græðgi er af hinu góða“, líkt og and-
hetjan Gordon Gekko lýsti yfir í kvik-
mynd Olivers Stones, Wall Street,
fyrir einum og hálfum áratug. Kay
segir að þeir sem séu helteknir af
auðsöfnun öðru fremur séu í raun sið-
lausir (sociopaths). Lengi vel hafi
slíkir einstaklingar fyrst og fremst
sótt í stjórnmál og sú sé enn raunin í
mörgum þróunarríkjum. Hann telur
einnig að hlutdeildarsamningar og
óhóflegar greiðslur til stjórnenda
mengi kapítalismann. Í raun eigi
hluthafar, neytendur, stjórnendur og
starfsmenn fyrirtækja sameiginlegra
hagsmuna að gæta. Það sé þeim öll-
um í hag að fyrirtæki vaxi og dafni
með eðlilegum hætti en áherslan sé
ekki einungis á skammtímahagnað.
En hvernig telur Kay að hægt sé að
bregðast við þessari þróun. „Þetta
snýst um félagslegt aðhald. Okkur
hefur tekist að koma í veg fyrir að
stjórnmálamenn hafi af
okkur fé. Andrúmsloftið í
samfélaginu verður að
vera þannig að mönnum
er ekki stætt á að haga
sér með þessum hætti.
Mér er mjög minnisstætt
er stjórnandi stórfyrirtækis kom í
tíma er ég kenndi í MBA-námi. Eftir
tímann sagði hann við mig að sér virt-
ist sem nemendur teldu að það að
verða stjórnandi í fyrirtæki væru
verðlaun en ekki ábyrgð. Hugmynda-
fræðinni að baki hinu bandaríska við-
skiptalíkani er þarna um að kenna. Sú
hugsun að virðing byggist á tekjum.“
kiptir mestu,
em farin er
Morgunblaðið/Árni Sæberg
m helgina.
gsins John Kay hafa vakið
rgeirsson ræddi við Kay um
á nýju nálgun er hann telur
og gagnrýni á kenningar hans.
sts@mbl.is
Sjálfsöryggi
Evrópu hefur
hrunið á síð-
ustu áratugum