Morgunblaðið - 04.11.2003, Blaðsíða 1

SÉRRIT MORGUNBLAÐSINS UM BÆKUR þriðjudagur 4.nóvember 2003
Hefur þú haft áhrif á
mannkynssöguna í dag?
Hefur þetta líka komið fyrir þig? Að vakna og muna ekki hvað þú
gerðir kvöldið áður. Getur verið að þú hafir óafvitandi breytt
mannkynssögunni?
Guðmundur Steingrímsson hefur skapað sér sess sem einn helsti
pistlahöfundur þjóðarinnar. Nú stígur hann fram á ritvöllinn með
nýja skáldsögu sem lætur leyndarmál sitt ekki uppi fyrr en á
síðustu síðu.
BÆ UR
Skáld kemur til sögunnar
Hávar
Sigurjónsson
ræðir við
Bergsvein
Birgisson um
skáldsöguna
Landslag er
aldrei asnalegt
SÝNINGIN staðfestir það sem vitað
var að Matthías hefur verið með ein-
dæmum afkastamikill, því að baki
skáldferlinum liggur heil starfsævi
blaðamannsins og ritstjórans. Vafa-
laust væri það ríflegt efni í aðra sýn-
ingu ef gera ætti því skil með viðlíka
hætti.
Matthías verður hálfvandræða-
legur við spurninguna hvernig hon-
um lítist á sýninguna.
„Hún hefur verið unnin af alúð.
Hins vegar datt mér fyrst í hug þeg-
ar þetta bar á góma hvort það gæti
verið að ég væri dauður án þess hafa
tekið eftir því! Það er óneitanlega
dálítið skrítin tilfinning að skoða
þetta. Ég verð að viðurkenna að í
fyrstu var ég gripinn tómleika-
kennd. Ég spurði sjálfan mig hvort
ég hefði lifað lífinu eins og ég hefði
átt að gera. Eða halda mig meira til
hlés við veröldina. Þá hefði ég ekki
verið fyrir neinum og fengið meiri
frið. En það var greinilega ekki í eðli
mínu. Og mér finnst að of margir
listamenn geri út á friðinn. Það er
ekki þroskavænlegt,“ segir Matthías
þegar við horfum yfir salinn og
virðum fyrir okkur sýningarkassana
og glerborðin þar sem bókum hans,
handritum og blaðaúrklippum hefur
verið fallega fyrir komið.
Það er Þjóðmenningarhúsið í sam-
starfi við Landsbókasafnið sem
stendur að sýningunni en samhliða
hefur verið sett upp vefsíða á Skóla-
vefnum þar sem ítarlegar upplýsing-
ar er að finna um skáldferil Matth-
íasar ásamt ritaskrá. Þar má einnig
sjá samtal við Matthías um ævi hans
og skáldskap, viðtal sem unnið var
sérstaklega fyrir Skólavefinn af
þessu tilefni (skolavefurinn.is).
„Mér finnst gaman að skoða þetta
og ýmislegt rifjast upp fyrir mér
sem ég var næstum búinn að
gleyma,“ segir Matthías. „Mér þykir
líka vænt um hversu vel hefur verið
staðið að allri upplýsingaöflun varð-
andi sýninguna og hvað því er komið
skilvíslega fyrir á Skólavefnum.
Hann er heimilislegt athvarf.“
Fræðin
Matthías staldrar við fyrsta kass-
ann þar sem fræðibókum hans hefur
verið fyrir komið og við blasir tit-
ilsíðan á Njálu í íslenskum skáld-
skap. „Ég lærði norræn fræði í Há-
skólanum og hafði framúrskarandi
kennara. Ég skrifaði ritgerð í mál-
fræði um Kristrúnu í Hamravík
Hagalíns undir leiðsögn Halldórs
Halldórssonar. Síðan skrifaði ég rit-
gerð um Grím Thomsen undir hand-
leiðslu Steingríms J. Þorsteins-
sonar. Einar Ólafur Sveinsson trúði
mér svo fyrir Njálu, treysti mér fyr-
ir henni og það þótti mér mikið til
um. Njála í íslenskum skáldskap var
kandídatsritgerð mín í bók-
menntum. Endurskrifaði hana svo
til útgáfu.“
Ljóðin
Á næsta borði hafa verið lögð út
sýnishorn af ljóðabókum Matthías-
ar. Það vekur strax athygli að sumar
ljóðabækurnar eru fagurlega mynd-
skreyttar af þjóðþekktum listmál-
urum, Gunnlaugi Scheving, Erró og
Louisu Matthíasdóttur. „Mér þótti
fara vel á því að tengja saman mynd-
list og ljóð með þessum hætti og ég
er dálítið hreykinn af að hafa blásið
myndunum í brjóst þessara frábæru
listamanna. Ragnar (í Smára) vildi
gefa þetta út og síðar Almenna
bókafélagið. Þetta mæltist vel fyrir
og Dagur ei meir sem Erró mynd-
skreytti seldist upp á hálfum mán-
uði. Ég var erlendis þegar bókin
kom út og var í vandræðum með að
eignast fáein eintök af bókinni síð-
ar.“
Matthías bendir á handskrifað
uppkast að ljóði sem hann hefur
hripað á saurblað bókar sem hann
var að lesa á ferðalagi. „Þetta ljóð
hefur aldrei komið út í ljóðabók en
það birtist svo í endanlegri mynd í
skáldsögunni Vatnaskil sem kom út
á síðasta ári.“ Hann bendir á annað
blað sem breytingar hafa verið skrif-
aðar á út á spássíuna. Ljóðið heitir
Frétt og sýnir hvernig nátt-
úrubarnið og blaðamaðurinn hafa
mæst á miðri leið. Fréttin sem ljóðið
segir af er vorkoman. „Mesta nautn-
in er að taka ljóð sem maður hélt að
væri fullbúið og umbylta því, ef
nauðsyn krefur. Bora sig inn í orð og
setningar eins og ormur í lauf.
Leggjast yfir ljóðið og grandskoða
hvert einasta orð, velta því fyrir sér
og skoða alla kosti. Heilinn vekur
mig ennþá upp á nóttunni með at-
hugasemdum um orð sem ég hef
skrifað daginn áður. Hann getur
verið svolítið þreytandi, þessi heili!
Alltaf að hugsa um orð og setningar.
Heilinn, sagði prófessor Dungal í
samtölum okkar, er merkilegasta líf-
færið, minnst rannsakað og ofar
okkar skilningi.“
Viðtölin
Samtalsbækur Matthíasar við
marga af þekktustu listamönnum
þjóðarinnar á 20. öldinni hafa á sér
nánast goðsagnakenndan blæ. Hann
talaði við Jóhannes Kjarval, Ásmund
Sveinsson, Halldór Laxness, Þór-
berg Þórðarson, Tómas Guðmunds-
son, Gunnlaug Scheving, Pál Ísólfs-
son, Sverri Haraldsson og auðvitað
fjölmarga aðra sem ekki urðu efni í
heila bók, en minnistæð samtöl engu
að síður.
Morgunblaðið/Kristinn
Alltaf að hugsa um orð
Skáldið, fræðimaðurinn og ritstjórinn Matthías
Johannessen er Skáld mánaðarins í Þjóðmenning-
arhúsinu. Þar stendur yfir sýning á höfundarverki
hans, ljóðabókum, leikritum, fræðiritum og
samtalsbókum. Hávar Sigurjónsson fékk Matthías
til að ganga með sér um sýninguna.
„Skrifaði þær bækur sem ég vildi skrifa og orti þau ljóð sem ég vildi yrkja.“