Morgunblaðið - 08.11.2003, Blaðsíða 8

DAGLEGT LÍF
8 B LAUGARDAGUR 8. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
F
ramhaldsskólanemar
skilja alveg út á hvað
leikritið Pabbastrákur
gengur, ef marka má
umræður sem urðu
eftir skólasýningu nýlega. Verkið
fjallar um togstreitu í samskiptum
hjóna og foreldra og barna. Það að
slíta sig frá foreldrunum sem eiga
oft erfitt með að klippa á strenginn
milli sín og uppkominna barna
sinna.
Persónurnar í leikritinu Pabba-
strákur eftir Hávar Sigurjónsson
eru hjón, samkynhneigður sonur
þeirra og kærasti hans. Faðirinn
hefur bundið miklar vonir við
einkasoninn en þegar hann segist
vera samkynhneigður verður pabb-
inn fyrir áfalli. Við tekur örvænt-
ingarfull leit pabbans að sjálfum
sér og tilraunir til að nálgast son-
inn aftur. Það bætir ekki úr skák
að samband foreldranna er ekki
upp á marga fiska. Fordómum, ást
og fjölbreytilegum samskiptum
innan fjölskyldna er lýst á áhrifa-
ríkan hátt í leikritinu sem sýnt er í
Þjóðleikhúsinu.
Höfundurinn ljóstraði því upp í
umræðunum að upphaflega hafi
verkið ekki átt að fjalla um sam-
kynhneigð og fordóma gagnvart
henni, heldur hafi persónurnar
fyrst verið gagnkynhneigður son-
ur, foreldrar hans og kærastan
hans. Það hafi hins vegar reynst
óspennandi og hann hafi ákveðið
að hafa parið homma. „Þannig var
hægt að búa til sterkara leikrit, til-
finningahlaðnara og dramatískara,
þar sem samt sem áður er fjallað
um samskipti foreldra og barna.“
Enda komst boðskapurinn til
skila á umræddri skólasýningu og
höfundurinn var ánægður með at-
hugasemd eins nemanda á þá leið
að foreldrar geti átt erfitt með að
viðurkenna að uppkomnu börnin
þeirra sofi hjá, hvort sem þau eru
gagn- eða samkynhneigð. Eins að
framhaldsskólanemarnir könnuð-
ust við orðræðu foreldranna um
samkynhneigð og samtölin voru
þeim ekki framandi.
Hlógu á allt öðrum stöðum
Leikararnir og höfundurinn sátu
fyrir svörum eftir sýningu fyrir
skömmu og voru sammála um að
salurinn hefði verið góður. Návígið
er mikið þar sem leikarar og
áhorfendur eru í einu rými á Litla
sviðinu. Það kom m.a. fram að leik-
urunum fannst framhalds-
skólanemarnir hlæja á allt öðrum
stöðum en eldri áhorfendur höfðu
gert. Hávar segir að það sé stað-
reynd að unga fólkið nálgist leik-
ritið með opnum huga og taki um-
fjöllunarefninu sem sjálfsögðum
hlut, en hinir eldri hafi oft
þrengra sjónarhorn og finn-
ist það sem fjallað er um,
eins og samkynhneigð, vera
feimnismál.
Framhaldsskólum hefur
verið boðið að sjá leikritið
sem hluta af námi og jafnvel að
foreldrar komi með. Í einhverjum
tilvikum hefur það verið afþakkað,
m.a. vegna þess að sum atriði geti
verið of opinská. Leikritið er ekki
ætlað börnum, m.a. vegna orð-
bragðs og opinskárra kynlífsatriða.
Leikararnir voru spurðir hvort það
væri ekki erfitt að leika í þessum
senum og svöruðu því til að traust
á milli leikara væri lykilatriði. Í
þessum senum eiga t.d. að fara
fram munnmök. Það eru e.t.v. þau
sem geta farið fyrir brjóstið á
áhorfendum, hvort sem það eru
kennarar, nemendur eða foreldrar.
Framhaldsskólanemarnir áttuðu
sig á öllum kringumstæðum í sam-
bandi við þessar senur og gátu les-
ið í verkið sem er nokkuð flókið,
m.a. það að tengdasonurinn er með
brenglaða siðferðisvitund, e.t.v.
vegna kynferðislegs ofbeldis í
æsku. Og faðirinn efast um sjálfan
sig og reynir að nálgast son sinn í
atriðinu sem hefur „sjokkerað“
áhorfendur hvað mest.
Hávar sagðist ekki hafa þurft að
grafa djúpt eftir fordómunum í
samfélaginu þegar hann samdi
leikritið. Persóna pabbans er föst í
fordómunum, rekst hvað eftir ann-
að á sjálfa sig og þarf að gera upp
sína kynímynd. Valdimar Örn
Flygenring leikur föðurinn for-
dómafulla og sagði í umræðunum
að það væri mikil áskorun fyrir
leikara að leika slíka persónu, að
finna samúðarflöt á slíkum manni.
En það tókst honum.
Líklega eru viðbrögð framhalds-
skólanemanna við leiksýningunni
til marks um minnkandi fordóma í
samfélaginu, sem þó leynast enn
víða. Spurningin er hvort þeir
leynast frekar hjá eldri kynslóð-
inni.
Að auka víðsýni foreldra
Bjarni Ólafsson kennir íslensku í
Menntaskólanum við Hamrahlíð og
var á umræddri skólasýningu.
„Mér finnst að það ætti að senda
foreldra á þetta leikrit,“ sagði
Bjarni í umræðunum. Aðspurður
segist hann hafa látið þau ummæli
falla þegar hann heyrði af því að
einhverjir hefðu verið smeykir við
að foreldrar sæju leikritið. „Ég
held að það myndi auka víðsýni
foreldra að sjá að ýmislegt getur
komið upp á og hvernig á ekki að
bregðast við.“
Bjarna þótti merkilegt að heyra
í umræðunum að framhaldsskóla-
nemarnir hefðu hlegið á öðrum
stöðum í leikritinu en eldri áhorf-
endur. „Ég get vel trúað því að
kynslóðirnar lesi í verkið á mis-
munandi hátt. Ég er 60 ára og finn
að mín kynslóð getur samsamað
sig föðurnum. Fólk af þessari kyn-
slóð og þaðan af eldra getur verið
tortryggið og litið á samkynhneigð
sem mikið feimnismál. Það var
aldrei rætt um þetta þegar ég var
strákur, nema á þann hátt að til
væru sódómistar sem væru á hött-
unum eftir strákum.“
Samkynhneigð hefur verið miklu
meira í umræðunni á síðustu tutt-
ugu árum en árin þar á undan og
af þeim sökum telur Bjarni að for-
dómar gagnvart henni finnist í
meira mæli meðal fólks af eldri
kynslóðum. „Nútímakynslóðin er
betur búin undir svona leikrit en
þetta kemur flatt upp á eldri kyn-
slóðir. En ég held nú samt að sex-
tugt fólk, sem er ennþá fullt af for-
dómum og lætur allt koma sér á
óvart, hafi ekki fylgst mikið með.“
Að mati Bjarna mætti nota leik-
húsið meira í kennslu, en það get-
ur verið erfitt m.a. vegna þess að
nemendur þurfa að borga fyrir
leiksýningar og ekki eru allir sáttir
við það. Hann segir að leikhús-
ferðir lífgi alltaf upp á kennsluna
og tengi skólann við menningar-
lífið. Leikhúsferðir nemenda eru
nú aðallega bundnar við íslensku-
kennslu. En í mörgum leikritum,
eins og t.d. Pabbastrák, má þar að
auki greina snertifleti við kennslu í
lífsleikni eða félagsfræði.
Lesið
í leikrit
Foreldrar geta átt erfitt með að
viðurkenna að uppkomnu börnin
þeirra sofi hjá, hvort sem þau
eru gagn- eða samkynhneigð.
steingerdur@mbl.is
Morgunblaðið/Kristinn
Ívar Örn Sverrisson og Atli Rafn Sigurðarson í hlutverkum sínum.
Pabbastrákur: Edda Heiðrún Backman, Atli Rafn Sigurðarson og Valdimar
Örn Flygenring.
Fordómar gagnvart
samkynhneigð liggja
víða en líklega frekar
hjá þeim sem eldri eru.
Einhverjir hafa verið
smeykir við að foreldrar
sjái leikritið Pabbastrák
en aðrir telja að það ætti
einmitt að senda for-
eldra á leikritið til að
auka þeim víðsýni.
Steingerður Ólafsdóttir
sá leikritið og hlustaði á
umræður á eftir.
AUGLÝSINGADEILD
netfang: augl@mbl.is eða sími 569 1111
l í t tu á www.tk. is
Gerið
góð
kaup!
Jólavörur - Dúkar - Handklæði - Sængurföt
Rúmteppi - Tilboðsstell - Kertastjakar
Speglar - Mikið úrval af glösum
Hnífapör - Bollar
og margt, margt fleira!
O P I Ð S U N N U D A G
Faxafeni 13 - 16
Kringlunni 13 - 17
Spirulina
Töflur og duft
lífrænt ræktað
FRÁ
Nr. 1 í Ameríku
-fyrir útlitið
Mörkinni 6 • Sími 588 5518
Opið laugardaga
kl. 10-16
Yfirhafnir
í úrvali
Mokka- og ullarkápur
Hattar og húfur