Morgunblaðið - 09.11.2003, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
E
f til vill eru fréttirnar í úvarpinu ekkert frábrugðnar
aðra daga. En einhvern veginn eru þær svartar þennan
umrædda dag – eins og tannsteinn. Rifnar tennurnar úr
bandaríska setuliðinu í Írak. Tannskemmd í bandarísk-
um stjórnmálum. Rótarskemmd í Mið-Austurlöndum.
Andremma af íslensku viðskiptalífi.
Umferðin gengur aldrei hraðar heldur en á leið til tannlæknis.
Bílastæðin mynda tanngarð um stofuna. Bíllinn fyllir tannskarð. Um
leið og gengið er upp stigann fyllast vitin af yfirþyrmandi lykt, sem
sótthreinsar líkamann af öllum jákvæðum hugsunum.
En það er eitthvað óvenjulegt við þessa heimsókn. Hljóðin í born-
um heyrast alla leið út á götu. Hávaðinn nístir ofan í tannholdið eins
og tugginn sé álpappír. Kreistir sálina eins og tannkremstúbu.
– Íííík!
Iðnaðarmaður er að bora holur í tannlæknastof-
una. Borinn öllu stærri og meiri þeim sem tann-
læknar nota. Þótt iðnaðarmaðurinn segist gefa lítið
fyrir muninn.
– Bor er bara bor, segir hann. Ég treysti mér al-
veg til að bora í tennur. Ég myndi byrja á því að
setja strekkingarbönd á ennið og hökuna. Og síðan myndi ég bora,
segir hann og glottir; tennurnar hvítar og sléttar eins og gifsveggur.
Á biðstofunni bíður fólk eins og dauðadæmt. Það þegir. Ef munn-
urinn er lokaður sjást engar skemmdir. Það grúfir höfuðið ofan í
tímarit og reynir að falla inn líf viðmælenda. Blaðamaður kippir þeim
aftur á biðstofuna og borar spurningum inn í líf þeirra.
– Hvernig finnst ykkur að fara til tannlæknis?
– Ég veit ekkert verra, segir karlmaður hressilega.
– Ég kvíði því alltaf, segir kona öllu daufari í bragði.
– Af hverju, spyr blaðamaður.
– Hræðsla, segir hún.
– Lyktin er það sem fer í mig, segir karlmaðurinn.
– Mér er alveg sama hvort gera þarf við tennurnar í mér, segir
ungur maður rólega. Maður er deyfður við því. En það er engin deyf-
ing til við reikningnum.
– Pétur? segir bláklædd kona. Hún reynir að vera uppörvandi.
Blaðamaður gefur sig fram og fylgir í humátt á eftir inn til tannlækn-
isins. Undan næsta skilrúmi gægjast bífur í bláum plastpokum, eins
og þær séu að reyna að komast undan, bakvið það suðar borinn lágt.
Eflaust gengi þetta greiðar fyrir sig ef hóað væri í iðnaðarmanninn.
Blaðamaður kemur sér fyrir í stólnum, sem minnir dálítið á Lazy
Boy. Er bara flottari. Hann fær klút um hálsinn. Síðan sest tann-
læknirinn hjá honum. Skoðar gamlar myndir. Brosið oft verið fal-
legra á blaðamanni. En hún er svo elskuleg að nefna það ekki. Skrap-
ar bara tennurnar með töng.
– Un ka talar ólk í tannækatólnum? spyr blaðamaður með galopinn
munninn.
– Allt, heyrist kallað handan skilrúmsins.
– Tennurnar, heyrist í tannlækninum undan grímunni. Hún sting-
ur sogtæki upp í blaðamann, sem þegir eftir það. Það hvarflar ekki
að honum að hugsa um það sem gengur á í kjaftinum á sér. Hann
horfir í lampann fyrir ofan sig. Ómögulegt annað. Áttar sig allt í einu
á því að þar er ísmeygilegasta auglýsing sem hann hefur séð. Á miðju
glerinu er hringlaga járn og augun leita þangað undan ljósinu. Þar er
búið að koma fyrir áletruninni Siemens. Fyrirtækinu greinilega mik-
ið í mun að tengja ímynd sína við það sem fram fer á tannlæknastof-
unni.
Það liggur vel á tannlækninum sem byrjar að blístra í miðri skoð-
uninni.
– Ka et a listra? spyr blaðamaður forvitinn.
– Ég elska þig svo mikið að ég gæti næstum dáið, svarar hún. Og
segist komin með lagið á heilann eftir að það var spilað í útvarpinu
fyrr um daginn.
Skoðunin gengur barasta vel. Í fyrsta skipti sem blaðamaður hálf-
partinn vonaðist eftir skemmd til þess að hann gæti fært upplifunina
í letur. Þá eru tennurnar í lagi. Hann skolar. Og skáskýtur sér upp
úr stólnum. En leikur forvitni á að vita hvað tannlæknar gera ef fólk
er virkilega hrætt.
– Þá hef ég hverja heimsókn stutta, svarar hún. Ég geri bara lítið í
einu og við tölum meira saman.
– Þarf fólk aldrei áfallahjálp ef skemmdirnar eru margar?
– Nei, segir hún og hlær. Oftast grunar það eitthvað. En ungling-
um sem aldrei hafa fengið skemmd getur brugðið. Þeir átta sig þá
kannski ekki á því að breytt mataræði sem fylgir stundum unglings-
árunum, meira gos og sælgæti, getur haft þetta í för með sér.
Blaðamaður er sporléttari úti á bílaplani. Stangar bílinn úr tann-
garðinum. Og kveikir á útvarpinu. Ætli það sé búið að hreinsa tann-
steininn úr fréttunum?
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Bífur í bláum
plastpokum
SKISSA
Pétur Blöndal
settist í tann-
læknastólinn
FRAMTÍÐARSÝN, hlutverk og
samfélagsleg ábyrgð háskólasjúkra-
húss var aðalumræðuefni á heilbigð-
isþingi. Runólfur Pálsson, læknir og
lektor við læknadeild Háskóla Ís-
lands, sagði í ræðu á þinginu að mikið
vantaði upp á að Landspítali – há-
skólasjúkrahús, LSH, stæðist sam-
anburð við erlend háskólasjúkrahús.
Grunnrannsóknir væru veikburða og
kennslu og ráðningar lækna miðuð-
ust nær eingöngu við læknisstörf.
Hann sagði að forsendur fyrir því að
spítalinn stæði undir nafni sem há-
skólasjúkrahús væru fyrir hendi.
Í erindum sumra ræðumanna var
oftast fjallað um Landspítala en í
pallborði var bent á að kennsla
sumra heilbrigðisstétta færi fram
víðar, svo sem á Fjórðungssjúkra-
húsinu á Akureyri, í Tækniháskólan-
um. Var því varpað fram í umræðum
hvort ekki væri tímabært að stofna
heilbrigðisháskóla sem hefði einn
alla ábyrgð í þessum efnum.
Jón Kristjánsson, heilbrigðis- og
tryggingamálaráðherra, setti ráð-
stefnuna með ávarpi og kom þar m.a.
fram að hann hefur nýlega skipað
nefnd sem leggja á fram tillögur um
endurskipulag á verksviði LSH og
Fjórðungssjúkrahússins á Akureyri
með tilliti til breyttra þjóðfélagsað-
stæðna.
Hann sagði nefndina eiga að end-
urskilgreina verksvið spítalanna sem
hátæknisjúkrahúsa og kennslustofn-
ana, sem miðstöðva faglegrar þróun-
ar og verkaskiptingar sjúkrahús-
anna og annarra, svo sem
einkarekinna læknastofa. Undir-
strikaði ráðherra að nefndin ætti að
skila tillögum sínum næsta vor.
Vitað að sameining var erfið
Ráðherra kom inn á sameiningu
spítalanna í Reykjavík og sagði hafa
verið vitað fyrirfram að sameining
sérgreina yrði erfitt verk tæknilega,
fyrirfram hefði verið vitað að ekki
yrðu allir fullkomlega sáttir og fyr-
irfram hefði verið vitað að sameining
myndi hafa í för með sér óþægindi
fyrir starfsfólk og sjúklinga. „Upp-
bygging háskólasjúkrahússins hér
snerist ekki um tafarlausan peninga-
legan sparnað, eins og haldið hefður
verið fram. Bæði forveri minn í emb-
ætti og ég sjálfur hafa ávallt lagt
áherslu á að með sameiningunni vær-
um við í fyrsta lagi að nýta ráðstöf-
unarfé okkar betur í bráð og, í öðru
lagi, búa í haginn fyrir öflugan há-
skóla- og kennsluspítala á Íslandi í
lengd,“ sagði ráðherra.
Erindi Runólfs Pálssonar fjallaði
um háskólasjúkrahús í alþjóðlegu
samhengi. Hann sagði augljós tæki-
færi hafa skapast við stofnun LSH,
svo sem að efla klíníska þjónustu og
möguleika á aukinni framþróun í
kennslu og vísindum. Hann sagði að
engin formleg stefnumótun hefði átt
sér stað og taldi væntingar um fjár-
hagslegan sparnað hafa verið ráð-
andi. Ýmislegt hefði samt áunnist.
Til dæmis hefðu sérgreinar í lækn-
isfræði verið skilgreindar betur sem
starfrænar einingar, samstarfs-
samningur við Háskóla Íslands hefði
verið festur í sessi, framhaldsmennt-
un efld og vísindastefna mótuð. Með-
al þess sem hann sagði að vantaði
upp á til að LSH gæti staðist sam-
anburð við erlend háskólasjúkrahús,
auk þess sem að framan er talið, væri
að grunnrannsóknir væru of veik-
burða og það hamlaði einnig starfinu
að því væri skipt milli tveggja staða.
Runólfur telur að stefna eigi að því
að gera spítalann samanburðarhæf-
an við háskólasjúkrahús á Vestur-
löndum. Því væri mikilvægt að „auka
akademísk áhrif í æðstu stjórn
sjúkrahússins og efla faglegt og
rekstrarlegt sjálfstæði sérgreina í
læknisfræði.“ Sagði hann og brýnt að
sameina reksturinn sem fyrst á ein-
um stað og að vísindastarfsemi hefði
þar aðsetur í nánum tengslum við
lækningastarfsemina. Einnig sagði
hann nauðsynlegt að breyta fyrir-
komulagi á fjármögnun og að ráð-
stafa yrði skilgreindri fjárhæð til
akademískrar starfsemi og auka
styrki til vísindarannsókna.
Samstarf við einkareknar
læknastofur
Magnús Pétursson, forstjóri LSH,
fjallaði um markmið og stjórnun há-
skólasjúkrahúss á Íslandi. Hann
taldi verkefni næstu ára einkum
mundu snúast um aukna sérhæfingu
sem leiddi af sér meiri fagleg gæði.
Verðlag og greiðslur fyrir þjónustu
væru annað aðkallandi viðfangsefni.
Skylda stjórnenda væri að hemja
kostnað með aðhaldi og samanburð-
arrannóknum og beita þyrfti mark-
aðsaðferðum þar sem við ætti. Ár-
angur á þessu sviði væri að skila sér
með kostnaðargreiningu á allri starf-
semi spítalans en fara yrði einnig
fram á að stjórnvöld kæmu til móts
við spítalann „með efnismeiri um-
fjöllun um starfsemina og framtíð
hennar.“
Margrét Oddsdóttir, yfirlæknir á
skurðdeild LSH, sagði hlutverk spít-
alans fjölþætt sem miðstöðvar há-
tæki og upplýsinga og þróunin kall-
aði á nýja tækni, meiri mannauð og
gagnasöfnun og ekki síður á forystu í
þverfaglegri umræðu sem nauðsyn-
leg væri um hagnýtt og vísindalegt
gildi nýjunga, siðfræðilegt mat og
samfélagsleg áhrif og kostnað.
Kristján Erlendsson, sviðsstjóri á
LSH, ræddi um kennslu heilbrigð-
isstétta og sagði kröfur sífellt aukast
um kennsluhlutverk sjúkrahúsa,
ekki bara háskólasjúkrahúsa. Hann
sagði spítalann hafa dregist aftur úr
varðandi kennsluhúsnæði og búnað
og yrði samanburður á þessu sviði
sérlega óhagstæður eftir því sem
fleiri nemar í heilbrigðisgreinum
kysu að stunda nám og rannsóknir
erlendis. Þegar heim væri komið ylli
þessi aðstöðuskortur oft óánægju.
Fjallað um hlutverk háskólasjúkrahúss á heilbrigðisþingi
Bæta þarf skipulag og
efla grunnrannsóknir
Morgunblaðið/Ásdís
Salurinn í Kópavogi var þéttskipaður þátttakendum í heilbrigðisþingi í gær.
JÓN Kristjánsson heilbrigðisráðherra kveðst ekki útiloka neitt þegar horft
væri til nauðsynlegrar uppbyggingar á næstu árum. „Eitt sjúkrahús undir
sama þaki kemur til greina og eins mætti hugsa sér að háskólasjúkrahús
væri sameiginlegur vettvangur tiltölulega sjálfstæðra eininga sem starfaði
undir sameiginlegri stjórn svo dæmi sé tekið,“ sagði ráðherra og vísaði til
starfs nefndar sem setja á fram tillögur um verksvið LSH og FSA.
„Ég útiloka ekkert í þessum efnum, en ég legg þunga áherslu á að sú
vinna sem nú er hafin og standa mun í vetur, að hún snúist ekki bara um
fjárveitingar og að hún snúist ekki bara um hagsmuni þeirra fagstétta í
víðasta skilningi orðsins, sem vinna verkin, kenna eða kanna.“
Útilokar ekki nýtt sjúkrahús
Á heilbrigðisþingi
skyggndust ræðumenn
inn í framtíð háskóla-
sjúkrahúss á Íslandi.
Jóhannes Tómasson
hlýddi á nokkur erind-
anna þar sem komu
fram sjónarmið fagaðila,
sjúklinga og nema.
joto@mbl.is