Morgunblaðið - 09.11.2003, Blaðsíða 10

10 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
L
ANDSFUNDUR Samfylkingar-
innar er haldinn var að Ásvöllum
í Hafnarfirði um síðustu helgi var
að mörgu leyti biðleikur fram að
næsta landsfundi. Þótt breyting
hafi orðið á flokksforystunni með
kjöri Ingibjargar Sólrúnar Gísla-
dóttur sem varaformanns er ljóst að beðið er
með spennu eftir næsta landsfundi þar sem allt
stefnir í harðan formannsslag.
Samfylkingin hefur tekið stakkaskiptum frá
því að hún bauð fyrst fram sem kosningabanda-
lag í þingkosningunum árið 1999. Samfylkingin
hefur þroskast, stofnanir flokksins þróast og
sjálfstraust flokksins aukist til muna eftir góðan
árangur í sveitarstjórnarkosningum víða um
land á síðasta ári og ekki síst eftir þingkosning-
arnar í maí þar sem flokkurinn náði því sál-
fræðilega marki að rjúfa 30%-múrinn og festa
sig í sessi sem næststærsti flokkur landsins.
Frá upphafi var það yfirlýst markmið með
stofnun Samfylkingarinnar að hún yrði stór
flokkur í anda norrænu jafnaðarmannaflokk-
anna er stæði jafnfætis Sjálfstæðisflokknum
hvað fylgi varðar. Segja má að Samfylkingin
hafi færst nær því markmiði í síðustu kosning-
um en næstu ár munu ráða úrslitum um hvernig
flokkurinn þróast.
Vilja vera „leiðandi afl“
Í augum flokksmanna var landsfundurinn um
síðustu helgi ekki síst mikilvægur í því ljósi þar
sem þar gafst tækifæri til að halda áfram á
þeirri braut að móta ímynd Samfylkingarinnar
sem „stórs“ flokks. Það kom greinilega fram í
setningarræðu Össurar Skarphéðinssonar, for-
manns Samfylkingarinnar, að hann taldi Sam-
fylkinguna standa á tímamótum. Hann sagði
m.a.: „Verkefnið var að halda þeirri sterku stöðu
sem við náðum í sveitarstjórnarkosningunum
þegar við fengum 32% og yfir 80 sveitarstjórn-
armenn.Verkefnið var að ná þeirri stöðu að
verða stærst í nokkrum kjördæmanna.Verkefn-
ið var að leiða ungt fólk til áhrifa. Þetta tókst allt
saman. Þetta tókst fyrir tilstilli ykkar, grasrót-
arinnar, sem alstaðar stakk niður frjóöngum
fyrir jafnaðarstefnuna. Í þingkosningunum náð-
um við þeim sögulega áfanga að fara yfir 30%.
Í þessum kosningum festi Samfylkingin sig
með afgerandi hætti í sessi sem næststærsti
flokkur landsins. Aldrei fyrr í Íslandssögunni
hafa jafnaðarmenn verið jafnsterkir á Íslandi og í
dag. Við höfum skapað Samfylkingunni einstaka
stöðu sem leiðandi afl í íslenskum stjórnmálum.
Aldrei fyrr hafa íslenskir jafnaðarmenn verið
næststærstir á Norðurlöndunum. Ég get sagt
ykkur, félagar góðir, þar er tekið eftir okkur.
Við ætluðum að búa til stórflokk og breyta
flokkakerfinu. Í dag er Stórflokkurinn til en
fjórflokkurinn er dauður.“
Í máli formannsins kom greinilega í ljós að
hann taldi mikilvægt að Samfylkingin væri ekki
einungis orðin stór flokkur heldur jafnframt
flokkur er hefði burði og þroska til að axla
ábyrgð á stjórn landsins. Þegar hann vék að því
mikla hagvaxtarskeiði sem framundan er lagði
hann áherslu á að Samfylkingin hygðist sýna
ábyrgð: „Fyrst og fremst verður það í hendi
stjórnvalda að vinna úr þessum aðstæðum, en
þar skiptir aðhald og eftirlit sterkrar stjórnar-
andstöðu ákaflega miklu. Samfylkingin hefur
því ábyrgðarfullu hlutverki að gegna við þróun
efnahagslífsins.
Það þýðir ekki að við þurfum að slá af hug-
sjónum okkar og sterkum umbótavilja. Það þýð-
ir ekki að við munum ekki setja fram kröfur um
að ávinningum velsældarskeiðsins verði deilt
með réttlátum hætti til þeirra, sem minnst mega
sín og mest þurfa á liðsinni að halda.
Það þýðir hins vegar að við munum haga okk-
ur einsog ábyrgt landsstjórnarafl, einsog flokk-
ur sem ætlar, og mun, setjast í ríkisstjórn við
fyrsta tækifæri.
Allar umbætur okkar og umbótahugmyndir
þarf að tímasetja með tilliti til þess hvernig
hægt er að beita hagstjórninni til að ná sem
mestu út úr þeim einstöku tækifærum sem nú
eru framundan í efnahagslífinu.“
Valdabarátta undir yfirborðinu
Undir yfirborðinu er hins vegar ljóst að innan
Samfylkingarinar á sér stað mikil og hörð valda-
barátta. Má segja að hún hafi verið í gangi allt
frá því að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir ákvað að
gefa kost á sér í framboð í kringum síðustu ára-
mót þótt hún yrði þá jafnframt að láta af emb-
ætti sem borgarstjóri.
Raunar má segja að þessi valdabarátta hafi
staðið lengur því margir stuðningsmanna Sam-
fylkingarinnar hafa um langt skeið litið á Ingi-
björgu sem sterkasta stjórnmálaleiðtoga flokks-
ins og talið brýnt að hún gæfi ekki einungis kost
á sér í landsmálin heldur tæki einnig við forystu
flokksins. Kom þessi valdabarátta upp á yfir-
borðið með eftirminnilegum hætti sumarið 2002
er niðurstöður skoðanakönnunar á vegum
kreml.is voru birtar en samkvæmt þeim var
Ingibjörg Sólrún sá forystumaður Samfylking-
arinnar sem líklegastur var til að leiða Samfylk-
inguna til sigurs.
Össur Skarphéðinsson, sem gegnt hefur emb-
ætti formanns frá formlegri stofnun flokksins í
maí 2000 hefur hins vegar einnig sterka stöðu
innan flokksins og fullan hug á að gegna emb-
ættinu áfram. Hann nýtur einnig góðs af því að
vera leiðtogi stærsta stjórnarandstöðuflokksins
á Alþingi á meðan Ingibjörg Sólrún náði ekki
kjöri til Alþingis þótt hún muni sem fyrsti vara-
þingmaður Samfylkingarinnar í Reykjavík
norður vafalítið taka sæti á Alþingi með reglu-
legu millibili.
Ergelsi út af yfirlýsingum
Að loknum kosningunum í maí lýsti Össur því
yfir í viðtölum að hann ætti mikinn þátt í hinum
góða árangri flokksins. Rifjaði hann upp að
flokkurinn hefði mælst mjög lítill um það leyti
sem hann tók við forystu.
Þessar yfirlýsingar mæltust mjög illa fyrir
meðal stuðningsmanna Ingibjargar Sólrúnar
sem telja að hann hafi með þessu verið að gera
lítið úr þætti hennar. Það hafi í raun ekki síst
verið aðkomu hennar að þakka að flokkurinn
náði jafngóðu fylgi í kosningunum og raun bar
vitni og að Össur náði kjöri sem fyrsti þingmað-
ur Reykjavíkur norður. Skipaði Ingibjörg Sól-
rún fimmta sætið á framboðslistanum í kjör-
dæminu að eigin ósk en var jafnframt
„forsætisráðherraefni“ flokksins. Stuðnings-
menn hennar rifja einnig upp að árangur Öss-
urar í prófkjöri Samfylkingarinnar síðastliðið
haust, þar sem hann sóttist einn eftir fyrsta sæt-
inu, sé ekki til marks um að hann sé jafnsterkur
og óumdeildur og hann vill vera láta.
Spennan blossaði aftur upp á nýjan leik í kjöl-
far þess að stuðningsmenn Ingibjargar Sólrún-
ar létu framkvæma skoðanakönnun í júní og júlí
síðastliðnum og voru niðurstöður hennar gerðar
opinberar í ágúst. Í skoðanakönnuninni kemur
fram að 87,3% stuðningsmanna Samfylkingar-
innar sögðust vilja Ingibjörgu Sólrúnu sem for-
mann flokksins, en 12,7% vildu Össur sem for-
mann flokksins.
Í annarri könnun er framkvæmd var í ágúst
kom fram að að 62,5% þeirra sem styðja Sam-
fylkinguna töldu að Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
ætti að bjóða sig fram sem formaður Samfylk-
ingarinnar. 24,5% þeirra svöruðu spurningunni
neitandi, en rúm 13% sögðust ekki viss.
Össur lýsti því hins vegar yfir að hann hygðist
áfram gefa kost á sér til formanns. „Flokks-
menn fólu mér forystu þegar Samfylkingin var í
ólgusjó og mældist með fylgi í kringum 11% til
14%. Fylgi Samfylkingarinnar var hins vegar
orðið um 32% um síðustu áramót undir minni
forystu og sama hlutfall fengum við í sveitar-
stjórnarkosningunum í þeim 17 sveitarfélögum
þar sem Samfylkingin bauð fram undir eigin
fána,“ sagði Össur í samtali við Morgunblaðið
25. ágúst. Hann benti á að verkaskipting flokks-
forystunnar hefði verið ákveðin fyrr á árinu og
þá með þeim hætti að hann yrði áfram formaður
en Ingibjörg Sólrún myndi leiða stefnumótunar-
starf flokksins með því að gegna formennsku í
framtíðarnefnd flokksins.
Yfirlýsing Ingibjargar
Í lok ágúst sendi Ingibjörg Sólrún frá sér yf-
irlýsingu þar sem hún lýsti því yfir að hún hygð-
ist gefa kost á sér sem varaformaður á lands-
fundinum en jafnframt að hún myndi bjóða sig
fram til formennsku í flokknum á næsta lands-
fundi er haldinn verður árið 2005.
Á þeim fundi verður niðurstaða framtíðar-
nefndar flokksins einnig kynnt.
„Ég hef upplifað það á undanförnum dögum
að Samfylkingarfólki líður mjög illa yfir því að
ég hafi ekki einhverja formlega stöðu innan
flokksins. Ég var ekki tilbúin til að fara í for-
mannskosningu; taldi það ekki vera til farsæld-
ar fyrir flokkinn og því var þetta mín niðurstaða,
þ.e. að bjóða mig fram til varaformanns á næsta
landsfundi og stefna að því, með öllum þeim fyr-
irvörum sem á því eru, að bjóða mig fram til for-
manns árið 2005 og þá á grundvelli þeirrar
vinnu sem ég ætla að taka að mér fyrir flokk-
inn,“ sagði Ingibjörg Sólrún í viðtali við Morg-
unblaðið 27. ágúst.
Þessi ákvörðun Ingibjargar að lýsa yfir fram-
boði með rúmlega tveggja ára fyrirvara og
stefna ekki á að bjóða sig fram á fyrsta mögu-
lega landsfundi heldur næsta þar á eftir hefur
ákveðna sérstöðu í stjórnmálasögunni og hefur
mælst misjafnlega vel fyrir.
Í hópi stuðningsmanna Össurar telja menn að
hún hafi gert mistök með þessu. Staða hennar
hafi verið mjög sterk um sumarið og líklega
hefði hún sigrað ef kosningarnar hefðu farið
fram þá þegar. Nú verði hún hins vegar að bíða í
tvö ár sem sé langur tími í pólitík. Þetta veiti
Össuri jafnframt aukið svigrúm þar sem hann
geti nú „hagað sér eins og honum sýnist“ án
þess að nokkuð athugavert sé við það. Það hafi
verið hún sem hafi tekið ákvörðun um að bjóða
sig fram gegn honum en ekki öfugt. Þá gagn-
rýna stuðningsmenn Össurar stuðningsmenn
Ingibjargar harðlega fyrir gerð skoðanakönn-
unarinnar í sumar. „Þetta var glappaskot.
Svona gera menn ekki sem hafa góða ráðgjafa.
Staða Ingibjargar var firnasterk meðal kjós-
enda en nú er hætta á að hún lendi í lægð…Hún
á þó líklega eftir að sýna meira seinna en þá þarf
hún líka að öðlast meiri auðmýkt. Það bíða ekki
alltaf eftir manni tómir stólar,“ sagði þingmaður
Samfylkingarinnar.
Ekki stætt á öðru
Í innsta kjarna stuðningsmanna Ingibjargar
Sólrúnar færa menn hins vegar rök fyrir því að
henni hafi ekki verið stætt á öðru en að gefa út
þessa yfirlýsingu. Krafan hafi verið það sterk að
hún hafi í raun ekki átt annarra kosta völ en að
lýsa því yfir að hún stefndi á formannsframboð.
Þrýstingurinn hafi verið óbærilegur. „Þetta var
ekki síst nauðsynlegt út af fólki sem var í bið-
stöðu og vildi sjá breytingar í starfinu og á
skipulaginu og hvernig málefnavinnan fer fram.
Það var mikilvægt að þetta fólk skilaði sér inn
nú þegar í stað þess að bíða átekta með sárt enn-
ið,“ var mat eins sem rætt var við. Þá var bent á
að Ingibjörg Sólrún hefði mikinn hug á að vinna
að breytingum og „hugmyndalegri endurnýj-
un“. Ekki væri hægt að ætlast til að Ingibjörg
„setti sjálfa sig á ís“ í tvö ár.
Margrét íhugar framboð…
Eftir að þessi niðurstaða lá fyrir áttu flestir
von á rólegum landsfundi. Nokkrum dögum fyr-
ir landsfund lýsti Margrét Frímannsdóttir því
hins vegar yfir að hún hefði hug á að bjóða sig
Vopnaður frið
Össur Skarphéðinsson var endurkjörinn formaður og Ingi-
björg Sólrún Gísladóttir kjörin varaformaður á landsfundi
Samfylkingarinnar um síðustu helgi. Steingrímur Sigurgeirs-
son segir þetta hafa verið biðleik og beðið sé með spennu eft-
ir næsta landsfundi þar sem allt stefnir í kosningu milli
þeirra Össurar og Ingibjargar Sólrúnar.
Össur og Ingibjörg eftir að hafa verið kjörin formaður og varaformaður. Bæði stefna þau á formennsku að