Morgunblaðið - 09.11.2003, Blaðsíða 20

tónleika. Að auki kom Harrison með
Billy Preston með sér, sem hann
hafði hitt á Ray Charles-tónleikum,
en Bítlarnir höfðu kynnst honum í
Hamborg 1962. Það var heillaráð því
ekki var bara að Preston væri fram-
úrskarandi tónlistarmaður heldur
var hann einnig léttur og skemmti-
legu samstarfsmaður og hafði
einkar góð áhrif á andrúmsloftið.
Nýr maður við takkana
Tónleikahugmyndin var úr sög-
unni en þeir Bítlar héldu fast við þá
upphaflegu hugmynd að hafa upp-
tökurnar eins hreinar og náttúr-
legar og unnt væri, engum hljóð-
versbrellum yrði beitt og
eftirvinnsla nánast engin. Þetta
hljómaði kannski vel á yfirborðinu
en átti auðvitað eftir að enda með
sömu leiðindunum, því ef það átti að
taka plötuna upp nánast beint á
band þurfti að æfa lögin óteljandi
sinnum, aftur og aftur, til að spila-
mennskan væri almennileg.
Þó að George Martin hafi reynst
hljómsveitinni afskaplega vel sem
upptökustjóri fram að þessu töldu
Bítlarnir að hann væri ekki rétti
maðurinn til að sitja við takkana
þegar átti að taka upp hráa plötu og
því varð að ráði að Glyn Johns að-
stoðarmaður hans myndi leysa hann
af hólmi.
Lokatónleikar á þaki
Í lok janúar voru þeir félagar
orðnir dauðleiðir á öllu saman og til
að ljúka við myndina og plötuna
ákváðu þeir að slútta með lokatón-
leikum á þaki Apple-byggingarinn-
ar. Til stóð að spila þar í tvo til þrjá
tíma, leika þar þau lög sem búið var
að æfa hvað mest og nota þær upp-
tökur á viðkomandi plötu.
Tónleikarnir voru 30. janúar og
alls náði hljómsveitin að leika ellefu
lög áður en lögregla kom á staðinn
og stöðvaði allt saman, enda höfðu
menn sem voru við vinnu sína í ná-
lægum húsum kvartað. Get Back var
leikið þrisvar, Don’t Let Me Down
tvisvar, I’ve Got a Feeling, One Aft-
er 909, Dig a Pony, God Save the
Queen og brot úr Danny Boy. Síð-
ustu upptökur voru svo daginn eftir,
en þá voru The Long and Winding
Road, Let It Be og Two of Us tekin
upp.
Alls tóku þeir félagar upp á annað
hundrað lög eða lagabrot á þessum
tíma þar á meðal svo ólíklega hluti
eins og All Shook Up, I Shall Be Re-
leased, Going Up the Country, It
Ain’t Me Babe, All Along the
Watchtower, House of the Rising
Sun, Ach Du Lieber Augustin, Great
Balls of Fire, Hava Negiliah og God
Save the Queen. (Til eru margar
ólöglegar útgáfur af upptökunum í
kjallaranum á Saville Row og sumar
einkar glæsilegir pakkar með hverju
einasta lagi. Einnig eru til útgáfur
þar sem heyra má obbann af því sem
þeim Bítlum fór á milli milli laga,
þar á meðal þar sem McCartney
segir við Ringo og Harrison að best
færi á því ef Lennon myndi skjóta
Yoko.)
130 klukkutímar af upptökum
Glyn Johns var síðan falið að setja
saman plötu úr öllu saman, en hann
þurfti að rekja sig í gegnum um 130
klukktíma af upptökum, 96 tíma í
mono og um þrjátíu tíma fjölrása.
Hann setti saman plötu sem engum
Bítlanna líkaði, en sú lak út og var
gefin út ólöglega löngu áður en lögin
voru gefin út á opinberri útgáfu. Til
gamans má geta þess að fyrsta út-
gáfa Johns var svo: The One After
909, Rocker, Save the Last Dance
for Me, Don’t Let Me Down, Dig a
Pony, I’ve Got a Feeling, Get Back,
For You Blue, Teddy Boy, Two of
Us, Maggie Mae, Dig It, Let It Be,
The Long and Winding Road og Get
Back (reprise).
Johns setti saman tvær útgáfur af
plötunni, með mismunandi lögum,
en hvorug þeirra fékk náð fyrir eyr-
um hljómsveitarmanna. Það var þó
ekki bara það sem tafði útgáfu plöt-
unnar heldur gekk illa að vinna úr
öllum þeim klukkutímum sem
kvikmyndaðir höfðu verið, úr vöndu
að ráða fyrir Lindsay-Hogg að setja
saman almennilega mynd úr margra
vikna rifrildi og leiðindum. Bítlarnir
höfðu líka byrjað á nýrri plötu í
ágúst, Abbey Road, og eftir þær
upptökur var ljóst að samstarfinu
væri endanlega lokið (sumir segja að
Maxwell’s Silver Hammer hafi verið
vendipunkturinn, þegar Lennon
heyrði að það lag ætti að vera á Abb-
ey Road varð hann óður og hætti í
hljómsveitinni – lái honum hver sem
vill), en McCartney bað Lennon um
að bíða með að segja frá því um hríð.
Á endanum fékk Lennon Phil
Spector til að kíkja á upptökurnar,
að reyna að gera sæmilega plötu úr
öllu saman. Segir sitt um það hve
Lennon var orðinn leiður á Bítlunum
og umstanginu í kringum þá að hann
skuli hafa fengið Spector til að vinna
upptökurnar á plötu, enda lagði
hann mesta áherslu á að allt yrði
hrátt og heiðarlegt eins og hann
kallaði það og Spector ekki maður-
inn sem menn leituðu til ef hlutirnir
áttu að vera hráir. Hann hefur þó
væntanlega talið að Spector myndi
ná að klára plötuna á skömmum
tíma, því þegar myndin var loks
tilbúin lá mönnum skyndilega á að
ljúka við plötuna.
Upphaflega átti platan að heita
Get Back og á umslaginu átti að vera
mynd af hljómsveitinni áþekk þeirri
sem var á fyrstu stóru Bítlaplötunni,
Please Please Me, en nú átti að sýna
hljómsveitina eins og hún var í dag.
Nafn plötunnar var líka sett eins
upp og á Please Please Me, heitið
Get Back and 11 Other Songs í sama
letri. Á endanum var það umslag
ekki notað en er aftur á móti á safn-
plötunni 1967–1970, en gamla mynd-
in er á safnplötunni 1962–1966.
(Þetta sat í Lennon og eins og sjá
mátti á krytum þeirra McCartney
og Lennons á síðum Melody Maker
út af laginu How Do You Sleep, en í
svarbréfi hans spyr hann hvað hafi
orðið af „skopstælingu“ hans á
fyrsta plötuumslaginu.)
Skammast út í Spector
Það hefur verið til siðs að skamm-
ast út í Spector fyrir að hafa „eyði-
lagt“ upptökurnar, að hafa hlaðið
inn strengjum, stúlknakórum og til-
heyrandi. Að mínu viti er sú gagn-
rýni ekki sanngjörn, Spector var
einfaldlega að búa til plötu eins og
hann kunni bets. Engar heimildir
eru um að hann hafi verið beðinn um
að hafa plötuna hráa, og víst er Let
it Be, eins og lokagerðin hét svo
þegar upp var staðið, um margt
prýðis plata. Því má líka ekki
gleyma að Spector lauk vinnunni á
aðeins átta dögum, enda lítill tími til
stefnu. (Á ólöglegum útgáfum sem
ég hef heyrt af upptökulotunni löngu
eru mörg laganna varla útgáfuhæf .)
Að því sögðu er það sannkölluð
guðsgjöf að fá loks í hendurnar al-
mennilega útgáfu á plötunni sem lík-
asta því sem Bítlarnir vildu. Víst var
sú hugmynd að taka upp „hráa og
heiðarlega“ plötu í raun ófram-
kvæmanleg eins og málum var hátt-
að hjá hljómsveitinni, en hvað sem
því líður er ný útgáfa Let It Be, Let
It Be ... Naked, sérdeilis skemmtileg
skífa og svei mér þá ef hún er ekki
betri en gamla útgáfan.
Paul McCartney hefur verið um-
deildur undanfarið, meðal annars
fyrir þá hugmynd að breyta höf-
undaheitum á Bítlalögunum í
McCartney - Lennon á þeim lögum
sem hann samdi aleinn eða að mestu
leyti. Fyrir vikið hafa ýmsir gert því
skóna að han sé að „hefna sín“ á
Lennon fyrir að leyfa Spector að
vinna plötuna með því að gefa hana
út aftur án viðbóta Spectors. Rétt
skýring á þessu er öllu einfaldari;
McCartney hitti Michael Lindsay-
Hogg í flugvél og sá síðarnefndi
spurði einfaldlega hvort ekki stæði
til að gefa Let It Be kvikmyndina út
á DVD-diski. Í framhaldi af því
kviknaði svo sú hugmynd að gefa
lögin út sem líkust því sem þau
hljóma í myndinni, sem sagt án
strengja og skrauts.
Hugmyndin er því ekki ný af nál-
inni og þannig var Harrison búinn
að samþykkja hana fyrir sitt leyti
áður en hann lést, en það varð svo til
að koma vinnunni almennilega í
gang að hollenska lögreglan hand-
tók í byrjun janúar sl. menn sem
staðið höfðu að ólöglegri útgáfu á
upptökunum en þeir höfðu í fórum
sínum upprunalegu segulböndin.
Þess má svo geta að lokum að Let
It Be ... Naked kemur út eftir viku
og fylgir 20 mínútna diskur með
upptökum úr hljóðverinu, spjalli,
kýtingi og tónlist.
20 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
arnim@mbl.is
Eins og fram kemur á Let it Be ... Naked að vera
sem líkust því sem Bítlarnir ætluðu í upphafi,
þ.e. að upptökurnar yrðu „hráar og heiðarlegar“
eins og Lennon lýsti því. Þrátt fyrir það eru lögin
ekki óunnin, enda hefðu nútímaeyru illa sætt sig
við hversu upptökurnar eru ófullkomnar tækni-
lega. Hljómur í lögunum er almennt nokkuð
breyttur enda búið að endurhljóðblanda öll lögin
meira og minna. Annars eru lögin svo í þeirri röð
sem verður á nýju plötunni, sem er nokkuð frá-
brugðin þeirri gömlu, auk þess sem Dig it og
Maggie Mae er sleppt en Don’t Let Me Down
bætt við:
Get Back er upprunaleg upptaka án skvaldurs
og endans sem skeytt var við til að láta það líkj-
ast tónleikaupptöku.
Dig a Pony er lítið breytt.
For Your Blue er lítið breytt, nema að hljómur á
því er hreinni og betri.
The Long And Winding Road er önnur útgáfa
en Spector „drekkti“ í strengjum og betur sung-
in og spiluð (afleitur bassaleikur í laginu á Let it
Be plötunni gömlu skrifast á John Lennon). Upp-
taka frá 31. janúar, síðasta upptökudeginum.
Þess má geta að textinn í laginu er aðeins öðru-
vísi, í stað „you’ll never know“ syngur McCartn-
ey „you’ll always know“, og það frávik fékk að
halda sér vegna þess að þetta var síðasta upp-
taka lagsins og því álitin réttust, en þess má
geta að á tónleikum síðan hefur McCartney allt-
af sungið „you’ll never know“.
Two Of Us er lítið breytt, en þó endurhljóð-
blandað.
I’ve Got A Feeling er ný blanda af tveimur tón-
leikaupptökum af þakinu og talsvert frábrugðin.
One After 909 er sama upptaka og á upp-
runalegri plötu en nú með mun betri hljóm, að-
allega á trommunum. Til gamans má geta að
þetta var fyrsta lagið sem þeir sömdu saman
Lennon og MacCartney þó það hafi ekki verið
tekið upp fyrr.
Don’t Let Me Down bætt við, upptaka frá þak-
tónleikunum.
I Me Mine er ekki til í heilli töku nema bara
með trommum og gítar og því var ákveðið að
nota viðbætur sem hljómsveitin hafði tekið upp
til að ljúka við lagið. Í því eru því aukaupptökur
en án þeirra væri lagið hvorki fugl né fiskur, til að
mynda væri þá enginn söngur.
Across The Universe er ekki eins og upp-
runaleg upptaka því hljóðfæraleikur í laginu var
svo frumstæður að Glyn Johns breytti honum lít-
illega með hljóðbrellum til að ná meiri framvindu.
Upptakan af því er aðeins á tveimur rásum, rödd
og gítar á annarri og tambúra og smá tom-tom á
hinni. Endirinn er all frábrugðinn upprunalegri út-
gáfu. Upptakan er reyndar ekki frá Let it Be upp-
tökunum, því þó Bítlarnir hafi æft það margoft á
þeim tíma var það aldrei tekið almennilega upp
og því var stuðst við ársgamla upptöku.
Let it Be er frábrugðið útgáfunni á upp-
runalegri plötu í því að notaður er upprunalegur
gítarkafli Harrisons, ekki sá sem hann hljóðrit-
aði síðar og vildi að settur yrði í staðinn. Hljómur
er talsvert frábrugðinn og raddirnar sterkari und-
ir.
Let it Be … Naked
Frá þaktónleikunum frægu sem löggan stoppaði.
Flest laganna voru beinlínis samin í hljóðverinu.