Morgunblaðið - 09.11.2003, Blaðsíða 30

SKOÐUN
30 SUNNUDAGUR 9. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
FASTEIGNA
MARKAÐURINN
ÓÐINSGÖTU 4. SÍMI 570 4500, FAX 570 4505. OPIÐ VIRKA DAGA KL. 9–17.
Netfang: fastmark@fastmark.is - Heimasíða: http://www.fastmark.is/
Jón Guðmundsson, sölustjóri, lögg. fasteigna- og skipasali.
Miðleiti - Eldri borgarar
Glæsileg 82 fm 2ja-3ja herb. íbúð á 6.
hæð, efstu, í þessu eftirsótta og vandaða
lyftuhúsi við Miðleiti. Sérstæði í bíla-
geymslu fylgir. Einungis tvær íbúðir á
þessari hæð. Íbúðin skiptist í flísalagða
forstofu, þvottaherbergi, rúmgott flísalagt
baðherbergi, hol, borðstofu, bjarta stofu
með miklu útsýni til suðurs, vesturs og
austurs og rúmgott svefnherbergi með góðu skápaplássi. Suðursvalir. Mikil
sameign m.a. sameiginlegur matsalur. Húsvörður. Laus strax. Verð 18,9 millj.
Hans Pétur Jónsson lögg. fastsali
Vantar þig atvinnuhúsnæði?
Akralind..............120 fm .....nýtt iðnaðarhúsnæði
Rangársel ..........144 fm .....verslunarhúsnæði
Hrútsholt 2 ........Eyjahreppi - bújörð/húsnæði
Mikil sala.
Vantar atvinnuhúsnæði á skrá.
Atvinnuhúsnæði
Þorbjörn Pálsson,
s. 520 9555, 898 1233, thorbjorn@remax.is
Allar nánari upplýsingar veitir
Þorbjörn sölufulltrúi
RE/MAX Mjódd,
símar 520 9555/898 1233.
thorbjorn@remax.is
Bjargarstígur 16 - OPIÐ HÚS
162 fm einbýlishús á þremur hæðum
ásamt sérstæði á besta stað í Þing-
holtunum. Parket og flísar á gólfum.
4 rúmgóð svefnherbergi. Vönduð hvít
eldhúsinnrétting með góðum tækjum.
Gestasnyrting á jarðhæð. Baðher-
bergi með baðkari. Suðursvalir. Búið
er að endurnýja raf- og vatnslagnir.
Nýlegir Danfoss-ofnar. Sérbílastæði
fylgir.
OPIÐ HÚS Í DAG MILLI KL. 14 og 17. VILHELMÍNA MUN TAKA VEL
Á MÓTI YKKUR. Áhv. 10,2 m. VERÐ 18,9 m. (3774)
WWW.EIGNAVAL.ISSigurður Óskarsson, lögg. fastsali
SUÐURLANDSBRAUT 16 • 108 REYKJAVÍK
SÍMI 585 9999 • FAX 585 9998
FÉLAG FASTEIGNASALA
Ingólfur G. Gissurarson, logg. fast. - www.valholl.is - Opið virka daga frá kl. 9-17.30.
Vegna skipulagsbreytinga eigum
við eftirfarandi til ráðstöfunar í
þessu glæsilega húsi.
2. Hæð framhús. samtals 336 fm. Skrifstofur
í toppstandi, gott lyftuhús, glæslegt útsýni
yfir Laugardalinn.
Húsnæðið uppfyllir allar kröfur til nútíma
skrifstofureksturs.
Eignin er í eigu Landsafls, sem er öflugt
sérhæft fasteignarfélag.
Sanngjörn og hagstæð leiga fyrir rétta aðila.
Uppl. veitir Magnús Gunnarsson, s. 588 4477 eða 822 8242.
Suðurlandsbraut - til leigu
Ingólfur G. Gissurarson, logg. fast. - www.valholl.is - Opið virka daga frá kl. 9-17.30.
Uppl. veitir Magnús Gunnarsson,
s. 588 4477 eða 822 8242.
Til leigu ca 250 fm á 2. hæð. Um er
að ræða fullbúnar skrifstofur. Mjög
góð staðsetning, næg bílastæði.
Húsnæðið hentar undir alla al-
menna skrifstofustarfsemi, svo sem
lögmenn, endurskoðendur, lækna-
stofur o.fl. Hagstæð leiga.
Eignin er eigu Stoða sem er
sérhæft fasteignafélag.
Hátún 2B
Opið mán.-fim. frá kl. 9–18, fös. frá kl. 9-17
Ármúla 1, sími 588 2030 – fax 588 2033
Höfum til sölu 16 herbergja glæsi-
lega innréttað hótel. Herbergin
eru öll 2ja til 3ja manna með sér-
baði. Veitinga- og eldhúsaðstaða
á jarðhæð, kjallari undir húsinu er
nýttur sem þjónusturými og
geymslur. Eignin er staðsett mið-
svæðis í Reykjavík og selst með
öllum búnaði.
HÓTEL TIL SÖLU
SKIPTU VIÐ FAGMENN – ÞAÐ BORGAR SIG
JÓN STEINAR Gunnlaugsson,
prófessor við Háskólann í Reykja-
vík, skrifaði grein á dögunum í til-
efni af ritdómi mínum um bók hans
„Um fordæmi og
valdmörk dómstóla“
og vil ég þakka hon-
um ómakið við að
svara þeim spurn-
ingum sem ég hafði
borið upp við hann.
Ég sé mig samt
knúinn til að gera örfáar at-
hugasemdir við svar Jóns Steinars,
sem birtist 19. október síðastliðinn,
því mér finnst hann ekki hafa að
öllu leyti skilið það sem ég sagði.
Fer ég reyndar að efast um að ég
yrði lengi „lánsamur á skólabekk“
hjá Jóni Steinari, svo vitnað sé í tit-
il greinar hans, því ég virðist ekki
búa yfir þeim eiginleika að hugsa
einungis um eitt í einu sem er þó að
mati prófessorsins einkenni hins
júridíska þankagangs. Grunar mig
meira að segja að ég gæti verið í al-
varlegri fallhættu!
Jón Steinar segir að það hafi ver-
ið skrýtið að lesa að ég telji hann
hafna því að „meginreglur laga“ og
„eðli máls“ teljist til réttarheim-
ilda. Ég skil ekki alveg hvernig Jón
Steinar gat lesið þetta út úr rit-
dóminum. Auðvitað geri ég mér
ljóst að höfundur viðurkennir þess-
ar réttarheimildir. Ég held ég viti
þó hvaða kafli það í grein minni er
sem olli þessum misskilningi hjá
Jóni Steinari og því best ég geri
aðra tilraun til að útskýra það sem
ég vildi sagt hafa.
Í bók hans segir að forsenda lög-
fræðinnar sé „að réttarheimild-
irnar séu alltaf fyrir hendi, þannig
að ávallt sé unnt að finna þá heim-
ild sem við á“. Og síðar: „Ein heim-
ild fyrir réttinum hlýtur ávallt að
vera betri en önnur og þess vegna
hljótum við að ganga út frá því að
aðeins ein niðurstaða sé rétt.“
Mér finnst að þessar fullyrðingar
Jóns Steinars þarfnist betri útlist-
unar. Um sé að ræða forsendur
sem höfundur gefi sér þótt ég telji
að þær séu ekki sjálfgefnar. Ég get
nefnt nokkur atriði sem þyrfti að
taka á til að renna stoðum undir
kenninguna. Samkvæmt íslenskri
lögfræði eru til tvenns konar rétt-
arheimildir, þ.e. skráðar í formi
laga og dóma, og óskráðar. Til eru
skráðar heimildir sem valda litlum
sem engum vafa um túlkun. Það er
þó mjög oft sem rétt túlkun blasir
ekki við, til dæmis þegar stjórn-
arskrárákvæði eiga í hlut. Að halda
því samt fram að ein túlkun sé
ávallt betri en önnur er alls ekki
sjálfgefið og þarfnast rökstuðnings
sem ekki er að finna í bók Jóns
Steinars.
Mál koma til kasta dómstóla sem
skráðar réttarheimildir ná ekki yf-
ir. Kemur þá til kasta óskráðra
heimilda. Dómstólar reyna þá ann-
aðhvort að lesa tilteknar meg-
inreglur út úr settum lögum, sem
hafa víðtækara gildi en þeir textar
þar sem þær birtast, eða byggja
niðurstöðu á því sem kallað er „eðli
máls“. Síðari heimildin vísar til al-
mennrar heilbrigðrar skynsemi eða
grundvallarsiðferðisreglna í mann-
legu samfélagi.
Það er augljóslega ennþá meiri
ástæða til að rökstyðja hvers vegna
þessar heimildir ættu alltaf að
stoppa í göt sem skráðar heimildir
skilja eftir og það með slíkum hætti
að einungis ein niðurstaða sé rétt.
Að halda slíku fram jafngildir því í
raun að segja að heilbrigð almenn
skynsemi og grundvallarsiðferð-
isreglur leiði alltaf til einnar réttr-
ar niðurstöðu í þeim tilfellum sem
til kasta þeirra kemur til að leysa
úr lögfræðilegum ágreiningi.
Það mætti meira að segja halda
því fram án þess að lenda í nokk-
urri mótsögn að réttarheimildirnar
væru ekki fleiri en þrjár, þ.e. sett
lög, fordæmi og venjur. Það sem ís-
lenskir lögfræðingar kalla eðli máls
og meginreglur laga séu ekki eig-
inlegar réttarheimildir heldur
nafngiftir á röksemdum sem dóm-
stólar grípa til þegar annað þrýtur.
Áður en dómur fellur séu þessar
heimildir ekki til í neinum venju-
legum skilningi.
Eins og ég lagði áherslu á í rit-
dóminum þá þýðir þessi óvissi
grundvöllur lögfræðinnar ekki að
við séum að játa okkur undir ægi-
vald dómara til að setja lög án lýð-
ræðislegs umboðs. Fjölmargir
þættir koma í veg fyrir að dómarar
fari að beita valdi sínu af geðþótta.
Einn af þeim er sá að dómurum ber
að rökstyðja niðurstöður sínar.
Ég verð reyndar að segja að mér
sýnist auðveldara að skrifa undir
kenningu Jóns Steinars eins og hún
birtist í svari hans þegar hann seg-
ir: „Markmið hvers og eins lög-
fræðings, sem fengið hefur verið
valdið til að skera úr, er eitt og að-
eins eitt; hann á að finna þá heimild
sem hann telur helst eiga við.“ Hér
er heldur ekki lengur verið að tala
um að ein niðurstaða sé rétt.
Réttlæti = geðþótti?
Notkun mín á orðinu „réttlæti“
fellur ekki í kramið hjá Jóni Stein-
ari. Hann tengir þetta hugtak við
geðþóttaákvarðanir á meðan ég tel
að það sé erfitt að leggja grundvöll
að lögfræði án þess að nota hugtök
eins og sanngirni og réttlæti. Fyrir
það fyrsta endurspeglar rétt-
arheimildin „eðli máls“, sem Jón
Steinar viðurkennir þó, að miklu
leyti það sem heitir á venjulegu
máli sanngirni eða réttlæti. Í öðru
lagi hygg ég að réttlætissjónarmið
komi víðar við sögu í lögfræðinni
og hafi og eigi að hafa að minnsta
kosti einhver áhrif á skýringu
settra laga og beitingu réttarheim-
ilda. Þegar ég tala um réttlæti er
ég alls ekki að tala um heimild til
handa einstaklingi sem klæðist
dómaraskikkju til að útdeila gæð-
um að eigin geðþótta, skárra væri
það nú. Réttlæti vísar samkvæmt
minni hyggju til grundvall-
arleikreglna í samfélagi manna
sem eru alls ekki einstaklings-
bundnar.
Oft fer saman réttlát og lög-
fræðilega „rétt“ niðurstaða – sem
betur fer. Ég held að dæmið um ör-
orkubætur handa stúlkum sem
hafa enga tekjureynslu falli í þann
flokk. Um ranglætið í því að stúlk-
ur skyldu árum saman hafa fengið
lægri örorkubætur en drengir þarf
ekki að fara mörgum orðum. Það
nægir að ímynda sér að maður sé
foreldri tvíbura af sitt hvoru kyn-
inu sem lenda í bílslysi. Dreng-
urinn hefði fyrir dóm Hæstaréttar
fengið mun hærri bætur en stúlk-
an. Augljóslega mjög ranglátt og í
raun yfirlýsing um að stúlkur séu
ekki eins verðmætar og piltar, afla-
hæfi þeirra sé minna. Þá er spurn-
ingin hvort lögfræðin og hinn sanni
júridíski þankagangur geri kröfu
um aðra niðurstöðu. Þar er ég stór-
lega efins.
Málið horfir þannig við að jafn-
ræðisregla stjórnarskrárinnar
bindur alla handhafa ríkisvalds,
þar með talið dómstóla. Samkvæmt
henni er ekki leyfilegt að mismuna
mönnum á grundvelli kynferðis
nema fyrir því séu mjög ríkar
ástæður. Er það nægilega rík
ástæða til að greiða ungri stúlku
sem ekki er búin að velja sér lífs-
starf lægri bætur en pilti í sömu
stöðu að meðaltekjur kvenna séu
lægri en meðaltekjur karla? Hæsti-
réttur taldi svo ekki vera í H
1997.683 og er ég sammála því. Þar
er ekki um neina tilfinningasemi að
ræða eða óskhyggju eins og Jón
Steinar heldur fram. Hann segir að
mál af þessu tagi snúist um sönnun
þess hvert tjón stúlkunnar hafi ver-
ið. Það er rétt svo langt sem það
nær. Málið er auðvitað að það er
ókleift að sanna hvað eigi eftir að
gerast í framtíðinni. Það er því
nærtækt að grípa til meðaltekna.
En á meðan Jón Steinar, líkt og
tíðkaðist hjá lögmönnum sem unnu
að uppgjöri slysamála áður en
dómurinn féll, vill nota sérstakt
meðaltal fyrir konur þá segi ég, að
réttara væri að nota sama meðaltal
fyrir karla og konur. Ekki hafi ver-
ið sýnt fram á að forspárgildi kyn-
bundinna meðaltala sé nægilega
öruggt þegar einstaklingur sem er
óskrifað blað á í hlut til þess að
réttlæta mismunun á grundvelli
kynferðis. Það beri því að láta ein-
staklinginn njóta vafans um það
hvort hann eða hún hefði, ef tjónið
hefði ekki komið til, getað náð með-
altekjum. Hver maður hlýtur að sjá
að það er ekkert náttúrulögmál að
konur hafi lægri tekjur en karlar.
Því talaði ég um rétt pilta og
stúlkna til sömu tækifæra þegar ég
skrifaði grein árið 1995 í Morg-
unblaðið um þetta sama efni.
Til þess að sýna þær villigötur
sem hinn þröngi júrídíski þanka-
gangur getur leitt menn í benti ég
Í fallhættu
Eftir Pál Þórhallsson