Morgunblaðið - 11.11.2003, Blaðsíða 1

STOFNAÐ 1913 306. TBL. 91. ÁRG. ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2003 PRENTSMIÐJA ÁRVAKURS HF. mbl.is
Hárlínur
lagðar
Einfaldar línur í bland við styttur
og tjásur | Daglegt líf 22
Í nýrri sögu Lindu fer aðalpersónan
yfir líf sitt | Bækur B4
Fagur
fiskur úr sjó
Fjarðabyggð tekur við meiri afla
en nokkru sinni | 21
Dagsönn
lygasaga
OF feitum Dönum fjölgar stöðugt og áætlað er
að kostnaður danska heilbrigðiskerfisins af of-
fituvandamálinu nemi um tveimur milljörðum
danskra króna á ári, um 23 milljörðum íslenskra.
Sérfræðingar hafa hvatt stjórnvöld til að gera
ráðstafanir til að stemma stigu við þessari þróun
og m.a. lagt til að stofnað verði sérstakt sjúkra-
hús fyrir of feitt fólk, með þeim rökum að venju-
leg sjúkrahús séu ekki með tæki sem henta því.
Danska dagblaðið Jyllands-Posten skýrði frá
þessu í gær. Blaðið segir að um hálf milljón Dana
sé nú of þung og um 100.000 Danir þjáist af sjúk-
dómum sem raktir séu til offitu. Berit Heitmann,
danskur prófessor sem hefur rannsakað þetta
mál, spáir því að um fimmtungur Dana verði of
þungur árið 2020 verði ekkert að gert.
Sérstakt sjúkrahús
fyrir of feita Dani?
SAMTALS eru 366 nemendur í
Háskóla Íslands sem ekki hafa
lokið stúdentsprófi heldur hafa
fengið starfsreynslu metna til að
fá inngöngu í Háskólann. Alls
eru nemendur í HÍ rétt rúmlega
9.000 og því um 4% af nemendum
þar sem fengið hafa undanþágu
frá stúdentsprófi.
„Maður hefur það frekar á til-
finningunni að ásóknin sé að
aukast, við fáum eitthvað um 200
erindi á ári þar sem verið er að
sækjast eftir inngöngu,“ segir
Gísli Fannberg, verkefnisstjóri
hjá HÍ.
Skilyrði fyrir því að fá inn-
göngu í HÍ þrátt fyrir að hafa
ekki lokið stúdentsprófi eru að
hafa lokið stórum hluta náms til
stúdentsprófs, þremur af fjórum
árum, og hafa auk þess nokkurra
ára starfsreynslu á því sviði sem
við á, segir Gísli. Hann segir
enga deild skera sig úr hvað
varðar fjölda nemenda heldur sé
ásókn þeirra sem fá undanþágu
frá stúdentsprófi nokkuð jöfn
eftir deildum.
5–15% með undanþágu
Í Kennaraháskóla Íslands er
gerð krafa um stúdentspróf í
flestu námi, þó ekki í t.d.
kennsluréttindanámi í iðngrein-
um, þar sem gerð er krafa um
meistararéttindi í greininni. Í
þeim greinum í KHÍ þar sem
krafist er stúdentsptófs eru á
bilinu 5% til 15% nemenda með
undanþágu, mismunandi eftir
deildum, segir Ingvar Sigur-
geirsson, deildarforseti grunn-
deildar. Nemendur í KHÍ í þeim
deildum þar sem stúdentsprófs
er krafist eru um 2.050.
Ekki er mikið um að nemend-
ur fái undanþágu frá stúdents-
prófi í Háskólanum í Reykjavík,
en þó hefur verið eitthvað um
það, segir Steinn Jóhannsson,
starfsmaður HR.
Undantekningarnar eru lang-
flestar í kvöldnámi, svokölluðu
námi með vinnu. Í heildina eru
þeir sem nú nema við skólann og
hafa fengið undanþágu frá stúd-
entsprófi um þrjátíu, þar af tveir
í dagskóla. Bifröst er með sér-
staka frumgreinadeild sem þeir
sem ekki hafa lokið stúdentsprófi
geta farið í gegnum á einu ári áð-
ur en þeir hefja nám á háskóla-
stigi við Bifröst.
Gríðarleg aðsókn
„Það er gríðarleg aðsókn að
þessari deild og fer vaxandi, við
tókum inn fjörutíu manns í ár,“
segir Magnús Á. Magnússon að-
stoðarrektor.
Undantekning frá kröfu um
stúdentspróf er yfirleitt ekki gef-
in við Bifröst, en þó segir Magn-
ús að undantekningar hafi verið
gerðar fyrir fólk með mjög mikla
og góða starfsreynslu, 15–20 ár,
og reynslu af stjórnunarstörfum.
Þeir sem fá slíka undantekningu
eru fáir, um einn á ári.
Um 4% nemenda Háskóla
Íslands án stúdentsprófs
Evrópusambandið (ESB) kann
að setja allt að 2,2 milljarða doll-
ara refsitolla – andvirði um 168
milljarða króna – á útflutnings-
vörur frá Bandaríkjunum grípi
þarlend stjórnvöld ekki til ráð-
stafana til að hlíta úrskurðinum
strax á næstu vikum. Þessir
refsitollar myndu bætast við
aðra slíka refsitolla sem ESB
hefur boðað vegna annarrar við-
skiptadeilu við Bandaríkin, sem
snýst um útflutningsbætur.
„Einskis annars úrkosti“
Í sameiginlegri yfirlýsingu frá
fulltrúum þeirra landa sem
kærðu bandarísku verndartoll-
ana til WTO eiga stjórnvöld í
Washington nú „einskis annars
úrkosti“ en að afnema þá hið
snarasta.
Talsmenn Bandaríkjastjórnar
héldu því hins vegar eftir sem
áður fram að tollarnir ættu rétt á
sér. „Við erum ósammála
skýrslu WTO (um þetta) og við
ætlum okkur að skoða hana vel
og meta hvaða
afleiðingar hún
kann að hafa og
taka ákvarðanir
í framhaldi af
því,“ sagði
Scott McClell-
an, talsmaður
Hvíta hússins.
Pascal
Lamy, sem fer
með viðskiptamál í framkvæmda-
stjórn ESB, sagði að refsitollum
yrði beint að vörum frá þeim hlut-
um Bandaríkjanna sem mest
njóta verndartollanna. Hafi
bandarísk stjórnvöld ekki gripið
til aðgerða í samræmi við úrskurð
WTO innan við fimm dögum eftir
að stofnunin samþykkir formlega
skýrslu áfrýjunarnefndarinnar,
sem verður að gerast á innan við
30 dögum, muni refsitollarnir
taka gildi.
Auk ESB stóðu Japan, Kína,
S-Kórea, Noregur, Sviss, Nýja-
Sjáland og Brasilía að því að kæra
bandarísku verndartollana.
WTO úrskurðar í kærumáli um
bandaríska verndartolla á stál
Skorað á
Bandaríkin að
hlíta reglum
Bandaríkjastjórn ósammála
TOLLAR sem bandarísk stjórnvöld settu í marz 2002 á inn-
flutt stál til verndar bandarískum stáliðnaði eru brot á reglum
Heimsviðskiptastofnunarinnar, WTO. Að þessari niðurstöðu
komst áfrýjunarnefnd stofnunarinnar, sem fjallaði um áfrýj-
un Bandaríkjastjórnar á fyrri úrskurði þar sem komizt var að
sömu niðurstöðu. Niðurstaðan er endanleg af hálfu WTO.
Genf, Washington. AP, AFP.
Pascal Lamy
STUÐNINGSMAÐUR stjórn-
arandstöðunnar í Georgíu veif-
ar þjóðfánanum á mótmæla-
fundi í miðborg höfuðborg-
arinnar Tíflis.
Eduard Shevardnadze, for-
seta landsins, hefur ekki tekizt
að kveða niður umfangsmikil
mótmæli meðal almennings,
sem staðið hafa frá því þing-
kosningar fóru fram fyrir
rúmri viku. Engin formleg úr-
slit liggja enn fyrir úr kosn-
ingunum, en stjórnarandstæð-
ingar saka yfirvöld um kosn-
ingasvik.
Innanríkisráðherrann Koba
Narchemashvili ýjaði að því í
sjónvarpsviðtali í gærkvöldi að
hann hefði heimildir fyrir því
að einn helzti stjórnarand-
stöðuflokkurinn væri að skipu-
leggja vopnaða uppreisn.
Mótmæli gegn hinu meinta
kosningasvindli hafa til þessa
farið friðsamlega fram.
Reuters
Ólga í Georgíu
MENNINGARMÁLANEFND Reykjavík-
urborgar hefur tekið frá fé til að stuðla að því að
„listmunalán“ geti orðið að veruleika. Það þýðir að
hún mun leita eftir samstarfi við samtök myndlist-
armanna til að útlán á samtímamyndlistarverkum
geti hafist í samvinnu við Borgarbókasafn með
kauprétti, og lýsir sig reiðubúna að stuðla að því að
hagstæð lánakjör fáist til almennings til kaupa á
myndverkum samtímalistamanna.
„Listmunalánshugmyndin er tvíhliða: Við höfum
falið Borgarbókasafninu að kanna forsendur þess
að tekin verði upp útleiga myndverka á safninu
með kauprétti. Þetta verði gert í samvinnu við
samtök myndlistarmanna. Þá viljum við kanna
getu okkar til þess í samvinnu við fjármálastofn-
anir og gallerí auk samtaka listamanna að gefa al-
menningi kost á að kaupa verk eftir núlifandi
myndlistarmenn með vaxtalausu langtímaláni.
Hvort tveggja er til þess fallið að auka samgang
myndlistarmanna og almennings og gefa veik-
burða myndlistarmarkaði straum svo hann megi
hugsanlega taka við sér,“ segir Stefán Jón Haf-
stein, formaður menningarmálanefndar.
Hagstæð lán
til kaupa á sam-
tímamyndlist

Vill stuðla/25
ÍRANAR eru sekir um nokkur brot á alþjóða-
reglum um kjarnorkuöryggi en hafa sýnt vaxandi
samstarfsvilja við eftirlitsmenn Sameinuðu þjóð-
anna. Frá þessu er greint í greinargerð sem Al-
þjóðakjarnorkumálastofnunin, IAEA, hefur sam-
ið, eftir því sem haft var eftir erindrekum við
stofnunina í gær.
„Á grundvelli allra upplýsinga sem nú eru til-
tækar stofnuninni er ljóst að Íranar hafa í nokkr-
um fjölda tilvika og yfir alllangt tímabil ekki upp-
fyllt skuldbindingar sínar [samkvæmt NPT-al-
þjóðasamningnum gegn útbreiðslu kjarnavopna],“
segir í skýrslunni, sem Mohammed ElBaradei, yf-
irmaður IAEA, skrifaði fyrir fund sem fram fer í
höfuðstöðvum stofnunarinnar í Vínarborg í næstu
viku, þar sem ræða á hvort samþykkja beri vítur á
Íransstjórn fyrir meintar tilraunir hennar til að
koma sér upp kjarnorkuvopnum með leynd.
Komist IAEA að þeirri niðurstöðu að Íranar
brjóti með kjarnorkuáætlun sinni gegn „varnagla-
ákvæðum“ NPT-sáttmálans kann það að leiða til
refsiaðgerða gegn Íran af hálfu SÞ.
Sekir um
brot en sam-
starfsþýðir
Vínarborg. AFP.
♦ ♦ ♦