Morgunblaðið - 11.11.2003, Blaðsíða 16

ERLENT
16 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hverjar eru helstu niðurstöður
skýrslunnar?
Það sem vekur mesta athygli er
sú staðreynd að fiskneysla hefur
rúmlega tvöfaldast í heiminum á
undanförnum þrjátíu árum, er nú 91
milljón tonna en var 45 milljónir
tonna. Því er spáð að árið 2020 neyti
jarðarbúar 128 milljóna tonna af
fiski og þar af mun neysla íbúa þró-
unarlandanna nema 79%. [...]
Neysla fólks í þróunarlöndunum
hefur farið úr 45% á heimsvísu í
70%. Það er af sem áður var, nú er
svo komið að þróunarlöndin á suð-
urhveli jarðar flytja meira af fiski til
ríkari landanna á norðurhveli jarð-
ar. Útflutningur þróunarlandanna
árið 1999 til þróuðu ríkjanna nam
16,5 milljörðum Bandaríkjadala
nettó, fiskur er því stærsta einstaka
útflutningsafurð þróunarríkjanna,
meiri en sem nemur útflutningi á
kaffi, te og kakó samanlagt.
Þessar tölulegu staðreyndir um
breytingarnar, sem eru að eiga sér
stað, geta haft djúpstæð áhrif á bar-
áttuna gegn fátækt í vanþróuðu
ríkjunum og geta skipt máli fyrir
okkur öll að því er varðar líkurnar á
því að auðlindin sé sjálfbær.
Fram kemur í máli þínu að neysla fisks hefur aukist
verulega á undanförnum árum og mest í þróunar-
ríkjunum. Eru íbúar ríkari þjóða hættir að borða
fisk?
Eins og alls staðar í heiminum hafa íbúar ríkari land-
anna breytt neysluvenjum sínum um leið og þeir hafa
efnast. Þetta fólk fær hins vegar nú þegar nægar kal-
óríur og nægt magn próteins, breytingar á neysluvenj-
um felast því einkum í því að kalóríumagnið sem það
neytir hefur minnkað; það borðar sushi frekar en sard-
ínur úr dós, rækjur frekar en hamborgara, unnar og
beinlausar fiskafurðir í staðinn fyrir frosinn heilfisk og
þar fram eftir götunum.
Munurinn í fátækari ríkjunum er sá að þar borðar
fólk nú bæði betri og meiri fisk. Þar að auki er ennþá
mikil fólksfjölgun í vanþróuðu ríkjunum, sem veldur
vaxandi fiskneyslu. Loks eru flest þróunarríkjanna enn
landbúnaðarsamfélög en umbreytingin í borgarsam-
félag í þessum löndum [sem nú er að
eiga sér stað] felur í sér miklar
breytingar á neysluvenjum, en þetta
felur m.a. í sér betri aðgang að fiski.
Er ekki gott að íbúar jarðar skuli
borða meiri fisk þegar haft er í
huga að fiskur er bæði heilsu-
samlegur og næringarríkur?
Þetta er sérstaklega jákvæð þró-
un í fátækari ríkjum, þar sem býr
láglaunafólk sem nú fær ekki nægi-
lega mikið magn af ýmsum nauðsyn-
legum næringarefnum; s.s. járni,
zinki, E-vítamíni, beta carotene og
svo framvegis. Þessi efni er að finna
í fiski, að ekki sé talað um prótein.
Hvernig er best að bregðast við
ofveiðum? Hvaða álit hefur þú á
aðferðum eins og þeim sem Ís-
lendingar hafa beitt til að sporna
við ofveiðum?
Ofveiðar á sjávarfiski eru yfirvof-
andi alheimsvandi [e. glooming local
crisis], hugsanlega mest aðkallandi
vandinn sem við blasir hvað varðar
náttúruauðlindir okkar. Líklega eru
aðeins um 15% úthafa veraldarinnar
ónýtt [til veiða] í dag og öll eru þau á
hitabeltissvæðunum. Þó hafa lönd
eins og Ísland og Nýja Sjáland náð
miklum árangri með því að takmarka aðgang að auð-
lindinni og leyfa framsal á kvóta. Reynslan sem þarna
hefur myndast er bráðnauðsynleg eigi önnur ríki að yf-
irstíga vandann.
Við verðum hins vegar að horfast í augu við þá stað-
reynd að velgengni þessara fiskveiðistjórnarkerfa
byggist á því að í löndum eins og Íslandi og Nýja Sjá-
landi bera menn djúpa virðingu fyrir lögum og rétti og
í þessum löndum er yfirvöldum kleift að framfylgja lög-
unum. Í þeim ríkjum þar sem framkvæmdavaldið er
veikt og erfitt að sjá til þess að lögum sé framfylgt er
líklegt að leita þurfi annarra lausna, en þetta á við um
mörg vanþróuð ríki. Þar sem best hefur gengið hafa
menn yfirleitt komið á kerfi sem byggist á því að þeir
sem búa við ströndina verða ásáttir um að stjórna veið-
inni og deila áhættunni.
Spurt og svarað | Christopher Delgado
Ofveiðar eru yfir-
vofandi alheimsvandi
Dr. Christopher Delgado er aðalhöfundur skýrslu um framtíðarhorfur
fisktegunda til ársins 2020 sem tvær rannsóknarstofnanir, International
Food Policy Research Institute í Washington og WorldFish Center í
Malasíu, hafa sent frá sér. Hér fer útdráttur úr svörum Delgados við
nokkrum spurningum sem Morgunblaðið lagði fyrir hann.
Dr. Christopher Delgado
’ Ofveiðar á sjáv-arfiski eru yfirvof-
andi alheimsvandi,
hugsanlega mest
aðkallandi vandinn
sem við blasir hvað
varðar náttúru-
auðlindir okkar. ‘
Davíð Logi Sigurðsson david@mbl.is
TALIÐ er að uppreisnarmenn í Úg-
anda hafi myrt a.m.k. 60 manns í
norðurhluta landsins síðustu daga
en getgátur eru uppi um að þeir
hafi verið að hefna fyrir drápið á
einum leiðtoga sínum, Charles
Tabuley, fyrir rúmri viku síðan. Á
myndinni sést móðir sem leitað hef-
ur skjóls ásamt ungu barni sínu í
kirkju í borginni Lira en uppreisn-
armennirnir gengu berserksgang í
nokkrum minni bæjum nálægt Lira.
Reuters
Flýja uppreisnarmenn
JUNICHIRO Koizumi, forsætisráð-
herra Japans, hét því í gær að hann
myndi halda áfram umbótastefnu
sinni eftir að sam-
steypustjórn hans
hélt naumlega
velli í kosningum
er fram fóru um
helgina. Sögðu
fréttaskýrendur
að úrslitin sýndu
að kjósendur
vildu koma á
tveggja flokka
kerfi til að veita
Frjálslynda demókrataflokknum að-
hald, en hann hefur setið linnulítið að
völdum í Japan áratugum saman.
Þriggja flokka samsteypustjórn
Koizumis fékk 275 sæti af 480 í neðri
deild þingsins, en í síðustu kosning-
um fékk hún 287 sæti. Frjálslyndi
flokkurinn fékk sjálfur 237 sæti, eða
tíu færri en síðast. Eftir að úrslitin
lágu fyrir gengu þrír óháðir þing-
menn til liðs við flokkinn þannig að
hann náði 240 sætum og vantaði ein-
ungis eitt sæti til að hafa hreinan
meirihluta.
Í gær náðist svo samkomulag um
að annar samstarfsflokkanna, Nýi
íhaldsflokkurinn, sem fékk fjögur
sæti, sameinaðist Frjálslynda demó-
krataflokknum, sem er þá kominn
með hreinan meirihluta, 244 sæti.
Nýi íhaldsflokkurinn hafði reyndar
orðið til við klofning í Frjálslynda
flokknum. Aðild að samsteypustjórn-
inni á auk þess Komeito-flokkurinn,
sem er miðjuflokkur er nýtur stuðn-
ings búddista.
„Höldum áfram“
„Okkur tókst að tryggja okkur
áreiðanlegan meirihluta,“ sagði Koiz-
umi á fréttamannafundi. „Ég tel, að
slíkur stuðningur frá svona mörgum
kjósendum sé forsenda fyrir því að
við höldum áfram umbótaáætlun
okkar. Ég vil gera þennan umbóta-
brumhnapp að stóru tré.“
Koizumi sagði að stjórnin yrði að
mestu óbreytt. Í september, þegar
Koizumi var endurkjörinn formaður
flokksins til þriggja ára, gerði hann
breytingar á stjórninni til að hún yrði
ung- og umbótalegri að sjá. Talið er
víst að Koizumi verði forsætisráð-
herra áfram, en nýja þingið kemur
saman 19. nóvember til aukafundar
þar sem forsætisráðherra verður
kosinn. Ný ríkisstjórn verður að lík-
indum kynnt nokkru síðar.
Eins og spáð hafði verið bætti
stærsti stjórnarandstöðuflokkurinn,
Lýðræðisflokkur Japans, við sig sæt-
um. Fékk hann 177 sæti, en hafði áð-
ur 137. Eykur þetta líkur á að
tveggja flokka kerfi komist á, en
Frjálslyndi demókrataflokkurinn
hefur setið nær óslitið að völdum í
Japan í hálfa öld.
„Landslagið í stjórnmálunum er
um það bil að breytast skyndilega í
tveggja flokka kerfi,“ sagði stærsta
dagblaðið í Japan, Yomiuri Shimbun,
en varaði við því að Lýðræðisflokk-
urinn tæki við völdum áður en innan-
búðardeilur í flokknum hefðu verið
settar niður. Ætti flokkurinn „tals-
vert ófarið“ áður en hann yrði fær
um að taka við stjórnartaumunum.
Af fyrirsögnum í öðrum blöðum
mátti ráða að Koizumi gæti lent í
ólgusjó með umbótastefnu sína eftir
því sem áhrif persónutöfra hans fari
minnkandi. „Koizumi siglir á móti
vindi,“ sagði á einum stað. „Töfrar
Koizumis að hverfa,“ sagði í annarri.
Óljóst með umbæturnar
Koizumi tók við völdum fyrir
tveimur og hálfu ári þegar hann
hvatti til róttækra efnahagsumbóta
og sigraði auðveldlega í kosningum
til efri deildarinnar 2001. Gamall og
mjög íhaldssamur armur flokksins,
sem er andvígur umbótastefnunni,
hefur haldið honum við völd með því
að afla honum nægra atkvæða í kosn-
ingum, en um leið gert allar umbæt-
ur að orðunum tómum.
Fréttaskýrendur segja að þótt
Koizumi hafi mistekist að tryggja
flokknum hreinan meirihluta í kosn-
ingunum muni það ekki þýða að dag-
ar hans á forsætisráðherrastóli verði
umsvifalaust taldir, en þeim bar ekki
saman um hvort þetta yrði til að tor-
velda honum að koma umbótastefn-
unni í framkvæmd.
„Koizumi talaði mikið um „kerfis-
umbætur“ en kjósendur hafa ekki
séð neinar umtalsverðar breyting-
ar,“ sagði Takashi Inoguchi, stjórn-
málafræðiprófessor við Tókýó-há-
skóla. „Útlitið er dökkt fyrir flokkinn
og Koizumi … Haldi fram sem horfir
mun Lýðræðisflokkurinn bæta enn
meiru við sig í kosningunum til efri
deildarinnar á næsta ári, og þá fer að
hrikta enn frekar í Frjálslynda
demókrataflokknum.“
Aðrir töldu að aukið fylgi Lýðræð-
isflokksins, sem er hlynntur kerfis-
breytingum, myndi hraða því að um-
bætur verði. „Jafnvel þótt ýmsir
íhaldsmenn innan Frjálslynda
flokksins séu andvígir umbótastefnu
Koizumis getur hann nýtt sér aukin
áhrif Lýðræðisflokksins til að koma
sinni eigin stefnu í framkvæmd,“
sagði Akio Yoshino, yfirmaður rann-
sóknardeildar SG Yamaichi Asset
Management-sjóðsins.
Stjórnmálaflokkur forsætisráðherra Japans hélt naumlega velli í þingkosningum um helgina
Tókýó. AFP.
Kjósendur sagðir vilja
tveggja flokka kerfi
Junichiro Koizumi
HÆSTIRÉTTUR Bandaríkjanna
ákvað í gær að taka til meðferðar
mál sem víkur að spurningunni um
það hvort löglegt sé að halda útlend-
ingum, sökuðum um að berjast fyrir
al-Qaeda-hryðjuverkasamtökin og
talibanastjórnina í Afganinstan, í
flotastöðinni í Guantanamo á Kúbu.
Ákvörðun hæstaréttar telst til tíð-
inda en mönnum frá Kúveit, Ástralíu
og Bretlandi er m.a. haldið í Guant-
anamo án þess að nokkur ákæruat-
riði hafi verið borin fram gegn þeim.
Lögfræðingar nokkurra þeirra
sem haldið er í Guantanamo vísuðu
málinu til hæstaréttar Bandaríkj-
anna. Hefur hæstiréttur sagt að úr-
skurður hans muni takmarkast við
„hvort bandaríska dómstóla skorti
lögsögu til þess að úrskurða um lög-
mæti þess að halda fólki af erlendu
þjóðerni, teknu til fanga erlendis í
hernaðarátökum, í flotastöðinni í
Guantanamo á Kúbu“.
Fangamálin fyrir dóm
Washington. AP.