Morgunblaðið - 11.11.2003, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 11. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
Þ
etta er svona smánostalgía. Við ætl-
um að rifja upp gamla atburði. Má
vera að við séum ekki alveg eins
klárir og við vorum 1956, en við
höfum alla vega öðlast talsverða
reynslu síðan,“ segir Friðrik, en
atskákeinvígi þeirra Larsens hefst
á Hótel Loftleiðum í kvöld; einvígi
sem haldið er til að minnast einvígis
þeirra 1956 um Norðurlandameistaratitilinn í skák.
Skákirnar verða átta, eins og 1956. Það einvígið stóð
í 16 daga. Nú verða tefldar tvær skákir á kvöldi; hvor
keppandi hefur 25 mínútur, hver skák verður tefld til
þrautar og einvíginu lokið á fjórum dögum. Setning-
arathöfn hefst á Hótel Loftleiðum klukkan 19.30 og
klukkan 20 hefst fyrsta skákin og sú síðari klukkan 21.
Einvígið um Norðurlandameistaratitilinn í skák 1956
hófst í Sjómannaskólanum þriðjudaginn 17. janúar og
því lauk með hreinni úrslitaskák að kvöldi fyrsta febr-
úar. Larsen vann skákina og þar með titilinn.
Þjóðernisleg undiralda
Larsen kom til Íslands nýkominn frá skákkeppni í
Svíþjóð þar sem hann varð „aðeins annar, en fyrir ofan
allt sænska landsliðið“. Þar áður hafði hann deilt sig-
ursæti á móti í Júgóslavíu með svissneskum skák-
manni; Bhend. Íslandsferð Larsens gekk ekki snurðu-
laust. „Ég man að við lentum í bullandi snjókomu á
Fornebu-flugvelli við Osló, en komumst ekki strax
áfram vegna rafmagnsbilunar,“ segir hann. „Hún olli
því að við lentum í Keflavík klukkan fjögur um nóttu í
stað kvöldsins áður.“
En Larsen komst til Íslands, þar sem hann sá og
sigraði.
Friðrik kom til einvígisins 1956 í sigurvímu eftir
stóran einvígissigur á Pilnik og frækinn mótssigur
með Viktor Korchnoj í Hastings. Fyrir þessa frammi-
stöðu vildu margir bóka á Friðrik sigur í einvíginu fyr-
irfram.
„Það var ef til vill galli á þessu hversu skammt var
liðið frá Hastings, þegar við Larsen tefldum einvígið,“
segir Friðrik. „Það kann að hafa setið í mér einhver
þreyta þótt ég sé ekki þar með að afsaka útkomuna.“
Friðrik hefur áður bent á að sigurvíma og þjóðern-
ismetingur séu afleit blanda í íþróttum, sem við Ís-
lendingar höfum oft fengið að súpa seyðið af.
„Það var náttúrlega mikið að gerast í skákinni og
mikill uppgangur hér heima,“ segir hann. „En útslagið
gerði að andstæðingur minn var Dani. Sambandið við
þá sat enn í Íslendingum. Danir voru því ekkert sér-
staklega vel liðnir og ég fékk að heyra það daglega
fyrir einvígið að ég ætti að lúskra á Baunanum!
Það hefði ekki verið sama undiraldan í þessu einvígi
ef Larsen hefði verið annarrar þjóðar maður.“
„Ég reyndi að leiða þetta hjá mér,“ heldur Friðrik
áfram. „En það var mikið hringt á meðan á einvíginu
stóð og margir vildu gefa mér góð ráð.
Það bjó rík þjóðernistilfinning á bak við þetta allt
saman.“
Larsen segist hafa tekið öllu með stóískri ró.
„Ég fann aldrei fyrir neinni andúð. Auðvitað skynj-
aði ég að menn héldu með Friðriki en þeir voru samt
ekki á móti mér.
Eftir einvígið komu þrír ungir menn til mín og
sögðu að ég ætti að söðla um og tefla fyrir Ísland. Það
væri nóg pláss fyrir okkur Friðrik báða. Satt að segja
held ég að það hafi verið mistök hjá mér að taka þá
ekki á orðinu. Og ég meina það!“
Seldu mér miðann!
Þriðjudaginn 17. janúar 1956 segir Morgunblaðið að
búast megi við skemmtilegri keppni og tvísýnni milli
Friðriks og Larsens.
Aðstæðum á keppnisstað er svo lýst: „Í matstofu
Sjómannaskólans er upphækkaður pallur, þar sem
keppendur sitja. Á þili rétt hjá er sýningarborð, sem
smíðað hefir verið sérstaklega fyrir þessa keppni og
sést ágætlega á það allstaðar úr salnum. Hjá borðinu
er klukka er sýnir hve miklum umhugsunartíma hvor
keppandi fyrir sig hefir eytt. Á klukkunni er einnig ör,
sem sýnir hvor keppandi á leik. Á þilinu er einnig
tafla, á hana verða skákirnar skrifaðar. Aðsta
fylgjast með skákunum er því ágæt.“
Og í baksíðufrétt Morgunblaðsins 19. janúa
„Stjórnendur mótsins tóku upp þá nýbreytni
færa skákmenn til þess að skýra skákina jafn
skákmeistararnir léku. Fluttu þeir skýringarn
mundur Arnlaugsson, Ingi R. Jóhannsson og
mundur Pálmason. Fór þetta fram uppi á loft
keppnin er háð í sal á neðri hæðinni. Voru ský
þessar hinar ánægjulegustu og var mikill fjöl
hlusta á þær. Var skemmtilegt að hlusta á hv
höfðu áhuga á gangi leikanna.“
Og áhugann vantaði ekki. Sjö hundruð man
sal Sjómannaskólans, þegar fyrsta skákin var
margir urðu frá að hverfa. Konráð Árnason, s
fjallaði um einvígið fyrir Morgunblaðið, segir
fylltist af fólki á svipstundu og sömuleiðis gan
ins en þar var skákin einnig sýnd og á tímabil
loka húsinu, en hópur manna var fyrir utan. Á
Einvígi Friðriks Ólafssonar og Bents Larsens
Morgunblað
Sendiherra Norðmanna, Andersen-Rysst,
Bent Larsen og Friðriki Ólafssyni sérstök
verðlaun að loknu einvígi þeirra 1956. Lar
bikar, sem Hákon Noregskonungur gaf, og
silfurskál frá Óslóborg.
Friðrik Ólafsson og Bent Larsen tefla þriðju
Sjómannaskólanum 1956.
Engin friðsem
Einvígið sem öll þjóðin fylgist
með, sagði Morgunblaðið um
skákeinvígi Bents Larsens
og Friðriks Ólafssonar í
Sjómannaskólanum 1956. Í
kvöld setjast kapparnir enn
að skákborðinu. Freysteinn
Jóhannsson rifjar upp
eldri tíma og talar við
skákmeistarana.
Friðrik Ólafsson og Bent Larsen fyrir utan S
Morgunbl
FJÁRMÁL DÓMSTÓLA
Ólöf Pétursdóttir, dómstjóri við hér-aðsdóm Reykjaness, lýsti þeirri
skoðun í erindi á aðalfundi Dómara-
félags Íslands á föstudag að eðlilegt
væri að dómstólar sæktu fjárveitingar
sínar beint til Alþingis, í stað þess að
þurfa að sækja þær í gegnum fram-
kvæmdavaldið til löggjafarvaldsins.
Í erindi sínu sagði Ólöf meðal annars:
„Ég tel að markmið okkar sé og eigi að
vera að dómstólar verði sjálfstæðir í
sérhverju tilliti, þannig að þeir falli
hvorki undir ákvörðunarvald fram-
kvæmdavalds né löggjafarvalds í fjár-
hagslegu eða stjórnunarlegu tilliti. …
Við leggjum þrískiptingu ríkisvaldsins
til grundvallar og dómsvaldið þarf að
vera báðum þessum valdhöfum, stjórn-
sýslunni og Alþingi, óháð eftir því sem
kostur er.
Það er væntanlega útilokað að dóm-
stólarnir þurfi ekki að sækja til fjárveit-
ingavaldsins um fjárreiður sínar miðað
við þá stjórnskipun sem við búum við í
dag. Það myndi þýða að dómstólar yrðu
sjálfir að ákvarða fjárveitingar til sín.
Við verðum væntanlega að fá fjárveit-
ingar frá fjárveitingavaldinu, það er að
segja Alþingi. En ég tel tvímælalaust
betra fyrir sjálfstæði dómstólanna, að
þurfa einungis að sækja fjárveitingar til
eins valdhafa ríkisvaldsins, það er að
segja Alþingis, heldur en að eiga það
undir báðum valdhöfunum, með því að
sækja það til Alþingis í gegnum stjórn-
sýsluna, þ.e.a.s. dómsmálaráðuneyti.
Það yrði skref í rétta átt. Með því móti
nálgumst við raunverulega sýnilegt
sjálfstæði dómstóla en erum ekki í um-
hverfi sýndarsjálfstæðis þeirra.“
Ólöf benti á að fjármál umboðsmanns
Alþingis heyrðu beint undir löggjafar-
valdið, til að sjálfstæði umboðsmanns-
ins gagnvart framkvæmdavaldinu væri
tryggt. Kvaðst hún telja að þessi rök
ættu jafnt við um dómstólana, og þá sér
í lagi Hæstarétt.
Morgunblaðið tekur undir það grund-
vallarsjónarmið sem Ólöf setur fram um
sjálfstæði dómstóla. Þó er ljóst, eins og
Ólöf getur um, að þessari leið fylgja ým-
is úrlausnarefni sem taka þyrfti á, en í
erindi sínu gerði dómstjórinn ekki nán-
ari grein fyrir því hvernig framkvæmd-
inni kynni að verða háttað. Til að mynda
þyrfti að vera tryggt að stjórnsýsluleg
ábyrgð þess aðila, hugsanlega þing-
nefndar, sem færi með fjárveitingatil-
lögur vegna dómstóla, væri skýr. Rökin
fyrir því að auka sjálfstæði dómsvalds-
ins með þessum hætti liggja hins vegar í
augum uppi, þegar á þau er bent.
STÆRÐFRÆÐIKENNSLA
OG SAMKEPPNI
Ályktun SAMFOK, Sambands for-eldrafélaga og foreldraráða ígrunnskólum Reykjavíkur, um
stærðfræðikennslu bendir ekki til þess
að í grunnskólum borgarinnar sé allt í
því himnalagi, sem pólitískir stjórnend-
ur menntamála í borginni vilja stundum
vera láta. Í ályktun ársþings SAMFOK
sl. laugardag segir m.a.: „Kunnátta
grunnskólanemenda í stærðfræði er nú
með þeim hætti að ekki verður við un-
að … Foreldrar á Ársþingi SAMFOK
2003 krefjast þess að menntamálaráð-
herra, fræðsluyfirvöld í sveitarfélög-
um, Námsgagnastofnun, Námsmats-
stofnun, kennarar og foreldrar taki
höndum saman og vinni að bættri
stærðfræðimenntun grunnskólanema.
Beitt verði aðgerðum til að styrkja
stærðfræðikennara í starfi með auknu
námsefni og markvissum aðgerðum í
viðbótarnámi í stærðfræði. Mikilvægt
er að vinna gegn fordómum og hræðslu
gagnvart stærðfræði og tryggja henni
þann nauðsynlega sess sem hún þarf að
skipa í þekkingarsamfélagi nútímans.“
Það er líkast til tímanna tákn, að svo
harðorð ályktun berst frá fundi sam-
taka foreldra. Foreldrar skólabarna
eru kröfuharðari neytendur en áður, ef
svo má að orði komast; þeir átta sig á
því að þeir greiða mikla peninga fyrir
menntun barnanna sinna í gegnum út-
svarið sitt og á móti vilja þeir fá góða
þjónustu. Það virðast þeir hins vegar
margir telja að þeir fái ekki. Haraldur
Ólafsson veðurfræðingur, sem hélt
framsöguerindi á fundi SAMFOK,
sagði í Morgunblaðinu á sunnudag:
„Meirihluti barna getur ekki leyst ein-
földustu dæmi og foreldrar eru búnir að
fá nóg. Menn kaupa ekki endalaust
myglað mjöl, það kemur að því að menn
leiti að öðrum kaupmanni.“ Haraldur
greindi jafnframt frá því að hann ætti
von á að fulltrúi frá Íslenzku mennta-
samtökunum myndi koma með tilboð til
foreldra og skóla um að kenna stærð-
fræði.
Það er auðvitað illa komið fyrir hinu
opinbera skólakerfi ef eina lausnin, sem
kröfuharðir foreldrar sjá, er að leita út
fyrir það eftir stærðfræðikennslu fyrir
börn sín. Markmiðið á auðvitað að vera
að fólk fái þá vöru, sem það telur sig
vera að kaupa með skattpeningunum
sínum, og þurfi ekki að bæta enn við úr
eigin vasa til að fá fullnægjandi þjón-
ustu.
Umræðan um ófullnægjandi stærð-
fræðikennslu er ekki ný af nálinni og
einskorðast auðvitað ekki við Grunn-
skóla Reykjavíkur. Hún var mjög áber-
andi seint á síðasta áratug, eftir að svo-
kölluð TIMSS-könnun sýndi að
íslenzkir grunnskólanemar væru aftar-
lega á merinni í alþjóðlegum saman-
burði á stærðfræðikunnáttu. Við þess-
um niðurstöðum var brugðizt, m.a. með
nýrri skólastefnu, sem kvað á um fjölg-
un kennslustunda í stærðfræði. Aukin-
heldur hefur verið unnið að því að bæta
kennsluaðferðir og námsefni. Fólk
hlýtur að spyrja, hvort þessi vinna hafi
verið unnin fyrir gýg, eða hvort það geti
verið að hún sé enn ekki farin að skila
árangri.
Jafnframt hefur undanfarin ár verið
rætt um nauðsyn þess að efla þátt sér-
greina á borð við stærðfræði í kennara-
menntun. Það er vinna, sem skilar sér
ekki inn í skólakerfið fyrr en eftir ein-
hver ár, jafnvel áratugi.
Sú spurning er hins vegar áleitin,
hvort hluti af svarinu við kröfum
foreldra sé ekki að færa samkeppnina
inn í hið opinbera menntakerfi, í stað
þess að foreldrar þurfi að borga tvisvar
fyrir stærðfræðimenntun barnanna
sinna. Morgunblaðið hefur margoft
lagt til að foreldrar geti valið um skóla,
grunnskólarnir keppi sín á milli um
nemendur og greiðslur hins opinbera
fylgi nemendunum. Þannig myndi
skóli, sem bæri af í stærðfræðikennslu,
fljótlega njóta þess að kröfuharðir for-
eldrar sendu börn sín í hann. Aðrir
skólar yrðu þá jafnframt að gera betur
til að halda nemendum sínum og fjár-
veitingum.