Morgunblaðið - 13.11.2003, Blaðsíða 40

MINNINGAR
40 FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
✝ Helgi GuðjónÞórðarson fædd-
ist á Skarði í Skötu-
firði 3. febrúar 1929.
Hann lézt í Lissabon
í Portúgal að kvöldi
sunnudagsins 2. nóv-
ember síðastliðins,
74 ára að aldri. For-
eldrar hans voru
Þórður Ólafsson, út-
vegsmaður frá Odda
í Ögurhreppi, síðar í
Reykjavík, f. 5.10.
1902, d. 20.6. 2002,
og Kristín Svanhild-
ur Helgadóttir hús-
freyja, f. 9.1. 1904, d. 10.2. 1996.
Systkini Helga eru: Guðrún, kenn-
ari, f. 21.6. 1930, d. 26.9. 1984,
maki Guðbjartur Gunnarsson
kennari, skildu, þau eignuðust tvö
börn; Cecilía, skrifstofumaður, f.
25.8. 1931, d. 27.3. 1990, eignaðist
son með Einari Þorsteinssyni,
Hafnarfirði; Þórunn, starfsmaður
Ferðafélags Íslands, f. 5.3. 1933,
maki Hjámtýr Pétursson kaup-
maður, f. 24.8. 1907, d. 24.10. 1974,
þau eignuðust tvö börn.
Helgi kvæntist Thorgerd Elísu
Mortensen frá Frodba á Suðurey í
Færeyjum, hjúkrunarfræðingi, f.
1.4. 1929. Hún er dóttir Daniel
Mohr Mortensen kóngsbónda þar,
f. 27.10. 1884, d. 3.2. 1961, og
Amalie Margrethe Mortensen, f.
Joensen húsfreyju, f. 27.7. 1891, d:
27.8. 1973. Börn Helga og Thor-
gerd: 1) Þórður verkfræðingur, f.
16.6. 1958, maki I: Anna Kristín
Jóhannesdóttir aðstoðarskóla-
stjóri, f. 30.8. 1956, skildu, maki II:
Halldóra D. Kristjánsdóttir banka-
starfsmaður, f. 4.10. 1959, börn
þeirra: Helgi Guðjón, f. 22.12.
1995, og Pétur Daníel, f. 25.1.
konsulent AS í Íslandi 1967–71 og
frá 1972 rak hann eigin verkfræði-
stofu á sviði rekstrarráðgjafar
fram á síðasta dag. Helgi var einn-
ig stundakennari við verkfræði-
deild HÍ, við Fiskvinnsluskólann í
Hafnarfirði 1973–78, og hjá
Stjórnunarfélagi Íslands 1972–79.
Hann var prófdómari í stjórnun og
rekstrartækni við TÍ 1982–92 og í
fiskiðnaðartækni við HÍ frá 1990.
Helgi stundaði margvísleg fé-
lags- og trúnaðarstörf: Hann sat í
Stúdentaráði HÍ 1951–52, var for-
maður Félags íslenskra stúdenta í
Kaupmannahöfn 1956, í stjórn
Stúdentafélags Reykjavíkur 1958–
59, formaður Félags Djúpmanna í
Reykjavík 1975–92, í Verðlagsráði
sjávarútvegsins 1961–66, formað-
ur Félags fiskvinnslustöðva á
Vestfjörðum 1961–63. Hann átti
sæti í stjórn Samlags skreiðar-
framleiðenda 1963–65, Viðlaga-
sjóðs 1973–76, Íslenska járnblendi-
félagsins hf. 1975–79, og 1984–92,
Olíumalar hf. 1979–80, Hlutafjár-
sjóðs 1989–91, Fiskiðjunnar
Freyju hf 1990–91, formaður.
Hann var stjórnarformaður Sam-
skipa hf. 1992–94, Hólaness hf.
1995, Rafmagnseftirlits ríkisins
1984–92. Hann sat í stjórn Borg-
eyjar hf. frá 1994 og Kjötumboðs-
ins hf. frá 1995, í rafveitunefnd
Hafnarfjarðar 1972–74, í olíumála-
nefnd 1973–74, í byggingarnefnd
Fiskvinnsluskólans í Hafnarfirði
1981–87. Helgi átti sæti í sam-
starfshópi um sjávarútvegsskóla
1985–87, í starfshópi vegna hraun-
flóðavarna við Kröfluvirkjun 1985.
Hann sat í stóriðjunefnd 1983–87
og í stjórn Siglingaklúbbsins Þyts
um árabil og var formaður sókn-
arnefndar Víðistaðakirkju frá
1999. Helgi var stofnfélagi Frjáls-
lynda flokksins, formaður fjár-
hagsráðs og átti sæti í miðstjórn
og framkvæmdastjórn.
Útför Helga verður gerð frá
Víðistaðakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
2000. 2) Daníel húsa-
smiður, f. 16.6. 1960,
maki Vigdís Jónsdótt-
ir hagfræðingur, f.
10.12. 1965, börn
þeirra: Nils, f. 19.12.
1984, Þorgerður El-
ísa, f. 23.9. 1988, og
Jón Vignir, f. 30.9.
1991. 3) Hallur kvik-
myndagerðarmaður,
f. 22.11. 1964, maki
Kolbrún Ýr Gísladótt-
ir leikskólastarfsmað-
ur, f. 4.1. 1977, slitu
samvistum, börn
þeirra: Hersir, f. 26.4.
1999, og Hilmir, f. 10.2. 2002. 4)
Kristín Svanhildur kennari, f. 15.5.
1968, dóttir hennar: Erna, f. 18.9.
1990 með fyrrum sambýlismanni,
Ara Sævarssyni, f. 5.9. 1965.
Helgi ólst upp hjá foreldrum sín-
um í Ögurvík við alla almenna
vinnu útvegsmanna eins og hún
gerðist á fjórða og fimmta tug síð-
ustu aldar. Þar gekk hann í barna-
skóla og síðar í Héraðsskólann í
Reykjanesi við Djúp. Hús foreldra
hans brann 1943 og fluttist fjöl-
skyldan ári seinna út á Ísafjörð og
þremur árum seinna til Reykjavík-
ur. Helgi lauk gagnfræðaprófi frá
gagnfræðaskólanum á Ísafirði
1945 og landsprófi 1946, stúdents-
prófi frá MR 1950, fyrrihlutaprófi
í verkfræði frá HÍ 1954 og M.Sc.-
prófi í verkfræði frá DTH í Kaup-
mannahöfn 1958.
Helgi var verkfræðingur hjá
Sölumiðstöð hraðfrystihúsanna
1958–60, framkvæmdastjóri Ís-
hússfélags Ísfirðinga hf. 1960–63,
forstjóri Bæjarútgerðar Hafnar-
fjarðar 1963–65 og Meitilsins hf.
og Mjölnis hf. 1965–67. Hann var
verkfræðingur hjá útibúi Industri-
Kæri afi.
Ég trúi ekki að þú sért farinn og
komir aldrei aftur.
Ég vissi að þú hefðir veikst og lent
á spítala í Portúgal.
En ég vissi ekki að það væri svona
alvarlegt. Þegar ég vaknaði á mánu-
dagsmorguninn sagði pabbi mér
sorgarfréttirnar að þú værir farinn
til guðs til að vera hjá honum. Ég
trúði ekki að þú værir farinn fyrir
fullt og allt. Ég grét og það er svo
sárt að missa þig. Um kvöldið hittist
fjölskyldan og talaði um liðna tíma
sem við höfum átt með þér. Mér leið
ekki vel að tala um þetta því ég vissi
að ég myndi ekki sjá þig aftur. Ég
vona að þér líði vel og vonandi hefur
þú það gott. Ég mun aldrei gleyma
þér og núna veit ég að þú vakir yfir
mér alla daga og nætur. Ég veit að
þú fylgist með okkur öllum. Ég elska
þig og þú munt alltaf verða í hjarta
mér.
Þín sonardóttir
Þorgerður Elísa.
Í hugann koma orð Hallgríms um
blómið:
Á snöggu augabragði
af skorið verður fljótt,
lit og blöð niður lagði,
líf mannlegt endar skjótt.
Andlát Helga frænda míns bar að
óvænt og snöggt. Og nú er nærri
höggvið. Það liggur við að maður
heyri hvininn í ljá hins slynga sláttu-
manns, sem engu blómi eirir þegar
þess tími er kominn.
Helgi var ekki sá sem maður hélt
að væri á förum. Þvert á móti, hann
var ímynd staðfestu og öryggis. Eins
og vestfirskur klettur, sem maður
reiknar með að standi þar til á enda
veraldar.
Fundum okkar Helga bar saman á
morgni lífsins. Ég kom að landi í
Odda í Ögurvík á leið í sumardvöl hjá
ömmu okkar beggja, Guðríði á
Strandseljum. Að fenginni hressingu
var ég leiddur út í móa fyrir utan bæ-
inn, þar sem Helgi lék sér í grárri
peysu með svartri rönd, og keyrði
brúnan vörubíl með palli sem mátti
sturta af og var sjaldséð leikfang á
þessum tíma og ég öfundaði hann
reyndar mikið af. Þarna hafði Helgi
lagt mikið vegakerfi með bílnum og
fyrir bílinn. Hvaðan hann hafði fyr-
irmynd þessara myndarlegu sam-
gönguleiða er ekki gott að segja, því
að vegirnir í Djúpinu voru þá aðeins
troðningar fyrir hestakerrur. Ég
held að það hafi aldrei farið á milli
mála, að gengi þessi drengur skóla-
veginn, þá hlaut verkfræðin að verða
hans fag.
Síðan við lékum okkur saman
þarna í lautinni forðum, höfum við
alltaf fylgst vel hvor með öðrum og
stundum brallað ýmislegt saman
þrátt fyrir talsverðan aldursmun í
upphafi, sem mér fannst þó fara
hraðminnkandi með árunum.
Þannig varð Helgi hjálparhella
mín þegar ég beið lægri hlut við
stærðfræðina í fyrstu bekkjum
menntaskóla. Tók mig í aukatíma og
leiddi mig um refilstigu hornafræð-
innar eða hvað hún hét. Í fyrstu ut-
anlandsferð minni að loknu stúd-
entsprófi barði ég uppá hjá Helga
sem þá var að læra verkfræði í
Kaupmannahöfn. Hann varð leið-
sögumaður minn um það sem á fínu
máli geta kallast Íslendingaslóðir í
þeirri góðu borg.
Helgi byrjaði kornungur að taka
þátt í útgerð Þórðar föður síns, móð-
urbróður míns. Fyrst í stað við að
beita og stokka upp lóðir. Þurfti þá að
skjóta undir hann bala til þess að
hann næði upp á borðið. Seinna var
hann með pabba sínum á Sleipni í
veiðiferðum um Djúpið og Jökulfirð-
ina og alltaf síðan var líf hans meira
eða minna tengt sjávarútveginum.
Hann varð með tímanum afburða
fróður um allt sem að sjávarútvegi
laut og hafði mjög ákveðnar skoðanir
á því hvað betur mætti fara. Fóru
þær oft í bága við ríkjandi rekstr-
arumhverfi. Mér fannst ég alltaf
verulega fróðari eftir samræður við
Helga um þessi mál og margar góðar
ábendingar gaf hann mér þegar ég
vann að ritun Sögu Sölumiðstöðvar
Hraðfrystihúsanna.
Helgi veitti ýmsum stærstu frysti-
húsum landsins forstöðu, var eftir-
sóttur verkfræðingur og fram-
kvæmdastjóri. En ég held að honum
hafi aldrei liðið vel í viðskiptaum-
hverfi þess tíma, sem ekki laut nein-
um eðlilegum lögmálum. Þar skipti
ekki máli hvernig staðið var að
rekstri, endanleg niðurstaða var allt-
af fengin með óútreiknanlegum póli-
tískum ákvörðunum um gengi, verð-
lag og opinbera aðstoð þegar í
harðbakkann sló. Mér hefur reyndar
fundist það dásamleg sönnun fyrir
aðlögunarhæfni mannsins, að menn
skyldu yfirhöfuð geta haldið atvinnu-
lífinu gangandi við þessar aðstæður.
Þetta fór í taugarnar á manni, sem
hugsaði skipulega og vildi geta unnið
samkvæmt áætlunum. Ég held líka
að Helgi hafi í sjálfu sér ekki haft
neinn áhuga á mannaforráðum. Hon-
um leið best að vera sjálfs sín herra
og geta valið sér þau verkefni sem
honum gast að.
Helgi var einn af forgöngumönn-
um vísindalegra vinnumælinga hér á
landi í samvinnu við fyrirtækið Ind-
ustri Konsulent AS sem Sölumið-
stöðin fékk til að setja hér upp útibú,
þegar verið var að innleiða hagræð-
ingu í frystihúsunum upp úr 1960.
Hann tók síðan við rekstri þess fyr-
irtækis og rak eftir það eigin ráð-
gjafafyrirtæki með sjávarútveginn
sem sérsvið.
Helgi var Djúpmaður í húð og hár.
Hann þekkti þar hvern krók og kima,
hverja þúfu, hverja vör og hverja
sögu sem þeim tengdust. Hann lifði
sig inn í aðstæður og örlög forfeðra
okkar og formæðra í Djúpinu, kunni
af þeim sögur sem vörpuðu ljósi á
lífskjör og atvik, þannig að skyndi-
lega lifnaði fyrir manni fólk, sem til
þessa hafði verið nafnið eitt. Hann
tók við formennsku í Djúpmanna-
félaginu af Friðfinni frænda okkar
Ólafssyni og stýrði því farsællega um
árabil meðan verið var að byggja upp
Djúpmannabúð. Þau Þorgerður
mættu á allar samkomur Djúpmanna
og annarra tengdra félaga. Maður
gat gengið að því vísu, að hitta þau
þar og að eiga með þeim skemmti-
lega stund. Árum saman fóru þeir í
vorleiðangur um hvítasunnuna vest-
ur í Djúp að gróðursetja og hreinsa
skóg, þeir Helgi, Theódór Halldórs-
son, Gísli Jón Hermannsson og Arn-
ór bróðir minn. Þessir mynduðu
kjarnann og stundum voru fleiri með
í för. Þar var mörg góð sagan sögð,
löguð og endurbætt.
Við Guðrún eigum ógleymanlegar
minningar úr ferð með Helga og Þor-
gerði um Djúpið og Jökulfirði, með
Baldri Jónssyni þá framkvæmda-
stjóra Freyju í Súgandafirði. Þessi
ferð var ein veisla frá upphafi til
enda, slík var frásagnargleði þeirra
Baldurs og Helga, og í vestfirskri
veðurblíðu örlaði ekki fyrir gáru á sjó
um Djúp og Jökulfirði samtímis, allt
frá Ísafjarðarbotni og Hrafnsfjarðar-
botni til Grænlandsstranda. Og enn
skein sól í heiði um miðnættið þegar
við rerum í land í Aðalvík.
Í þessu ljósi vestfirskrar sumar-
nætur stendur Helgi okkur fyrir hug-
skotssjónum. Við þökkum honum
samfylgdina og vottum Þorgerði og
afkomendum þeirra Helga og ástvin-
um öllum okkar innilegustu samúð.
Ólafur Hannibalsson.
Ég spurði Helga aldrei að því,
hversvegna hann hefði valið verk-
fræði sem sína sérgrein. Ef til vill má
segja, að verkfræðin hafi valið hann.
Faðir hans var annálaður sjósókn-
ari sem hélt úti trillu sinni frá Odda í
Ögurvík. Helgi kynntist því frá
blautu barnsbeini öllum vinnubrögð-
um við fiskveiðarnar og við verkun
aflans. Við sjáum það og af öllu lífs-
starfi Helga, hversu mikið honum var
í mun að stuðla að hagrænum vinnu-
brögðum við veiðar og vinnslu sjáv-
arafla. Það kom í ljós bæði þegar
hann var frystihússtjóri á Ísafirði og
svo í störfum hans fyrir Sölumiðstöð
hraðfrystihúsanna. Þar skipti máli að
nýta bæði tækni og vinnuafl sem hag-
kvæmast. Helgi hafði einnig þekk-
ingu á rekstrarfyrirkomulagi fyrir-
tækja og lét í ljós við mig skoðanir á
þeim málum, sem voru langt á undan
samtíðinni. Það er einungis nú síð-
ustu árin að rekstur sjávarútvegsfyr-
irtækja er farinn að nálgast þær hug-
myndir sem hann hafði þá.
Það þurfti einbeittan vilja og þrek
fyrir ungan sveitadreng úr Ögur-
hreppi að berjast til mennta: ljúka
menntaskóla og síðan prófi sem verk-
fræðingur frá verkfræðiháskólanum
í Kaupmannahöfn. Á þeim árum var
engin völ á styrkjum né lánum. En
Helgi lét sér það ekki fyrir brjósti
brenna. Hann lauk öllum prófraun-
um með láði og hefur nú starfað á
sínu sviði í rúma fjóra áratugi.
En þótt leiðin lægi suður og starfs-
vettvangurinn væri að mestu leyti
fjarri æskuslóðum, gleymdi Helgi
ekki upprunanum og sinni heima-
sveit.
Hann var óþrjótandi brunnur
þekkingar á mönnum og málefnum
fólks í Ögursveit og víðar í Djúpinu.
Hann var um langt árabil formaður
Djúpmannafélagsins. Á formannsár-
um hans var ráðist í framkvæmdir á
vegum félagsins í botni Mjóafjarðar, í
landi Galtarhryggs. Þar er landspilda
allstór, sem Eleníus bóndi í Heydal
hafði ánafnað félaginu. Nú var ráðist
í það stórvirki fá lán til að koma upp
húsi, og stendur það við þjóðveginn
og heitir Djúpmannabúð. Seinna var
bætt við öðru húsi. Þar var um
tveggja áratuga skeið rekin greiða-
sala á sumrum. Við þessar fram-
kvæmdir allar nutum við forystu
Helga.
Nú er um það bil fjórðungur aldar
liðinn frá því nokkrir Djúpmenn
tóku sig saman um að fara um hvíta-
sunnu hverja vestur til að gera
Djúpmannabúð allt það til góða sem
þurfti til að hægt væri að opna þjón-
ustuna við ferðamenn. Oft var einn-
ig farið á haustin til að búa húsin
undir veturinn. Margir hafa lagt þar
gjörva hönd að verki, en segja má að
fjórir menn hafi myndað kjarnahóp
þessa starfs: Auk Helga eru það
Gísli Jón Hermannsson frá Sval-
barða í Ögurvík, Theodór Halldórs-
son frá Arngerðareyri og Halldór
Kristjánsson frá Hjöllum og Botni í
Mjóafirði. Síðan má bæta undirrit-
uðum við. Um margra ára skeið
lögðum við fram mikið starf undir
forystu og verkstjórn Theodórs
(sem er garðyrkjumaður að mennt
og ævistarfi) við að planta trjám í
landspildu félagsins og síðan nú síð-
ustu árin að hlúa að þeim plöntum,
sem nú vaxa þar og dafna.
Nú verða fundir okkar með öðrum
brag, þegar Helgi hefur verið hrifinn
á brott, svo skyndilega og óvænt.
Arnór Hannibalsson.
Látinn er á sviplegan hátt móður-
bróðir okkar, Helgi Guðjón Þórðar-
son, frá Odda í Ögurhreppi við Ísa-
fjarðardjúp. Helgi hefur verið
órjúfanlegur hluti af okkar ævi alla
tíð, og margs er að minnast eins og
gengur. Sterkast tengjum við hann
þó alltaf við æskuslóðirnar fyrir vest-
an og í sumar áttum við yndislega
daga fyrir vestan í Ögurvíkinni, þar
sem systkinin ólust upp.
Sagan segir að alltaf sé rjómalogn
og blíða fyrir vestan og það stóð á
endum í sumar, þegar Helgi og Þór-
unn systir hans, móðir okkar, leiddu
göngu afkomenda afa og ömmu, um
æskuslóðirnar frá Odda yfir að
Skarði.
Það var lengri gangur og erfiðari
en systkinin minnti, barnsminnið var
kannski ekki jafn traust og þau
héldu, en allir höfðu gott af fjögurra
tíma göngu um vegalengd sem hermt
var að smábörn hefðu áður valhoppað
á tveimur tímum.
Afi og amma ólu upp fimm börn,
þar af einn fósturson, í eilífri gleði og
hamingju við Djúpið, þó auðvitað hafi
lífsbaráttan verið hörð á þessum
slóðum. Nú eru þrjú af fjórum börn-
um þeirra látin, langt fyrir aldur
fram.
Helgi var eilífur Djúpmaður, þó
hann hafi flutt úr Djúpinu unglingur.
Hann var í mörg ár formaður Djúp-
mannafélagsins, hafði mikla þekk-
ingu á öllu því lífi sem áður var lifað
þar, sumt mundi hann, annað hafði
hann lesið og því þriðja heyrt sagt
frá. Hann naut sín best við að segja
sögur af svæðinu og ógleymanlegt
var þegar hann settist upp á sviðið í
Félagshúsinu í Ögri í sumar og sagði
sögur af þeim systkinum sem þá
bjuggu í Odda og af vinunum frá
Barði. Algjör þögn í salnum og við
sáum hann fyrir okkur sem lítinn
hnokka í alsælunni í Ögurvíkinni.
Helgi lét mikið til sín taka í ís-
lensku atvinnulífi um áratuga skeið,
sat í fleiri stjórnum og nefndum en
tölu verður á komið, rak eigin verk-
fræðistofu og stórt heimili svo fátt
eitt sé talið. Hann vissi alla tíð hvað
hann vildi og lá ekki á skoðunum sín-
um. Okkur eru í barnsminni heim-
sóknir til afa og ömmu á Njálsgötu í
Reykjavík, þar sem hann hélt þrum-
andi ræður um pólitík, skammaðist
með látum út í kommana sem börnin
vissu reyndar aldrei nákvæmlega
hverjir voru, eða hvað þeir gerðu
svona illt og af hverju hann þurfti að
æsa sig svona óskaplega yfir þessum
mönnum.
Fráfall þessa góða frænda var
snöggt og óvænt en huggun harmi
gegn að sjúkdómslegan varð ekki
lengri.
Innilegar samúðarkveðjur til Þor-
gerðar eiginkonu Helga og til allra
afkomendanna.
Pétur og Kristín Hjálm-
týsbörn og fjölskyldur.
Það er mikil gæfa að hafa átt
Helga í Odda að félaga og vini. Við
brottför hans er söknuður minn mik-
ill, en hlýtur að víkja fyrir innilegu
þakklæti fyrir að hafa átt svo mikils-
verðan ferðafélaga lungann úr æv-
inni sem Helga.
Helgi var fæddur í Odda í Ögurvík
en ég á Svalbarði, bæjunum, sem
stóðu vestast í víkinni, eigi mund-
angs-fjarri hvor öðrum. Lítill lækur
rann milli bæjanna. Við Helgi feng-
um snemma áhuga á að koma okkur
upp silungsstofni í læknum og sóttum
í því skyni bröndur inn í Ögurá og
bárum í vatnsfötum í lækinn okkar.
Við lifðum lengi í voninni en aldrei
rættist óskin sú.
Í frumbernsku vorum við Helgi
óaðskiljanlegir frá morgni til kvölds.
Við þóttum ekki á stundum dælir
drengir, en öll strákapör okkar af-
sökuðum við okkar í milli með því að
við værum í baráttu gegn ranglætinu
og fyrir réttlæti, án þess auðvitað að
skilgreina það neitt nánar, svo auð-
skilið sem það er. Enda þrætubók
óþekkt þá með sínum endalausu deil-
um um orsök og afleiðing. Í hvaða
réttlætisbaráttu við vorum þegar við
með grjótkasti brutum allar rúðurn-
ar í læknisbústaðnum nýbyggðum
man ég ekki enda svo lítill að það
hlaut að koma í minn hlut að brjóta
rúðurnar í kjallaranum, en Helgi, ári
eldri, sá um hæðina í húsinu. Fyrir
HELGI G.
ÞÓRÐARSON