Morgunblaðið - 13.11.2003, Blaðsíða 48

48 FIMMTUDAGUR 13. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
BRÉF
TIL BLAÐSINS
Kringlunni 1 103 Reykjavík  Sími 569 1100
 Símbréf 569 1329  Netfang bref@mbl.is
Allt efni sem birtist í Morgunblaðinu og Lesbók er varðveitt í upplýsinga-
safni þess. Morgunblaðið áskilur sér rétt t i l að ráðstafa efninu þaðan, hvort
sem er með endurbirtingu eða á annan hátt. Þeir sem afhenda blaðinu efni
ti l birtingar teljast samþykkja þetta, ef ekki fylgir fyrirvari hér að lútandi.
ÞEKKTUR og virðulegur Reykja-
víkingur sem ég hitti á íslensku
þorrablóti í Helsinki fyrir allmörg-
um árum síðan,
þakkaði mér fyrir
greinarnar, sem
ég hef skrifað í
Morgunblaðið
héðan frá Finn-
landi. Hann sagði
að þessar greinar
væru svo til eina
efnið sem birtist í
íslenskum fjöl-
miðlum um hið stórmerkilega land
Finnland, og væru því kærkomin
lesning. Með þessi orð í huga held
ég áfram á sömu braut, og nú er
komið að finnskri menningu og
fjalla ég um hana í stuttu máli. En
finnska orðið í fyrirsögn pistilsins,
„kulttuuri“ þýðir einmitt menning.
Finnar eru mikil bókaþjóð, og
miklir lestrarhestar, og þaðer því
engin tilviljun að ein stærsta bóka-
verslun Evrópu er í Helsinki.
Finnski ljóðabálkurinn Kalevala,
sem er alþýðlegur, og gerir lítið úr
hetjudýrkun, hefur haft mikil áhrif
á bókmenntir Finna og aðrar list-
greinar. Kalevala er eitt af stór-
virkjum heimsbókmenntanna, og
hefur sömu þýðingu fyrir Finna og
Íslendingasögurnar fyrir Íslend-
inga. Af finnskum nútímarithöfund-
um má nefna Kari Hotakainen sem
hlaut á síðasta ári Finnlandsverð-
launin í bókmenntum fyrir bókina
„Skotgrafarvegurinn“, (Juoksu-
haudantie). Bókin hefur slegið sölu-
met, og selst í yfir hundrað þúsund
eintökum. Um nokkura ára skeið
hef ég starfað í finnskum bók-
menntaumræðuhóp, og fengið inn-
sýn í hinn fjöbreytilega heim
finnskra bókmennta, en um leið
stuðlað að innsýn í íslenskar bók-
menntir er við fjölluðum um bók
Halldórs Laxness, Sjálfstætt fólk,
en Laxness er ágætlega þekktur í
Finnlandi. Finnsk hönnun er þekkt
um allan heim, „Finnish Design“,
t.d. glervörunar frá Arabia, svo
dæmi sé nefnt, og Finnland hefur
alið marga heimsfræga arkitekta,
svo sem Eliel Saarinen og Alvar
Aaalto. En Aalto teiknaði m.a. „Fin-
landia“-húsið í Helsinki, og Nor-
rræna húsið í Reykjavík. Kalevala
hefur verið mörgum finnskum
myndlistarmönnum efniviður í
finnskri myndlist, t.d. hin mikilfeng-
legu málverk Akseli Galen-Kallela
sem eru hin þjóðlegustu. En Albert
Edelfelt og Helene Schjerfbeck sem
einnig eru stór nöfn í finnskri
myndlist, höfðu mikil áhrif á finnska
myndlist.
Af yngri finnskum myndlistar-
mönnum má nefna listakonuna
Niinu Roos, sem hlaut nýverið mjög
vegleg alþjóðleg myndlistarverð-
laun, um milljón sænskra króna úr
höndum Viktoriu Svíaprinsessu í
Stokkhólmi á dögunum.
Það má segja að straumarnir í
Evrópskri nútímalist mætist í Finn-
landi, með tilkomu eins merkileg-
asta nútímalistasafns Evrópu, Kía-
sama í miðborg Helsinki. En þó hið
mikla hús sé mikilfenglegt, er ekki
hægt að segja það sama um allar
sýningarnar þar, sem eru stundum
sterkar, en alltof oft í meðallagi, og
virðist mér oft að hin alþjóðlega nú-
tímalist geri of mikið úr vídeolist og
conceptlist allskonar, hvort sem það
er í Listaháskóla Íslands, eða í
salarkynnum Kiasma. Nú er þar
sýninginn „Næturlest“, (Yöjuna),
sjá:www.kiasma.fi. Þetta er svona
miðlungs sýning, svo ég fór því með
„hraðlest“ um húsakynni Kíasma,
en stansaði þó lengst í kaffistofunni,
þar sem stórir gluggar safnsins
snúa út að stórri styttu af þjóðhetju
Finna, (og forseta landsins 1944-46),
C.G.E. Mannerheim á hestbaki.
Þetta er tignarleg stytta um 10,5 m
að hæð, (með stallinum), og þarna
við nútímalistasafnið mætast gamli
og nýi tíminn, og undirstrikast enn-
frekar af tíðum hjólabrettaleikjum
finnskra unglinga við stall styttunn-
ar.
Finnar eru mjög sterkir á tónlist-
arsviðinu, og finnsk tónlist á rætur í
þjóðlegri hefð og náttúru landsins,
en samt höfðar tónlist Jean Sibel-
íusar til áheyrenda hvar sem er í
heiminum. Í kvikmyndahúsunum
hefur stórkvikmyndin Sibelíus und-
irstrikað stolt Finna af Jean Sibel-
íusi, sem er í hópi mestu tónskálda
heims.
Og alveg eins og Íslendingar geta
Finnar státað af mörgum frábærum
ungum klassískum tónlistarmönn-
um, sem hafa náð fremstu röð í hin-
um alþjóðlega tónlistarheimi.
Poppmenningin er á svipuðum
nótum í Finnlandi og Íslandi, og í
báðum löndunum kýs unga fólkið að
syngja frekar á ensku, heldur en
móðurmálinu, sem er miður, sbr. í
Evrópusöngvakeppninni þar sem
allt er orðið sami grauturinn í sömu
skálinni. Í sérstökum popp-þætti í
finnska sjónvarpinu á stöð 3, hefur
hinni alþjóðlegu popptónlist verið
gefið stig af fimm manna dómnefnd,
sem er kannski ekki í frásögur fær-
andi, nema nýlega sá ég í þættinum
unga snót syngja á ensku með
Skógarfoss og Dyrhólaey í baksýn.
Dómnefndin var sammála um feg-
urð landslagsins og snótarinnar, en
söngurinn sem þeir héldu að kæmi
frá Noregi, fékk þó heldur slakari
stigagjöf.
„Jólamenningin“, er með svipuðu
sniði í Finnlandi og á Íslandi, en lík-
lega eru Finnar þó komnir mun
lengra með að markaðsvæða jóla-
sveininn. Í Lapplandi er heilmikið
Jólasveinaland, sem laðar að mikinn
fjölda ferðamanna, og í fjölmörg ár
hafa þotur, (þar á meðal Concorde-
þotur), lent í Lapplandi fullhlaðnar
af breskum börnum til að hitta
finnska jólasveininn, og bralla ým-
islegt með honum, svo sem hrein-
dýrasleðaferðir, (sjá: www.joulu-
pukki.fi). Með „jólamenningunni“,
sem ræður ríkjum á næstu vikum er
botninn sleginn í þennann „kultt-
uuri“-pistil.
BJÖRGVIN BJÖRGVINSSON,
myndlistarkennari,
Suður-Finnlandi.
„Kulttuuri“
Frá Björgvin Björgvinssyni
í Finnlandi: