Morgunblaðið - 14.11.2003, Blaðsíða 10
FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HALLDÓR Ásgrímsson utanríkis-
ráðherra fór í ræðu sinni um utanrík-
ismál á Alþingi í gær ítarlega yfir það
hvað felst í fram-
boði Íslands til
sætis í öryggis-
ráði Sameinuðu
þjóðanna (SÞ).
Framboð Íslands
var formlega til-
kynnt aðildarríkj-
um samtakanna í
haust í samræmi
við ákvörðun rík-
isstjórnarinnar.
Kosningarnar
fara fram haustið 2008. Íslendingar
urðu aðilar að SÞ árið 1946 en hafa
aldrei tekið sæti í öryggisráðinu.
Utanríkisráðherra sagði að
ákvörðun ríkisstjórnarinnar um
framboð Íslands til öryggisráðsins
markaði tímamót í íslenskri utanrík-
isstefnu. „Hvort tveggja baráttan
fyrir kjöri í ráðið og þátttaka í störf-
um þess gerbreytir ásýnd og stöðu
Íslands í samfélagi þjóðanna,“ sagði
hann. „Með þessari ákvörðun eru
send þau ótvíræðu skilaboð til um-
heimsins að Ísland sé sjálfstætt og
fullvalda ríki sem sé reiðubúið að
leggja af mörkum til varðveislu friðar
og öryggis í heiminum. Utanríkis-
þjónustan hefur verið efld á undan-
förnum árum og er nú betur í stakk
búin til að takast á við svo umfangs-
mikið verkefni sem aðild að örygg-
isráðinu er. Ísland hefur nú sendiráð í
höfuðborgum sjö af helstu iðnríkja
heims. Sendiráðin utan Vesturlanda
eru mikilvæg vegna viðskiptahags-
muna og út frá forsendum þróunar-
aðstoðar en þau gegna einnig mik-
ilvægu pólitísku hlutverki. Þetta
hlutverk fer vaxandi þegar af aðild að
öryggisráðinu verður og sendiráðin
eru í raun alger forsenda þess að
framboð okkar til öryggisráðsins sé
mögulegt.“
Ráðherra sagði að í þeirri vinnu
sem framundan væri, varðandi und-
irbúning framboðsins, yrði haft náið
og vaxandi samráð við utanríkismála-
nefnd Alþingis og þau frjálsu félaga-
samtök sem málið varðaði. „Löng
hefð er fyrir þátttöku þingmanna í
störfum allsherjarþingsins og það er
vilji hjá utanríkisráðuneytinu að auka
enn frekar þessa þátttöku í samvinnu
við Alþingi. Þannig geta þeir fylgst
grannt með undirbúningi framboðs-
ins og síðar málefnavinnu og mál-
flutningi innan ráðsins. Þá hefur áður
verið vikið að nánu samráði Norður-
landanna, en aðstoð þeirra bæði í
framboðinu og við upplýsingaöflun
um þau mál sem tekin verða fyrir í
öryggisráðinu mun skipta miklu.“
Í máli ráðherra kom fram að í
kynningu á framboði Íslands og síðar
í störfum innan öryggisráðsins yrði
stuðst við nokkrar megináherslur.
Styðja viðleitni Kofi Annans
Ein þeirra áherslna fælist í því að
stuðla að umbótum með tillögugerð
og þátttöku í starfi öryggisráðsins í
því skyni að auka skilvirkni. „Ísland
hefur á undanförnum árum lagt
áherslu á umbætur í starfi og upp-
byggingu Sameinuðu þjóðanna og
stutt umbótaviðleitni Kofi Annans,
aðalframkvæmdastjóra samtakanna.
Með því hefur Ísland áunnið sér virð-
ingu og tiltrú samstarfsríkja. Íraks-
málið hefur á margan hátt afhjúpað
veikleika Sameinuðu þjóðanna og
sýnt fram á nauðsyn aukinnar skil-
virkni. Ísland styður fjölgun jafnt
kjörinna og fastra sæta í öryggis-
ráðinu og að neitunarvald verði skil-
yrt. Við vonumst til að þessar breyt-
ingar verði til að tryggja það að
öryggisráðið geti betur sinnt þeim
skyldum sem því var í upphafi ætlað
að sinna,“ sagði hann.
Ráðherra vék einnig að þátttöku
Íslands í alþjóðlegu þróunarstarfi.
Ítrekaði hann m.a að stefnt yrði að
því að auka framlag Íslands til þróun-
armála verulega á næstu árum. Þá
fjallaði hann um Alþjóðaviðskipta-
stofnunina og svonefndan Kankún-
fund stofnunarinnar, sem haldinn var
í september sl. Ítrekaði ráðherra að
það hefðu verið vonbrigði að ekki
skyldist nást samkomulag á þeim
fundi. Hann sagði þó að ekki væri öll
nótt úti enn. Hann sagði að í viðræð-
unum væri lögð mest áhersla á við-
skipti með vörur og þjónustu. „Í land-
búnaði er lögð áhersla á að iðnríki
veiti markaðsað-
gang fyrir vörur
þróunarríkja og
dragi úr þeim ríkis-
styrkjum sem trufla
alþjóðleg viðskipti
og þar eru útflutn-
ingsbætur verstar.
Markaður á Íslandi
er opinn fyrir flestar
þær landbúnaðar-
vörur sem eru mik-
ilvægar fyrir þróun-
arríkin og er Ísland
mun betur sett hvað það varðar en
mörg önnur ríki. Einnig höfum við
stutt afnám útflutningsstyrkja eða að
þeim séu sett ákveðin tímamörk, þar
sem í raun er verið að flytja út heima-
tilbúinn vanda sem skekkir sam-
keppnisstöðuna.“
Össur Skarphéðinsson, formaður
Samfylkingarinnar, gagnrýndi það
m.a. að í ræðu ráðherra hefði fyrst og
fremst verið talað um eitt mál, þ.e.
framboð Íslands til öryggisráðs SÞ.
Aðallega talað um eitt mál
Hann gagnrýndi að ekki hefði ver-
ið minnst á Írak, Evrópumálin og
staðfestingu
samningsins um
Evrópska efna-
hagssvæðið
(EES-samn-
ingsins). Össur
kvaðst einnig
sakna þess að í
ræðu ráðherra
hefði ekki komið
fram hvað fram-
boð Íslendinga
til öryggisráðs-
ins myndi kosta.
„Hvað á þetta að kosta? Hafa menn
ekki haft fyrir því að leggja mat á
það?“
Össur sagði sjálfsagt að ræða mál-
flutning ráðherra um framboðið til
öryggisráðsins. Hann taldi þó að sá
málflutningur stæðist ekki að öllu
leyti. „Inn í málflutninginn vantar að
varpa ljósi á það samhengi sem um-
sóknin óhjákvæmilega er í varðandi
önnur atriði utanríkismálastefnu rík-
isstjórnarinnar, ekki síst afstöðu
hennar til öryggisráðsins og virðing-
arleysisins sem hæstvirt ríkisstjórn,
sér í lagi hæstvirtur utanríkisráð-
herra, sýndi ráðinu þegar Íraksdeil-
an stóð sem hæst.“ Steingrímur J.
Sigfússon, formaður Vinstrihreyfing-
arinnar – græns framboðs, tók í sama
streng varðandi þetta málefni í sinni
ræðu, síðar í umræðunni.
Össur sagði að svartasti blettur
þessarar ríkisstjórnar væri Íraks-
málið. „Ég sakna þess að ráðherra
skuli ekki reifa hvaða áhrif hann telur
að afstaða ríkisstjórnarinnar í því
máli kunni að hafa á framboð okkar
til öryggisráðsins. Telur hæstvirtur
utanríkisráðherra virkilega að sú af-
staða skipti engu máli? Auðvitað
skiptir hún máli. Ég tel að hæstvirtur
utanríkisráðherra muni aldrei geta
með sæmilegu móti varið þá ákvörð-
un að teyma okkur Íslendinga nauð-
uga til fylgilags við Bandaríkjamenn í
Írak.“
Sólveig Pétursdóttir, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins og formaður ut-
anríkismálanefndar þingsins, gerði
EES-samninginn m.a. að umtalsefni
og sagði að hann væri einn mikilvæg-
asti samningur Íslands á viðskipta-
sviðinu.
EES-samningnum fagnað
„Nú hafa EES- og EFTA-ríkin
undirritað samningana um stækkun
EES-svæðisins og er það sérstakt
fagnaðarefni. Vafalaust bíða okkar
ný tækifæri á enn stærri markaði.
Hæstvirtur utanríkisráðherra hefur
látið í ljós efasemdir um að Evrópu-
sambandið fáist til að endurskoða
samninginn, þrátt fyrir að það hafi
gefið það skýrt til kynna í upphafi
stækkunarferilsins. Það er visst
áhyggjuefni að ekki skuli vera hægt
að treysta því betur sem kemur að
Evrópusambandinu. Þetta er atriði
sem ég tel rétt að utanríkismálanefnd
skoði vel næstu mánuði.“
Steingrímur J. Sigfússon, formað-
ur VG, kvaðst ekki gera athugasemd-
ir við það að í ræðu ráðherra væri að-
allega einblínt á framboðið í
öryggisráðinu. Hann sagði þó að það
væri umhugsunarefni ef verið væri
að gefa þann tón að öll utanríkismál á
Íslandi og uppbygging utanríkisþjón-
ustunnar og áherslur myndu næstu
árin meira og minna snúast um fram-
boðið.
Síðar í ræðu sinni vísaði Steingrím-
ur til ummæla Halldórs um umbóta-
viðleitni Kofi Annans. „Ég fagna því
að opinberlega er afstaða Íslands sú
að við styðjum viðleitni Kofi Annans
til endurskipulagningar á starfsemi
öryggisráðsins,“ sagði hann en tók
fram að miklar efasemdir væru uppi
um að það næðist nokkurn tíma fram
að ganga. „Þeirri skoðun vex fylgi,
a.m.k. meðal fræðimanna á þessum
sviðum, að kannski verði að endingu
eina leiðin að leggja öryggisráðið nið-
ur og stofna á grunni þess nýja stofn-
un; einhvers konar framkvæmda-
stofnun öryggismála, þar sem gamla
neitunarvaldið verður alls ekki til
staðar,“ sagði hann. „Ég tel að Ísland
sem smáríki ætti að taka það alvar-
lega til athugunar að skipa sér í hóp
þeirra ríkja sem fremst eru og lengst
vilja ganga í því að endurskipuleggja
þetta kerfi.“
Gagnrýnir útþensluna
Guðjón A. Kristjánsson, formaður
Frjálslynda flokksins, gerði kostnað
vegna utanríkisþjónustunnar m.a. að
umtalsefni. Hann sagði að utanríkis-
þjónustan hefði þanist mikið út á
undanförnum árum. „Útgjöld utan-
ríkisráðuneytisins voru tveir millj-
arðar kr. árið 1996 skv. ríkisreikn-
ingi. Þau voru hins vegar orðin 5,5
milljarðar á síðasta ári. Aukningin á
þessum sex árum er um 170% en vísi-
tala neysluverðs hækkaði á sama
tíma um 26%. Sendiráðum Íslands
fjölgaði úr átta í fjórtán. Stofnkostn-
aður við sendiráð Íslands í Japan var
700 milljónir. Árlegur rekstrarkostn-
aður er þar um 100 milljónir.“ Guðjón
sagði að því væri gjarnan haldið fram
að sendiráð skiptu sköpum varðandi
útflutning Íslendinga. „Samkvæmt
nýjustu fréttum hafa viðskipti við
Japan minnkað á þeim tíma sem lið-
inn er frá því 700 milljónum var varið
til að opna sendiráðið,“ sagði hann.
Þetta benti m.ö.o. til annars en að
sendiráð skipti sköpum varðandi út-
flutning.
ÞINGMENN komu til Alþingis í gær til að hlýða á ræðu Halldórs Ásgríms-
sonar um það hvað felst í framboði Íslands til sætis í öryggisráði Samein-
uðu þjóðanna. Hér er einhver á hraðferð úr þingskálanum til þingsalarins.
Morgunblaðið/Jim Smart
Þrammað í þingsalinn
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra fjallaði um framboð til öryggisráðs SÞ á Alþingi
Ákvörðun um
framboð til
öryggisráðs SÞ
markar tímamót
Halldór
Ásgrímsson
ÞEIR frambjóðendur til stjórnar
Heimdallar sem telja sig hafa verið
beitta órétti í síðustu kosningum til
stjórnar hafa lagt fram kæru til
miðstjórnar Sjálfstæðisflokksins
vegna aðalfundar Heimdallar 1.
október sl., og krefjast kærendur
þess að miðstjórn beini þeim til-
mælum til stjórnar Heimdallar, að
þegar í stað verði boðað til nýs að-
alfundar. Þá er óskað eftir að mið-
stjórn úrskurði um lögmæti aðal-
fundarins og hvort eðlilega og
löglega hafi verið staðið að fram-
kvæmd hans og skipulagi. Þá vilja
kærendur einnig að könnuð verði
meint misnotkun á aðstöðu og eign-
um flokksins í kosningabaráttunni.
Í kærunni er því haldið fram að
fráfarandi stjórn Heimdallar hafi
þverbrotið viðteknar lýðræðis- og
hlutleysishefðir í aðdraganda og við
framkvæmd stjórnarkjörsins 1.
október. Því til stuðnings benda
kærendur m.a. á þá ákvörðun for-
manns og stjórnar að neita fram-
boði kærenda um aðgang að kjör-
skrá og félagatali Heimdallar á
sama tíma og lykilaðilar í mótfram-
boðinu hafi haft aðgang að hvoru
tveggja. Þá er það gagnrýnt að
stjórn félagsins hafi séð nánast
sjálf um alla framkvæmd og und-
irbúning stjórnarkjörsins í stað
þess að fela það hlutlausri kjör-
stjórn og telja kærendur það sér-
lega ámælisvert í ljósi þess að
stjórnin hafi stutt annað framboðið
og verið virk í kosningabaráttunni.
Jafnframt er gagnrýnd sú
ákvörðun stjórnar að fresta fyrir-
töku nýskráninga, að fyrirvaralítið
hafi reglum um framkvæmd aðal-
fundarins verið breytt og að fram-
boði kærenda hafi verið neitað um
upplýsingar og aðgang að fundar-
gerðum stjórnar Heimdallar sem
lutu að undirbúningi og fram-
kvæmd kosninganna.
Brot á reglum og
hefðum flokksins
Þá telja kærendur að ákvarðanir
fyrrverandi og núverandi stjórnar
Heimdallar um að neita 1.152 að-
ilum um inngöngu í flokkinn feli í
sér brot á reglum og hefðum
flokksins. „Niðurstaða kærenda
varðandi höfnun 1152 nýskráninga
er því sú að málefnalegar forsendur
fyrir ákvörðun hafi skort, lög
flokksins rangtúlkuð, meðalhófs-
reglna ekki gætt og því sé um vald-
þurrð að ræða, þ.e. fráfarandi og
núverandi stjórn Heimdallar hafi
með ákvörðunum sínum farið út
fyrir valdheimildir sínar,“ segir í
kærunni.
Kærendur óska einnig eftir áliti
miðstjórnar á því sem kallað er
„augljóst ójafnræði“ milli framboð-
anna, þ.e. þegar starfsmenn nota
fjöldapóstsendingar frá netfangi
flokksins í þágu annars framboðs-
ins og nota félagsheimili Sjálfstæð-
isflokksins sem kosningamiðstöð
sama framboðs á meðan hitt þarf að
leigja húsnæði fyrir eigin kostnað á
frjálsum markaði.
Fyrrverandi frambjóðendur kæra til miðstjórnar Sjálfstæðisflokksins vegna aðalfundar Heimdallar
Miðstjórn beiti sér fyrir
nýjum aðalfundi