Morgunblaðið - 14.11.2003, Blaðsíða 26

DAGLEGT LÍF
26 FÖSTUDAGUR 14. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
N
O
N
N
I
O
G
M
A
N
N
I
I
Y
D
D
A
/
si
a
.i
s
/
N
M
0
8
5
1
6
Tölum saman
fia› er ód‡rara en flú heldur!
flegar flú hringir úr heimilissímanum.
15 mínútna símtal innanlands á kvöldin
og um helgar kostar innan vi› 20 krónur
15 20/ kr.mín
- á kvöldin og um helgar
MIÐVIKUDAGURINN ínítjándu viku sumars erfrátekinn hjá Þóri Kjart-
anssyni íþróttakennara í Reykja-
vík, systkinum hans og fjölskyldum
þeirra, fyrir fýlaveiðar á Mýrdals-
sandi. Öll eru sammála um að gam-
an sé og nauðsynlegt að halda í
gamlar hefðir og einu sinni til
tvisvar á ári er slegið upp fýla-
veislu sem í leiðinni er hálfgert
ættarmót.
Þau systkinin, Þórir, Eyrún, Sig-
rún og Sveinn, ásamt Jóni sem nú
er látinn, eru alin upp í Vík í Mýr-
dal en fóru í sveit á sumrin til afa
síns og ömmu í Norðurhjáleigu í
Álftaveri. Þar búa nú frændur
þeirra Böðvar og
Júlíus Jónssynir
og leigja af al-
nafna Þóris, eig-
anda Hjörleifs-
höfða, þennan
ákveðna dag á
hverju sumri til
að veiða fýl á sandinum. Þennan
dag ber yfirleitt upp í kringum
mánaðamótin ágúst-september og
Þórir hefur ekki misst úr veiðiferð
í yfir tuttugu ár.
Yfirleitt eru þau tíu saman á
veiðum og aflinn í hverri ferð er
um 60–70 fuglar en mikið af fýl er
á þessum slóðum. Það eru feitir og
pattaralegir fýlsungar sem eru
veiddir á sandinum þegar þeir ná
sér aðeins á flug úr bjarginu. Hóp-
urinn eltist við þá á sandinum og
rotar þá með priki en ef þeir kom-
ast út á sjó er þeim borgið. Fýllinn
er þekktur fyrir að æla á fólk sem
nálgast hann „en maður passar sig
bara á því,“ segir veiðimaðurinn
vani sem stundum er kallaður fýla-
maðurinn, eins og hinir sem halda
á veiðar.
Sviðinn og saltaður
Fýlaveiðar eru skaftfellskur sið-
ur sem Þórir ólst upp við og hann
segist ekki vilja láta hann falla í
gleymsku. Eiginkona hans, Frið-
björt Jensdóttir,
ættuð úr Djúp-
inu, er hjart-
anlega sammála.
Hún segir að
sumum finnist
þetta kannski
harðneskjulegar
veiðar. „En við búum nú á Íslandi
og höfum gott af því að kynnast
gömlum aðferðum sem notaðar
hafa verið til að komast af.“
Aflinn er verkaður í Norð-
urhjáleigu, bundið er fyrir hálsinn
á fuglinum strax og hann hefur
verið aflífaður svo spýjan sem fýll-
inn er þekktur fyrir leki ekki út.
Síðan er fuglinn reyttur og sviðinn,
fýllinn skorinn í sundur á sér-
stakan hátt að hætti ömmu Þóris í
Norðurhjáleigu, innvolsið hreinsað
út, kjötið flatt út og saltað í pækil
ofan í tunnu sem geymd er í kaldri
geymslu þar til að fýlaveislu kem-
ur, sem oftast er eftir áramót, jafn-
vel ekki fyrr en í maí. „Kjötið er
betra því lengur sem það liggur í
pæklinum,“ segir Þórir.
Saltkjöt fyrir aumingjana
Dætur Þóris og Friðbjartar, Pál-
ína, Þórhildur og Guðmunda, og
tengdasynirnir Kristján og Viggó
taka fullan þátt í að viðhalda hefð-
inni, eins og börn og tengdabörn
systkina Þóris, að ógleymdum föð-
ur hans sem er fæddur og uppalinn
í Vík. Öllum finnst fýlaveislurnar
ómissandi og stemningin er góð
þegar 30–40 manns úr sömu fjöl-
skyldu koma saman. Það eru bara
þeir fullorðnu sem fara á veiðarnar
en allar kynslóðir mæta til fýla-
veislu og verða að minnsta kosti að
smakka á kræsingunum. Áður en
fuglinn er eldaður er hann vel út-
vatnaður og svo borinn fram soð-
inn með rófum og kartöflum. „Svo
er líka saltkjöt „fyrir aumingjana“
eins og Þórir orðar það hlæjandi.
Annars bragðast fýlskjötið líkt
og saltkjöt, að sögn þeirra hjóna.
Lýsisbragð er þó nokkuð, en það
er aðallega í fillunni, þ.e. hamnum
og fitulaginu fyrir innan hann.
Sumir borða hvort tveggja, filluna
og kjötið, en aðrir bara kjötið. Það
eru þá aðallega byrjendurnir, að
sögn Þóris. Friðbjört segir að
henni hafi strax þótt fýllinn góður
þegar hún kom inn í fjölskylduna.
„Þetta er eiginlega endahnúturinn
á inntöku nýrra meðlima í fjöl-
skylduna, fólk er ekki samþykkt
fyrr en það hefur samþykkt fýl-
inn,“ segir hún þó meira í gríni en
alvöru.
Fleiri hefðir
Í ljós kemur að fýlaveiðar og
-veislur eru ekki einu hefðirnar
sem hafðar eru í heiðri í þessari
fjölskyldu. Stórfjölskyldan kemur
líka saman fyrir jól og páska hjá
Eyrúnu systur Þóris og Hauki
mági hans, og bakar flatkökur eftir
uppskrift Þórhildar Jónsdóttur,
móður Þóris, sem var þekkt fyrir
flatkökubakstur þegar hún var
ráðskona hjá Landssímanum á ár-
um áður. „Þessar flatkökur verður
að baka á þykkri járnplötu yfir
gasloga og þær eru ómissandi með
jólahangikjötinu,“ segir Þórir.
Tengdasynirnir hafa ekki síður
tekið flatkökunum opnum örmum
en fýlnum. Flatkökubaksturinn er
m.a.s. farinn að berast yfir í fjöl-
skyldu tengdasonarins Kristjáns á
Ísafirði. Friðbjört hlær við tilhugs-
unina þegar hún talaði við tengda-
föður dóttur sinnar á Ísafirði,
Flosa Kristjánsson, og sá þóttist
kvarta yfir hefðum sem hann hefur
víst gaman af þrátt fyrir allt: „Það
er nú flest sem farið er að troða
upp á mann. Maður er látinn éta
helvítis múkkann, baka flatkökur
og hvað verður það þriðja?“
Flatkökur
Þórhildar Jónsdóttur
2 kg hveiti
2 hnefar haframjöl
1 góð tsk. salt
1,8 l sjóðandi vatn
Allt sett saman í stóra skál eða
fat, hrært út með heita vatninu og
hnoðað. Flatt út og skornar kringl-
óttar kökur með diski. Pikkað
með gaffli og bakað við góðan
hita á járnplötu yfir gasloga eða á
eldavélarhellu.
Bráðin: Ekki eru allir jafn hrifnir af leggja sér fýlskjöt til
munns, en öðrum þykir það mesti herramannsmatur.
Morgunblaðið/Ómar
Kunna til verka: Systurnar Sigrún og Eyrún láta sig ekki
muna um að reyta fýl í tugavís.
Fýlaveisla stórfjölskyldunnar: Þórir við borðsendann í hópi ættmenna. Fýll
á borðum og saltkjöt fyrir aumingjana.
Flatkökubakstur: Kristján Flosa-
son, tengdasonur Þóris, og feðg-
arnir Kjartan og Þórir.
Fýlaveiðar og
flatkökubakstur

HEFÐIR
Öllum finnst fýlaveisl-
urnar ómissandi og
stemningin er góð þegar
30–40 manns úr sömu
fjölskyldu koma saman.
Á veiðum: Sigrún Kjartansdóttir, systir Þóris, Eyþór, systur-
sonur hennar, með bráðina og sonur hennar, Kjartan Þór.
steingerdur@mbl.is
BANDARÍSKA fyrirtækið Brush Brush Brush hf. hefur
opnað heimasíðuna ToothbrushExpress.com þar sem
nálgast má ýmsar tannhirðuvörur í áskrift.
Hægt er að panta tannbursta frá öllum helstu fram-
leiðendum, sem og tannþráð, -stöngla, tungusköfu og
myntur, ef út í það er farið.
Jafnframt geta notendur lesið sér til um tannheilsu
manna og dýra, pantað tannhirðuvörur fyrir ferfæt-
linga og fræðst um uppruna tannburstans.
Áskriftargjöld ráðast af því hvort um er að ræða full-
orðinsbursta, barnatannbursta eða bursta fyrir gervi-
tennur. Einnig skiptir máli hvort burstinn er rafknúinn
og hversu oft kaupandi vill endurnýja tannhirðukost-
inn.
Þá er boðið upp á gjafakort og endurvinnslu.
Samtök bandarískra tannlækna mæla með því að
fólk skipti um tannbursta á 3-4 mánaða fresti og fyrr ef
burstahárin eru farin að trosna. Fram kemur að helm-
ingur Bandaríkjamanna nýti sér ekki reglulega tann-
læknisþjónustu og að þriðjungur þeirra skipti ekki jafn
oft um bursta og æskilegt sé. Skiptir meðalmaðurinn
um tannbursta 1,9 sinnum á ári, að því er segir á
heimasíðunni.
Þjónustan er einungis veitt innan Bandaríkjanna.
Tannburstar í áskrift

HEIMILI
Karíus og Baktus: Almennileg tannhreinsun og góður
tannbursti gagnast best í baráttunni við bakteríurnar.