Morgunblaðið - 16.11.2003, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 2003 11
„Ég verð með þessum samningi, ef af verður,
hættur allri starfsemi á Íslandi.“
Jón Ólafsson aðaleigandi Norðurljósa um sölu hans á
hlut sínum í Norðurljósum og öllum öðrum umsvifum
hans á Íslandi.
„Ég er þeirrar skoðunar að það sé tímabært,
og þótt fyrr hefði verið, að huga að þessum
málum hér á Íslandi, því það stefnir í enn
meiri samþjöppun og fákeppni.“
Steingrímur J. Sigfússon, formaður Vinstri grænna,
um eignarhald á íslenskum fjölmiðlum.
„Í mínu tilfelli fannst mér söngurinn velja
mig, en ekki ég hann.“
Óperusöngkonan heimskunna, Kiri Te Kanawa, fyrir
tónleika sína í Háskólabíói.
„Það eina sem læknirinn fann var vírusinn
sem veldur andúð á kommúnisma, en ég vissi
nú fyrir að ég væri haldinn honum.“
Silvio Berlusconi, forsætisráðherra Ítalíu, galvaskur
eftir árlega læknisskoðun.
„Til viðbótar beingreiðslum, sem þeir njóta
nú þegar, þarf að nota enn meira af pen-
ingum skattborgaranna til að greiða niður
þessa framleiðslu.“
Jóhannes Gunnarsson, formaður Neytendasamtak-
anna, gagnrýnir 140 milljóna króna styrk ríkisstjórn-
arinnar til sauðfjárbænda.
„Það væri glapræði ef Evrópuþjóðir færu að
láta Bandaríkjahatur hafa áhrif á utanrík-
isstefnu sína.“
Breski forsætisráðherrann Tony Blair leggur áherslu á
mikilvægi sambandsins milli Evrópu og Bandaríkjanna í
kjölfar vaxandi umræðu um bresti í Atlantshafs-
samstarfinu.
„Ég sagði þeim að mér þætti ósiðlegt að
tengja svona viðskipti við eitthvað sem menn
kalla bókagagnrýni og hafnaði því.“
Hrannar Björn Arnarsson, forstöðumaður sölu- og
markaðsmála hjá Eddu-útgáfu, kveðst hafa fengið til-
boð um jákvæða bókaumfjöllun í þættinum Ísland í dag
á Stöð tvö gegn greiðslum.
„ … ég hef minnkandi trú á því að það verði
að veruleika, þannig að við verðum að búa við
samninginn eins og hann er.“
Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra efast um
áhuga Evrópusambandsins á endurskoðun EES-
samningsins.
„Ýmis ummæli bandarískra embættismanna
um íslam og múslima sýna greinilega fram á
að þeir þekkja hvorki íslam né múslima, ekki
frekar en þeir þekkja Írak, Mið-Austurlönd
eða lýðræði.“
Hamid Reza Asefi, talsmaður íranska utanríkisráðu-
neytisins, brást reiður við ummælum Colins Powells,
utanríkisráðherra Bandaríkjanna, um klerkaveldið í Ír-
an, og bætti við að það væri með ólíkindum að núver-
andi Bandaríkjastjórn, sem komist hefði til valda í
krafti kosningasvika, gagnrýndi önnur ríki fyrir skort á
lýðræði.
„Og það á að bjóða henni sex mánaða laun.“
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir alþingismaður ber
saman starfslokakjör fyrrverandi framkvæmdastýru
Jafnréttisstofu og tveggja fyrrverandi forstjóra
Byggðastofnunar, en við annan þeirra var samið um
tveggja ára laun frá starfslokum.
„Ég er tilbúinn að leggja til við forsetann að
við aukum liðsstyrk okkar ef það er sann-
arlega í þágu þjóðarinnar.“
Donald Rumsfeld, varnarmálaráðherra Bandaríkjanna,
um fjölda bandarískra hermanna í Írak.
Heimildir: Morgunblaðið, AFP
Reuters
Bandarískur hermaður stendur ráðvilltur í þéttum gróðri. Hann er í herdeild, sem nú leitar liðs-
manna Saddams Husseins í Írak.
Ummæli vikunnar
Leitað að Saddam
Lífið hefur gjörbreyst til batnaðar fyr-ir sumar afganskar konur á undan-förnum tveimur árum. Þúsundirstúlkna hafa sest á skólabekk ogfjöldi kvenna hefur snúið aftur út á
vinnumarkaðinn. Margar hafa kastað búrk-
unni, skikkju sem hylur líkamann frá toppi til
táar og þeim var gert skylt að klæðast á valda-
tíma talíbana. En mannréttindasamtök og
kvennahreyfingar segja samt sem áður að til-
koma nýrra valdhafa í Afganistan hafi í raun
litlu breytt fyrir mikinn meirihluta kvenna í
landinu.
Vart þarf að rifja upp þá hneykslan og gagn-
rýni sem meðferð hinna bókstafstrúuðu talíb-
ana á konum vakti víða um heim. Í valdatíð
þeirra var stúlkum bannað að ganga í skóla,
konum var meinað að stunda vinnu utan heim-
ilis og þær máttu ekki fara út úr húsi nema í
fylgd karlkyns ættingja, svo nokkuð sé nefnt.
Konur voru raunverulega ofurseldar valdi
karlmanna að öllu leyti.
Þessum kvöðum hefur formlega verið aflétt,
en víðast hvar um landið eru konur þó undir
miklum þrýstingi að klæðast búrkunni og talið
er að meirihluti afganskra stúlkna fari enn á
mis við skólagöngu. Viðhorf bókstafstrúar-
manna til stöðu og hlutverks kvenna í sam-
félaginu eiga sterkan hljómgrunn, þrátt fyrir
að þeir hafi tapað völdum. Kúgun kvenna í Afg-
anistan á sér heldur ekki einvörðungu trúar-
legar rætur. Fornar ættbálkahefðir, sem sam-
rýmast lítt vestrænum hugmyndum um
mannréttindi og kvenfrelsi, eru ennþá hafðar í
heiðri af stórum hluta landsmanna.
Erfitt fyrir konur að sækja rétt sinn
Mannréttindasamtök á borð við Amnesty
International og Human Rights Watch hafa
birt ítarlegar skýrslur á undanförnum vikum
og mánuðum, þar sem fram kemur að staða
kvenna í Afganistan er almennt á litið ennþá
mjög bágborin. Konur og jafnvel stúlkur á
barnsaldri eru enn neyddar til að ganga í
hjónaband gegn vilja sínum, oft með mun eldri
körlum. Staða kvenna gagnvart karlmönnum
innan fjölskyldunnar er afar veik, stór hluti
kvenna verður fyrir heimilisofbeldi og hættan
á nauðgunum og öðru kynferðisofbeldi er sögð
mikil.
Í skýrslu frá Human Rights Watch kemur
fram að hópar vopnaðra manna, oft á vegum
ættbálkahöfðingja eða stríðsherra, ógni þeim
réttindum sem konur hafa öðlast frá falli talíb-
anastjórnarinnar með ofbeldisverkum eða hót-
unum um ofbeldi. Víða sé stúlkum og konum
þannig ókleift að sækja skóla eða stunda vinnu
utan heimilis, af ótta við barsmíðar og nauðg-
anir.
Konur eiga ennfremur erfitt með að sækja
rétt sinn fyrir dómstólum og í nýlegri skýrslu
Amnesty segir að dómskerfið hafi beinlínis
brugðist þeim. Ásakanir um kynferðisofbeldi
eru sjaldnast rannsakaðar, en konum er hins
vegar gjarnan refsað harðlega fyrir hjúskap-
arbrot og samneyti við karlmenn utan hjóna-
bands. Í skýrslunni er harðri gagnrýni beint að
alþjóðasamfélaginu fyrir að hafa ekki lagt
meiri áherslu á að bæta stöðu kvenna í Afgan-
istan í kjölfar stríðsins fyrir tveimur árum.
Vonir bundnar við nýja stjórnarskrá
Vonir eru bundnar við að réttindi kvenna
verði betur tryggð með nýrri stjórnarskrá,
sem til stendur að samþykkja í desember.
Stjórnarskránni er ætlað að vera grundvöllur
undir lýðræðislega stjórnarhætti í landinu, en
forsetakosningar eiga að fara fram í júní á
næsta ári. Ýmsir vilja þó meina að í drögum að
stjórnarskránni, sem lögð voru fram fyrr í
þessum mánuði, sé ekki nógu skýrt kveðið á
um jafnrétti kynjanna. Þeirra á meðal er
Mahbuba Hoquqmal, ráðherra málefna
kvenna í bráðabirgðastjórn Hamids Karzais.
Hún hefur stýrt starfi nefndar sem leggur til
að jafnréttisákvæðum verði bætt við drögin,
meðal annars í þá veru að óheimilt verði að
neyða konur til að ganga í hjónaband, að eign-
arréttur kvenna verði tryggður og að þær njóti
jafnræðis gagnvart dómstólum.
Þá hafa komið fram kröfur um að tekið verði
skýrt fram í stjórnarskránni að konur og karl-
ar eigi að standa jafnfætis, en í drögunum segir
einungis að allir borgarar skuli vera jafnir fyrir
lögum.
En jafnvel þótt umræddar breytingar á
drögunum nái fram að ganga er alls óvíst að
unnt verði að framfylgja ákvæðum stjórnar-
skrárinnar. Stjórnin í Kabúl hefur í raun lítil
áhrif utan höfuðborgarinnar og stór hluti
landsins lýtur valdi stríðsherra eða er stjórn-
laus með öllu.
Heimildir
Amnesty International, Human Rights Watch, AFP,
AP, BBC, The New York Times, The Washington Post.
Staða afganskra kvenna
enn mjög bágborin
Nú þegar tvö ár eru liðin frá því að
talíbanar voru hraktir frá völdum í
Afganistan er enn langur vegur frá
því að staða kvenna í landinu geti
talist viðunandi. Aðalheiður Inga
Þorsteinsdóttir veltir fyrir sér
hvort konur í Afganistan séu enn
ofurseldar valdi karlmanna.
adalheidur@mbl.is
Reuters
Afganskur maður hjálpar eiginkonu sinni, sem er við það að ala barn, af baki asna nálægt sjúkra-
húsi í borginni Faizabad í síðasta mánuði. Fyrir hver fimmtán börn sem koma í heiminn í Afganist-
an lætur ein móðir lífið í fæðingu.
FYRSTA afganska stúlkan til að taka þátt í alþjóðlegri
fegurðarsamkeppni í meira en þrjátíu ár fékk á dög-
unum kaldar kveðjur frá ráðamönnum í fæðing-
arlandi sínu.
Vida Samadzai, sem er 25 ára gamall námsmaður
við háskóla í Kali-
forníu, fékk sérstök
verðlaun fyrir bar-
áttu í þágu góðs mál-
staðar er hún tók
þátt í keppninni um
„ungfrú jörð“ í Man-
ila á Filippseyjum
fyrr í þessum mán-
uði, en í Bandaríkj-
unum hafði hún átt
þátt í stofnun sam-
taka er hafa það að
markmiði að vekja
athygli á hlutskipti
kvenna í Afganistan.
„Ég vildi vekja fólk
til vitundar um að
afganskar konur eru
hæfileikaríkar,
greindar og fallegar,“
sagði Samadzai um
þátttöku sína í feg-
urðarsamkeppninni.
Kvaðst hún fegin því
að fæðingarland sitt
væri laust undan oki
talibana, en hún flutt-
ist til Bandaríkjanna
árið 1996, um það
leyti sem þeir voru að ná meirihluta landsins á sitt
vald.
En það vakti ekki ánægju meðal ráðamanna í Kab-
úl þegar myndir birtust í heimspressunni af Sam-
adzai á efnislitlum sundfötum. Ráðherra kvennamála
í bráðabirgðastjórn Afganistans fordæmdi hana fyrir
þátttöku í keppninni og sagði hana ekki fulltrúa fyrir
afganskar konur. Lét ráðherrann þau ummæli falla að
það væri ekki í þágu kvenfrelsis að koma fáklædd
fram, heldur eingöngu til þess fallið að skemmta karl-
mönnum. Ráð trúfræðinga í Kabúl lýsti því enn-
fremur yfir að framkoma Samadzai bryti í bága við
lög íslams og varaforseti hæstaréttar Afganistans
sagði hana hafa svikið afganska menningu og hugs-
anlega gerst brotlega við lög.
Jafnvel forystukonur kvennahreyfinga í Afganist-
an lýstu efasemdum um að þátttaka hennar í fegurð-
arsamkeppninni hefði verið heppileg. „Ég tel að þetta
hafi verið mistök,“ hafði Washington Post eftir Jam-
ila Mujahid, ritstjóra kvennatímarits og sjónvarps-
fréttakonu í Kabúl. „Við ráðleggjum konum að hylja
sig með slæðum er þær berjast fyrir réttindum sín-
um, því annað er aðeins vatn á myllu andstæðinga
okkar og þeir eru mjög valdamiklir,“ sagði Mujahid.
En aðrir hafa bent á tvískinnunginn í málflutningi
bókstafstrúarmanna. „Þessi unga kona er að reyna
að breyta ímynd afganskra kvenna og á vissan hátt
er hún þannig að berjast fyrir réttindum þeirra,“
sagði Sayeed Daud, ritstjóri dagblaðs í Kabúl sem
birti ljósmynd af Samadzai á sundfötunum umdeildu.
„Menn halda því fram að þetta samræmist ekki
menningu okkar, en hvað um allt blóðbaðið sem hér
hefur átt sér stað undanfarin ár? Það er ekki hluti af
menningu okkar heldur.“
Fegurðardrottning
fordæmd
Fegurðardrottningin
Vida Samadzai.
Reuters