Morgunblaðið - 16.11.2003, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
G
eltið í Monza
heyrist langt
út í uppljómað-
an garðinn við
Starhagann.
Hvutta er aug-
ljóslega ekkert
um gestakom-
una gefið. Ekki líður þó á löngu þar til
hann er kominn með nefið niður í
tösku ljósmyndarans og lætur sér
ekki segjast fyrr en Ingibjörg tekur
hann varfærnislega í fangið. Tinni
litli hefur sig minna í frammi og stillir
sér upp eins og þaulvön ljósmynda-
fyrirsæta í fangi Bjarna, annars fóst-
ursona Ingibjargar, á meðan myndin
er tekin. Eftir myndatökuna eru bæði
Bjarni og bróðir hans Andrés Jón
fljótir að hverfa á braut enda upp-
teknir eins og annað ungt fólk á
kvöldin.
„Monzi er svolítið líkur mér,“ hvísl-
ar Ingibjörg og bendir á Monza undir
sófaborðinu eftir að við erum orðnar
einar í stofunni með hundunum
tveimur. „Hann hefur ákaflega ríka
þörf fyrir að reyna að stjórna aðstæð-
um sínum. Hundarnir flaðra yfirleitt
báðir upp um mig þegar ég kem frá
útlöndum. Eftir dálítið kjass man
Monzi svo eftir því að hann var yf-
irgefinn og sest upp í stiga og þykist
horfa upp í aðra átt. Tibet spaniel
hundar eins og Monzi eru yfir 1.000
ára gamalt kyn ræktað af Tíbet-
munkum. Hundarnir voru vinnu-
hundar, sneru bænahjólum, stóðu
vörð og héldu á munkunum hita á
nóttunni. Tinni er mun afslappaðri.
Hann er svokallaður pomeranian og
þar af leiðandi skyldur íslenska hund-
inum,“ segir Ingibjörg og eins og til
að sanna þessi orð húsmóður sinnar
skríður Tinni laumulega upp í kjöltu
blaðamannsins.
Strákastelpa í vesturbænum
Við tölum um húsið og Ingibjörg
segist aðeins hafa búið í tveimur hús-
um um ævina. „Við fluttum hingað af
Miklubraut 40 þegar ég var þriggja
og hálfs árs. Við systurnar ólumst
upp með foreldrum okkar og afa og
ömmu í móðurætt og lengst af bjó
móðurbróðir minn Jón Eiríksson líka
í húsinu. Við tvö erum þau einu á lífi
úr þessum hópi.
Húsið vakti enga sérstaka hrifn-
ingu hjá mér í upphafi. Ég vildi frek-
ar eiga heima í litlu íbúðinni á Miklu-
braut og saknaði þess að hafa ekki
fleiri krakka að leika við. Með tím-
anum byggðist hverfið upp og krökk-
unum fjölgaði. Annars þurfti ég í
sjálfu sér aldrei að kvarta yfir því að
mig vantaði félagsskap því við syst-
urnar ég og María, sem var 6 árum
eldri, vorum alla tíð mjög samrýndar.
María lést árið 1980.
Vilhelm G. Kristinsson bjó líka í
húsinu í 18 ár. Við urðum miklir mát-
ar og ólumst upp nánast eins og hálf-
systkini. Flestir leikfélagar mínir í
nágrenninu voru einmitt strákar. Ég
var svona strákastelpa og valdi bófa-
hasar yfirleitt fram yfir dúkkuleiki.
Stundum var ég reyndar með stelp-
unum, t.d. hjálpaði ég þeim oft að
skipuleggja búleiki. Hins vegar
nennti ég ómögulega að taka þátt í
sjálfum leiknum.“
Þú hefur væntanlega verið dálítið
stjórnsöm? „Já – stjórnsöm og fram-
kvæmdaglöð.“
Hvernig mæltist þessi áhugi þinn á
bófahasar fyrir heimafyrir? „Pabbi
kvartaði aldrei. Þvert á móti hafði
hann gaman að því að láta mig hjálpa
sér við ýmis verk, t.d. að bera grjót og
húsgögn. Mamma var ekki jafnhrifin
af gangi mála. Hún gekk á eftir hon-
um með athugasemdir um hvað í
ósköpunum hann væri að láta barnið
gera. Ég var á fermingaraldri þegar
henni var loks nóg boðið og sendi mig
í Tískuskóla Andreu til að læra kven-
lega framkomu. Á námskeiðinu lærði
ég að sitja svona, svona eða svona,“
segir Ingibjörg og leggur fæturna
settlega til hliðanna og beint fram.
„Við áttum alls ekki að tala við stráka.
Ekki að halda í handrið, frekar að láta
okkur rúlla niður stiga, ekki að fara
inn í sjoppu, frekar að verða úti. Ég
verð að viðurkenna að mér fannst
margt af þessu afskaplega fyndið og
fráleitt. Mamma hefur væntanlega
ekki verið á sama máli. Ef hún hefði
fengið að ráða hefði ég örugglega
hvorki farið í bófahasarinn né verka-
lýðshreyfinguna í upphafi.“
Eðlislægur áhugi
Tinni kemur sér vel fyrir í fangi
blaðamannsins á meðan Ingibjörg
svarar því hvaðan áhuginn á verka-
lýðsmálum sé sprottinn. „Ég held að
ég hafi í raun erft eðlislægan áhuga
pabba á því að gæta hagsmuna ann-
arra. Pabbi var alltaf að reyna að
hjálpa einhverjum. Ef hann heyrði af
einhverjum erfiðleikum átti hann til
að biðja um viðtal hjá einhverjum
stjórnmálamanni til að leysa málið.
Hér var alltaf fullt af fólki í mat og
kaffi að ræða alls konar þjóðþrifamál.
Ég leiddist inn í verkalýðshreyf-
inguna eftir að ég hóf störf hjá Flug-
leiðum árið 1973. Við lentum í ein-
hverjum vandræðum hjá fyrir-
tækinu. Ég beitti mér að sjálfsögðu
til að leysa vandann og datt þar með á
bólakaf ofan í verkalýðshreyfinguna.
Ég tók sæti í stjórn VR árið 1976 og
var þar þangað til ég tók við Lands-
sambandi íslenskra verzlunarmanna
árið 1989,“ svarar Ingibjörg.
„Stundum er talað um að verka-
lýðshreyfingin sé ekkert nema bolsj-
evismi en verkalýðshreyfingin bygg-
ist á kristinni hugsun sem er einmitt
einn af grunneðlisþáttunum í sjálfri
mér. Ég er trúuð manneskja og lifi í
þeirri trú að fólk eigi að láta gott af
sér leiða,“ heldur Ingibjörg áfram og
tækifærið er notað til að forvitnast
um hvort pólitík hafi samt ekki gegnt
veigamiklu hlutverki í verkalýðs-
hreyfingunni áður fyrr. „Jú, blessuð
vertu – pólitík skipti öllu máli. Ég
varð reyndar ekki mikið vör við póli-
tíska togstreitu innan VR. Hins vegar
voru fyrstu Alþýðusambandsþingin
mín skelfileg reynsla að þessu leyti.
Ég man að einu sinni biðum við heila
nótt á meðan tekist var á um mið-
stjórnaruppstillingu þar sem taka
þurfti tillit til félaga, landshorna og
pólitískra flokka. Pólitísk togstreita
heyrir sem betur fer nánast sögunni
til í verkalýðshreyfingunni núna,“
svarar Ingibjörg og tekur fram að
fagmennska sé orðin mun meiri í
verkalýðshreyfingunni en áður.
„Andstæðurnar í pólitíkinni eru held-
ur ekki jafnáþreifanlegar og áður. Ég
hef meira að segja heyrt ungt fólk ný-
komið með kosningarétt kvarta sáran
yfir því að erfitt sé að greina muninn
á milli flokkanna.“
Tinni er farinn að heimta freklega
athygli blaðamannsins þegar Ingi-
björg svarar því á hvern hátt kjör og
vinnuaðstæður verslunarfólks hafi
breyst frá árinu 1976. „Fyrst vil ég
taka fram að samsetning hópsins hef-
ur tekið töluverðum breytingum á
tímabilinu, þ.e. afgreiðslufólki hefur
fækkað á meðan starfsmönnum í
ýmsum þjónustu- og skrifstofustörf-
um hefur fjölgað. Nú eru heldur ekki
búðir á hverju götuhorni eins og fyrir
nokkrum áratugum. Vinnutíminn
hefur tekið töluverðum breytingum í
áranna rás. Við háðum náttúrlega
slag við vinnuveitendur í því skyni að
verja helgarnar og kvöldin fyrir
verslunarfólk á sínum tíma. Krafan
um lengri afgreiðslutíma varð að lok-
um ofan á. Núna höfum við gert
samninga við stærri verslanirnar um
eins konar vaktavinnufyrirkomulag,
þ.e. í því skyni að stytta vinnutímann.
Við vorum aðeins með 2ja vikna fæð-
ingarorlof árið 1976, veikinda- og or-
lofsréttur hefur verið styrktur og
áfram mætti telja,“ segir Ingibjörg.
„Ég þyrfti eiginlega að leggjast í
meiriháttar söguskoðun ef ég ætti að
telja allt upp,“ bætir hún við og hlær.
„Eina meginbreytingu verð ég þó að
fá að nefna. Hér áður fyrr töldum við
upp öll möguleg og ómöguleg störf í
kjarasamningum. Núna semjum við í
raun aðeins um lágmarkslaunataxta.
Laun starfsmanna eru yfirleitt mark-
aðslaun og ákveðin inni í fyrirtækj-
unum. Við styðjum svo félagsmenn
okkar til að sækja sér sjálfir kjara-
bætur með því að halda sérstök nám-
skeið til undirbúnings fyrir starfs-
mannaviðtöl,“ segir Ingibjörg. „Þessi
leið hentar okkur sérstaklega vel af
því að hópurinn er svo breiður.“
Hentar þessi leið konum jafnvel og
körlum? „Við höfum haft áhyggjur af
því að þær bæðu síður um launa-
hækkanir. Þess vegna höfum við m.a.
lagt svona mikla áherslu á námskeið-
in. Nú hafa kannanir VR og Lands-
sambandsins sýnt fram á að konur fá
að meðaltali meira út úr starfs-
mannaviðtölunum heldur en karlarn-
ir. Hugsanlega af því að þær hafa
meira að sækja! Að meðaltali fá um
90% eitthvað jákvætt út úr starfs-
mannaviðtölunum. Um 50% fá ein-
hverja launabreytingu.
Starfsmannaviðtalið snýst heldur
ekki bara um laun. Við höfum lagt
ríka áherslu á að fólk meti sjálft sig
og velti því fyrir sér hvernig það geti
bætt sig sem starfsmenn því sjálfu og
atvinnurekendunum til góða,“ segir
Ingibjörg. „Starfsmannaviðtöl ættu
þar af leiðandi m.a. að vera hvati til
endurmenntunar.“
Ingibjörg róar Tinna og svarar því
hvernig hún meti stöðu verslunar-
manna almennt á vinnumarkaðinum.
„Vaxandi atvinnuleysi meðal verslun-
armanna veldur áhyggjum. Nýjustu
tölur gefa til kynna 6,1% atvinnuleysi
í höfuðborginni og 11% hjá ungu fólki
innan við 24 ára. Áhrif virkjana- og ál-
versframkvæmda virðast ætla að
skila sér seint inn á vinnumarkaðinn
og spurning hvort grípa verði til ein-
hverra sérstakra ráðstafana til að
leysa vandann.
Ég er ágætlega ánægð með árang-
urinn í kjaramálunum á síðustu ár-
um. Ef við höldum svona áfram er full
ástæða til bjartsýni. Svipaða sögu er
að segja um baráttuna gegn kyn-
bundnum launamun. Með námskeið-
um og öflugum auglýsingaherferðum
hefur saxast á þennan launamun
meðal verslunarmanna. VR hefur
lagt áherslu á jafnrétti og fékk jafn-
réttisverðlaun fyrir framtakið fyrir
nokkrum árum. Fæðingarorlof fyrir
karla hefur markað eitt stærsta jafn-
réttisskrefið í nútímanum. Núna taka
vinnuveitendur nánast sömu áhætt-
una á því að starfsmaður fari í fæð-
ingarorlof hvort sem þeir ráða konu
eða karl. Allar þessar aðgerðir hafa
að mínu mati verið að skila sér í
ákveðinni viðhorfsbreytingu hjá báð-
um kynjum. Konur eru farnar að
gera sér mun mótaðri hugmyndir um
laun og stöðu sína almennt á vinnu-
markaðinum en áður.“
Hvernig hyggst þú beita þér í bar-
áttunni gegn kynbundnum launamun
sem varaforseti ASÍ?
„Ég held áfram að beita mér í jafn-
réttismálum innan ASÍ eins og ég hef
gert meðal verslunarmanna. Einn lið-
ur í baráttunni fólst raunar í því að
sækjast eftir sæti varaforseta.
Verkalýðshreyfingin getur ekki ætl-
ast til þess að aðrir skipi konur í
áhrifastöður nema ganga á undan
með góðu fordæmi. Konur eru helm-
ingur hreyfingarinnar og því er eðli-
legt að bæði konur og karlar haldi um
stjórnartaumana. Ég var annar
tveggja varaformanna ASÍ á móti
karli á árunum 1992 til 2000. Eftir að
ákveðið var að aðeins einn yrði vara-
formaður hætti ég og karlarnir urðu
tveir eftir í forystunni. Framvarða-
sveit ASÍ varð því áberandi einsleit.
Konur koma oft með aðra sýn á málin
heldur en karlar. Blandaðir hópar
eru því sérstaklega vænlegir til ár-
angurs,“ segir Ingibjörg og kímir
þegar hún er minnt á að oft hafi hún
verið eina konan á fundum innan
verkalýðshreyfingarinnar. „Já, ég er
ekkert óvön því að vinna með körlum
og tek sjaldnast eftir því þó að ég sé
eina konan á einhverjum fundum.“
Alltaf tilbúin að mæta
morgundeginum
Morgunblaðið/Kristinn
Fjölskyldan á Starhaganum (f.v.), Andrés Jón Esrason, 17 ára, með Monza, Ingibjörg og Bjarni Jónsson, 21 árs, með Tinna.
Ingibjörg R. Guðmunds-
dóttir, formaður Lands-
sambands verzlunarmanna,
var kjörin varaforseti Al-
þýðusambands Íslands á árs-
þingi sambandsins 23. októ-
ber sl. Anna G. Ólafsdóttir
kynntist konunni og verka-
lýðsforingjanum Ingibjörgu
eitt síðkvöld í vesturbænum.