Morgunblaðið - 16.11.2003, Blaðsíða 38

SKOÐUN
38 SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 2003 MORGUNBLAÐIÐ
KOSTNAÐUR heilbrigðisþjón-
ustu var til umræðu á lýð-
heilsuþingi í lok september og for-
varnafaraldur á
nýafstöðnum árs-
fundi Trygg-
ingastofnunar rík-
isins. Kostnaður
vegna heilbrigð-
ismála var sagður
hærri hér á landi
en í nágrannalönd-
unum og var það að hluta rakið til
forvarnafaraldurs er aftur leiddi
til sjúkdómavæðingar og vanda-
mála í rekstri heilsugæslustöðva.
Hér verður leitast við að kanna
hvað hæft er í þessum fullyrð-
ingum.
Heilbrigðisútgjöld
Samkvæmt upplýsingum OECD
(Efnahags og framkvæmdastofnun
Evrópu) veittu Íslendingar á árinu
2000 um 9,4% af vergri landsfram-
leiðslu (VLF) til heilbrigðismála.
Sömu tölur hjá Finnum voru 6,6%,
Norðmönnum 7,8% og Dönum
8,3% af VLF. Við útreikning þess-
ara útgjalda styðst OECD við sér-
stakt upplýsingakerfi („System of
Health Accounts“) þar sem mörk
milli félags- og heilbrigðismála
eiga að vera skýr. OECD telur að
mörk milli þessara þátta séu óskýr
á öllum Norðurlöndum nema þá
helst í Danmörku.
Hér á landi hækkaði framlag til
heilbrigðismála afturvirkt um 0,8%
á árinu 1999. Ástæða þessarar
hækkunar er að sögn Hagstof-
unnar sú að lögaðilar atvinnuveg-
anna tóku á árinu 2000 upp nýtt
staðlað framtal er gefur gleggri
mynd af fjármunamyndun og
leiddi það til um 1% lækkunar á
áður áætlaðri landsframleiðslu er
aftur hafði áhrif á áður útreiknað
framlag til heilbrigðismála. Ekki
kemur fram hvort þetta nýja staðl-
aða framtal hafi þann tilgang að
samræma framtalsaðferðir innan
Norðurlandanna. Meðan grunn-
upplýsingar í gagnakerfi OECD
hafa ekki verið samhæfðar er
ályktað að varhugavert sé að
draga ályktanir af samanburði
heilbrigðisútgjalda einstakra ríkja.
Skipting heilbrigðisútgjalda
Hér á landi fóru á árinu 2001 um
52% heilbrigðisútgjalda til sjúkra-
húsa, 17% til heilsugæslu, 16% til
öldrunar, 11% til lyfja og tækja og
um 4% í sjúkra-slysatryggingar,
stjórnun o.fl. Sá hluti sem fór í fyr-
irbyggjandi starfsemi er ekki
gagnsær en ljóst er að aðeins lítill
hluti allra heilbrigðisútgjalda renn-
ur til slíkrar þjónustu. Það er óum-
deilt að þekking okkar á orsaka-
þáttum hinna ýmsu sjúkdóma fer
stigbatnandi og hefur leitt til að al-
menningur er nú meira meðvitaður
um þýðingu heilsueflingar og hinna
ýmsu þátta forvarna. Þessari þró-
un verður ekki við snúið og er því
full þörf á að upplýsa bæði al-
menning og heilbrigðisstarfsfólk
um forsendur og takmarkanir for-
varna.
Forvarnastörf
Heilsuefling beinist að því að
fræða einstaklinginn um mikilvægi
hæfilegra líkamsæfinga, þátttöku í
krabbameinsleit, hollrar fæðu og
upplýsa um skaðsemi reykinga,
óhóflegrar sólargeislunar, ofneyslu
áfengra drykkja o.fl. Slíkt starf er
samtvinnað forvörnum og leiðir
vart til sjúkdómsvæðingar.
Forvörnum er skipt í fjögur stig.
Frumstig og fyrsta stig forvarna
fjalla um aðgerðir hins opinbera til
að draga úr áreiti er leitt getur til
sjúkdóma. Stjórnvöld nýta hér
m.a. lög og reglugerðir til að koma
í veg fyrir dreifingu hættulegra
efna í umhverfið, notkun þeirra í
fæðutegundir, og til eflingar tób-
aksvarna, bólusetninga, mæðra- og
ungbarnaeftirlits, slysavarna og
ýmiss konar fræðslu tengda for-
vörnum. Þriðja stig forvarna teng-
ist endurhæfingu eftir sjúkdóma-
meðferð. Þessar forvarnir eru
flestum vel kunnar og hafa mér
vitandi ekki leitt til deilna hvað
varðar gagnsemi þeirra fyrir þjóð-
félagið í heild.
Annað stig forvarna beinist að
því að lækna eða draga úr afleið-
ingum sjúkdóma með því að greina
þá og meðhöndla á forstigi eða hul-
instigi. Sem dæmi má nefna blóð-
þrýstings- og blóðfitumælingar til
að draga úr hjarta- og æða-
sjúkdómum, heyrnarmælingar til
að draga úr heyrnartapi, ómskoð-
anir í mæðravernd og kembileit af
ýmsum toga. Rannsóknum er hér
ýmist beitt með skipulegri kembi-
leit eða óskipulegri tilfellaleit
(„case finding“). Skipuleg kembi-
leit merkir að stórum hópi af ein-
kennalausum og í flestum tilfellum
heilbrigðum einstaklingum er boð-
ið til skoðunar (dæmi: leitarstarf
Krabbameinsfélagsins) en óskipu-
leg leit er það þegar læknir
ákveður að framkvæma viss leit-
arpróf á einstaklingi án þess að
hann hafi nein bein einkenni sjúk-
dóms en er talinn til áhættuhóps
(dæmi: blóðpróf til blóðfitumæl-
ingar). Þetta stig forvarna getur
óneitanlega leitt til ofgreiningar
og þarfnast því nánari skýringar.
Skipuleg kembileit
Þessi leit er háð mjög ströngum
skilyrðum og eru þau helstu eft-
irfarandi:
 Sjúkdómur sá sem leitað er að
þarf að vera verulegt heilbrigð-
isvandamál og hafa greinanlegt
forstig eða hulinstig.
 Leitarprófið þarf að greina þá
sjúku frá þeim heilbrigðu (sjá
næmi og sértæki hér að neðan) og
aðferðin má ekki fæla fólk frá
þátttöku vegna sársauka og óþæg-
inda. Meðferðarmöguleikar þurfa
að vera fyrir hendi.
 Þátttökuhlutfall verður að vera
viðunandi og kostnaður samfélags-
ins ásættanlegur (oftast reiknaður
á hvert ,,lífár“ sem leitin bætir við
líf einstaklingsins).
 Endanlegt mat á gagnsemi leit-
arinnar byggist á áhrifum hennar
á lífsgæði þátttakenda og áhrifum
á tíðni og dánartíðni sjúkdómsins
(kannað með slembivalsrannsókn
(„randomized controlled trials“)
eða af breytingum milli tímabila
(„time-trends“)).
Sem dæmi um leitarpróf í kembi-
leit má taka leghálsstrok við leg-
hálskrabbameinsleit. Næmi og
sértæki stroksins ræður úrslitum
um hvort leitarprófið telst nýt-
anlegt til leitar. Næmið gefur til
kynna möguleika aðferðarinnar til
að greina þá sem sjúkir eru. Ef
næmið er hátt merkir það að
strokið segir til um flesta þá sem
eru sjúkir en lágt næmi að strokið
missi af mörgum sjúkum. Sértæki
stroksins gefur til kynna mögu-
leika rannsóknarinnar að greina
rétt þá sem eru heilbrigðir. Því
hærra sértæki, því færri greinast
með ,,falskt jákvæða niðurstöðu“
(þ.e. virðast vera sjúkir án þess að
svo sé). Lágt sértæki leiðir til
hækkandi kostnaðar við leitina þar
sem boða þarf fleiri falskt jákvæða
einstaklinga (heilbrigða) til frekari
skoðunar. Þessir einstaklingar
falla því réttilega undir skilgrein-
inguna ofgreining og er hér beitt
framhaldsrannsóknum (legháls-
speglanir og veirupróf) með háu
næmi til að greina rétt þá sem
sjúkir eru. Skipuleg leit leiðir
óhjákvæmilega til ofgreiningar en
slíkt er ásættanlegt að því tilskildu
að skilyrðum hvað varðar áhrif
leitarinnar á tíðni og dánartíðni
sjúkdómsins og lífsgæði þátttak-
enda sé fullnægt.
Óskipuleg tilfellaleit
Þetta form leitar er tilfellaleit
hjá einkennalausum einstaklingum
á stofu hjá sérfræðingum og
heilsugæslulæknum og hafa þeir
Heilbrigðisútgjöld og
forvarnafaraldur
Eftir Kristján Sigurðsson
Sími 552 1400
fax 552 1405
Laugavegi 170, 2. hæð, 105 Reykjavík
Viðar Böðvarsson
viðskiptafræðingur
löggiltur fasteignasaliHeimasíða: www.fold.is - Netfang: fold@fold.is
OPIÐ HÚS AÐ KAMBASELI 26
í dag, sunnudag, milli kl. 15.00 og
17.00, Kristján og Hildur á bjöllu.
Sérstaklega björt og falleg íbúð á 3.
hæð í litlu fjölbýli. Einn stigagangur í
húsinu. Allt nýtt á baði. Gott viðhald á
húsi og íbúð. Sameign nýlega tekin í
gegn. Íbúðin er vel skipulögð snyrti-
leg m. parketi og flísum á gólfum.
Þvottahús í íbúð, góðar austursvalir.
Eign sem vert er að skoða.
Áhvílandi 6,8 millj. Verð 12,95 millj.


  
 
    


 

    

 

 
    
 

    !"  
###$ 
   $ 
%$ 
  !"   &'
(

  
 
)  * +'
  ,  

 - 
+ # '
$ .    


'  . 
'.   '
   
     //$  + 0      %
-
     

FASTEIGNA
MARKAÐURINN
ÓÐINSGÖTU 4 - SÍMI 570 4500, FAX 570 4505 - OPIÐ VIRKA DAGA KL. 9–17
Netfang: fastmark@fastmark.is - Heimasíða: http://www.fastmark.is/
Jón Guðmundsson, sölustjóri, lögg. fasteigna- og skipasali.
Grænamýri - Seltjarnarnesi
Glæsileg 4ra-5 herb. íbúð á efri hæð
með sérinngangi í þessu nýlega húsi
við Grænumýri. Íbúð skiptist m.a. í
samliggjandi stofur, eldhús með borð-
aðstöðu, 3 herbergi, þvottaherb. og
flísalagt baðherbergi. Vandaðar inn-
réttingar. Parket og flísar á gólfum.
Suðursvalir. 25 fm bílskúr. Áhv. húsbr.
4,6 millj. Verð 21,5 millj.
Íbúðin fæst einungis í skiptum fyrir einbýlishús,
raðhús eða parhús á Seltjarnarnesi.
Allar nánari upplýsingar veittar á skrifstofu.
Ingólfur G. Gissurarson, logg. fast. - www.valholl.is - Opið virka daga frá kl. 9-17.30.
588 4477
Falleg og nýlega innréttuð 106 fm, 4ra herb. íbúð á 2. hæð með stórum svölum.
Vandaðar innréttingar, tæki og gólfefni, stór geymsla innan íbúðar og tengi fyrir
þvottavélar á baðherbergi. V. 14,8 m. Áhv. 8,0 millj. frá Byggsj. rík. Ekkert
greiðslumat. Einar Þór og Oddný taka á móti áhugasömum frá kl. 16-18 í dag.
Veghús 27a - íb. 0202
Vönduð 3ja herbergja íbúð á 3. hæð í nýlegu lyftuhúsi með sérinngangi af svölum.
Vandaðar innréttingar og gólfefni. Íbúðinni fylgir stæði í bílskýli og mikil sameign.
Tinna tekur á móti áhugasömum frá kl. 16-18. „Bjalla merkt OLGA“. V. 16,9 m.
Áhv. 2,5 m. Laus strax.
Suðurgata 7 - íb. 0304
Falleg og mikið endurbætt 82 fm, 3ja-4ra herbergja íbúð á jarðhæð í tveggja íbúða
húsi. Stór sameiginlegur garður og sérbílastæði. Nýleg gólfefni og innréttingar.
Harpa og Hjörtur taka á móti áhugasömum frá kl. 15-17. V. 13,0 m. Áhv. 7,5 m.
Hólmgarður 49 - neðri hæð
Rúmgóð og glæsileg 81 fm íbúð á 2. hæð ásamt stæði í bílskýli. Eignin er glæsilega
innréttuð á vandaðan hátt. V. 11,9 m. Áhv. 10,1 m. Konráð tekur á móti áhuga-
sömum frá kl. 15-17. Laus við kaupsamning.
Hrísrimi 9 - íbúð 0202
Nánari upplýsingar og myndir á valholl.is
Opið hús í dag